ضدآفتاب، فصل ندارد؛ چه بهار باشد و چه تابستان، چه پاییز و چه زمستان، خورشید، گرد بالای سر ما می تابد و می تواند با تمام زیبایی هایش در میان اشعه هایش، سوغات های خطرناکی برای ما داشته باشد.
به همین دلیل بهتر است در عین دوستی با آفتاب، پرده ای بین صورت مان و خورشید بکشیم تا کمتر آسیب ببینیم. گاهی افراد در تمام طول سال از ضدآفتاب استفاده می کنند، اما یادتان باشد که اعتماد کامل به آنها جایز نیست. از آنجایی که پوست صورت حساس تر از نقاط دیگر بدن است حتی اگر بخواهید کمی برنزه شوید هم باید از یک ضدآفتاب مناسب استفاده کنید تا پوست تان لک نشود.
دکتر «محمدعلی نیلفروش زاده»، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، فلوشیپ فوق تخصصی جراحی پوست و لیزر و رئیس مرکز تحقیقات پوست و سلولهای بنیادی، درباره آفتاب و ضدآفتاب ها و اثرات آنها بر پوست نکته های درگوشی جالبی دارند. بخوانید و همه جا نقل کنید.
● شما از همسالانتان پیرترید!
شاید عجیب باشد، اما اگر شما در کنار یکی از همسالانتان در یکی از کشورهای خارجی قرار بگیرید، از نظر ظاهر حداقل ۵ تا ۱۰سال از او جوان تر به نظر می رسید.
این مورد حتی در صورت زنان و مردان شهری در مقایسه با زنان و مردان روستایی کاملا قابل مشاهده است. علت این تفاوت و رسیدن به پیری زودرس و چین و چروک ها و لک وپیس ها تنها قرار گرفتن طولانی مدت بدون محافظ در برابر نور خورشید است.
اشعه ای که از خورشید به زمین می رسد، از سه جزء تشکیل شده است: ۵۰درصد آن نور قابل رویت است، ۴۰درصد آن اشعه مادون قرمز است و ۱۰درصد آن را هم اشعه فرابنفش تشکیل می دهد. همین ۱۰درصد، عامل اصلی پیری زودرس و ابتلا به انواع سرطان هاست. اشعه فرابنفش هم طیف های مختلفی دارد که مهمترین آنها اشعه های UVA وUVB هستند. پرتو فرابنفش عامل اصلی پیری زودرس، بروز انواع سرطان ها و حتی آسیب رساندن به چشم هاست. دقیقا به همین خاطر است که باید هنگام انتخاب عینک آفتابی به میزان بازتاب پرتوهای UV توسط شیشه عینک توجه کنید. این پرتو به میزان بسیار ناچیزی از لامپ های مهتابی یا صفحات نمایشگر رایانه نیز ساتع می شود و نمی تواند آسیب چندانی برساند. در واقع اگر پوست تان را در برابر آفتاب محافظت کنید، در این موارد نگرانی وجود نخواهد داشت. کرم های ضدآفتاب پوشش های محافظتی ساده و در دسترسی هستند که می توانند تاثیر این پرتو را روی پوست کم کنند.
● ضدآفتاب کودکانه
بهتر است فرزندتان را به استفاده از ضدآفتاب هم به همان اندازه ای که به خوردن بستنی عادت دارند، عادت دهید. هر روز باید از ضدآفتاب استفاده کنید و حتی در فصل زمستان و در هوای ابری هم آن را ترک نکنید. در صورتی که در فصل زمستان یا در هوای ابری هستید و کارتان در خانه و محلی است که نور مستقیم آفتاب وجود ندارد، مصرف یکبار در روز ضدآفتاب کافی است، اما در صورتی که در بیرون خانه و در هوای آفتابی قرار دارید، هر ۳ تا ۴ ساعت ضدآفتاب مصرف کنید. در مصرف ضدآفتاب صرفه جویی نکنید. یادتان باشد اگر کرم ضدآفتاب گرانی تهیه کرده اید، نباید میزان کمتری از آن را استفاده کنید. هر بار باید حداقل نصف قاشق چایخوری یا همان یک بندانگشت از کرم را به پوست تان بمالید و بدانید که کمتر از این مقدار هیچ اثری ندارد. ضدآفتاب فقط مخصوص صورت نیست و باید به هر قسمت از پوست که روباز باشد (مانند گردن، گوش ها و پشت دست ها)بمالید. بهتر است قبل از اینکه آرایش کنید و مواد دیگری روی پوست بمالید، حتما ضدآفتاب را مستقیم روی پوست بزنید.
● سلاح جنگی تان برابر آفتاب: قاشق چایخوری!
شاید بپرسید چه عاملی ممکن است اثر ضدآفتاب را از بین ببرد و در واقع نقش ضد ضدآفتاب را بازی کند. احتمالا دیده اید افرادی را که باوجود استفاده از مقدار کافی ضدآفتاب باز هم پوست شان می سوزد؛علتش این است که ساعت های طولانی در ساحل دریا یا فضای باز در مقابل آفتاب می خوابند یا آمد و شد می کنند و اثر آن را از بین می برند.
باتوجه به اینکه تمام قسمت های بدن به اشعه آفتاب حساس است، باید صورت، دست ها، پاها و مناطقی از بازوها (در آقایان)که باز هستند را با مقدار مناسبی از کرم یا لوسیون ضدآفتاب بپوشانید. مقدار مناسب کرم برای صورت، معادل نصف قاشق چایخوری و درنهایت یک بندانگشت است.
پس اگر در فصل تابستان از لباس های باز و کوتاه استفاده می کنید و همچنین استخرهای روباز را ترجیح می دهید، باید ضدآفتاب همیشه همراهتان باشد. حملات آفتاب سوختگی در دوران کودکی به خصوص در کودکانی که پوستی روشن دارند، می تواند زمینه ساز بدترین نوع سرطان پوست یا ملانوم بدخیم در بزرگسالی باشد.
یادتان باشد که جغرافیای زندگی ما به شدت آفتابی است و اگر از محافظ های مناسب و کرم ضدآفتاب استفاده نشود، متاسفانه امکان ابتلا به سرطان ملانوم بدخیم می شود.
● فیزیکی یا شیمیایی؟ مسئله این است
معمولا ضدآفتاب ها دو نوع هستند: ضدآفتاب های فیزیکی و ضدآفتاب های شیمیایی. هر دو نوع این ضدآفتاب ها کرم مانند هستند، اما از مواد مختلفی تشکیل شده اند.
ضدآفتاب های شیمیایی حاوی مواد و ترکیباتی است که جلوی پرتوهای UV مضر نور خورشید را می گیرد، اما گاهی پوست صورت به این موادشیمیایی واکنش نشان داده و دچار خارش و قرمزی می شوند. دقیقا به همین خاطر ضدآفتاب های فیزیکی با ساختار و ترکیباتی متفاوت که حساسیت کمتری ایجاد می کنند، وجود دارند. معمولا پزشکان توصیه می کنند که برای کودکان و افراد مبتلا به بیماری های پوستی از کرم های ضدآفتاب فیزیکی استفاده کنند.
● ضدآفتاب من، ضدآفتاب تو
یادتان باشد هرگز کرم ضدآفتاب مخصوص خود را به کسی توصیه نکنید. بسیاری از پوست ها به مواد معطر یا رنگی حساسیت دارند، بنابراین مصرف کرم ضدآفتاب شما ممکن است به پوست آنها آسیب برساند. برای پوست های مستعد به آکنه (جوش غرور جوانی) و چرب، باید از ضدآفتاب هایی استفاده کردکه حداقل چربی را داشته باشند یا به اصطلاحoil freeباشند. یادتان باشد کیفیت خوب یک کرم ضدآفتاب به قیمت آن بستگی ندارد. ممکن است شما یک ضدآفتاب خوب و با قیمت بالا تهیه کنید اما هنگام استفاده احساس راحتی نکنید. مثلاً احساس گرمی و خفگی داشته باشید یا به آن حساسیت نشان دهید و پوست تان قرمز شود یا خارش پیدا کند. از همه مهمتر اینکه ممکن است صورت شما هنگام مصرف آن جوش بزند. هر کدام از این مسائل، دلایل خوبی برای عوض کردن ضدآفتاب است.
● یک سئوال رایج ویتامینی
سئوال این است: نور خورشید یکی از بهترین منابع ویتامین Dاست. اما آیا پوشاندن بدن به طور کامل با لباس و کرم ضدآفتاب جلوی دریافت ویتامینD لازم را نمی گیرد؟
این مسئله بخصوص در خانم ها که به طور طبیعی همراه با بالا رفتن سن دچار پوکی استخوان می شوند و در کودکان و البته سالمندان می تواند تولید حساسیت کند. جالب است بدانید فعالیت هورمونی بدن انسان آنچنان منظم است که قرار گرفتن دقایقی کوتاه آن هم تنها صورت و پشت دست ها برای تولید ویتامین «D» در بدن بزرگسالان کفایت می کند و در صورت تامین غذای کافی و مناسب، جای نگرانی در مورد تامین این ویتامین نیست. اما نگرانی بیشتر درمورد شیرخواران و سالمندان وجود دارد. پس اگر می خواهید باوجود استفاده از انواع ضدآفتاب ها و فرار از نور خورشید، همچنان استخوان های سالمی به واسطه ویتامینDداشته باشید، بهتر است علاوه بر مصرف لبنیات و ماهی، به نوزادان و کودکان قرص های ویتامینD بدهید.
● ۶ کامنت خصوصی
بهتر است حتی اگر از کرم های ضدآفتاب معتبر که توسط پزشک برایتان تجویز شده استفاده می کنید، باز هم نکات زیر را مد نظر قرار دهید:
تا جایی که می توانید جلوی آفتاب نروید. بهتر است سعی کنید بین ساعت های ۱۰صبح تا ۳بعدازظهرکه بیشترین میزان اشعه مضر آفتاب وجود دارد، به خصوص در فصل های گرم سال از خانه یا محیط های سربسته خارج نشوید. اگر مجبور شدید، این ساعت ها در محیط بیرون از خانه باشید، سعی کنید در سایه حرکت کنید و از مکان هایی که نور آفتاب به طور مستقیم به آنجا می تابد، عبور نکنید.
ممکن است کمی غیرمنصفانه باشد، ولی بهتر است به هرطریقی که می توانید جلوی تابش نور به پوست تان را بگیرید. مثلا لباس های آستین دار و جوراب های ضخیم بپوشید. وقتی می خواهید از جایی عبور کنید که آفتاب مستقیم می تابد، می توانید اگر مجله (مثلا همین نسل امروز خودمان را) یا چیزی مشابه آن را در دست دارید، جلوی صورت تان بگیرید. در مورد دست ها نیز بهتر است دستکش بپوشید. داخل خانه یا جاهایی که پوشش کامل ندارید، به هیچ وجه در مقابل نور مستقیم آفتاب قرار نگیرید و از سایبان، چتر یا کلاه های لبه دار استفاده کنید. استفاده از این کلاه ها به ویژه زمانی که به سفر می روید یا مدت زمان طولانی را در آفتاب می چرخید، کاملا ضروری است. اندازه لبه این کلاه ها، باید حداقل۵/۷سانتی متر باشد.
هر روز به طور مرتب از فرآورده های ضدآفتاب استفاده کنید. به نوشته های روی جعبه این فرآورده ها دقت کنید و عدد مربوط به عیار حفاظتی یا SPF را بخوانید. این عدد باید حداقل برابر۱۵ باشد. حتی در فصل زمستان و در هوای ابری و حتی در مواقعی که در منزل هستید، از ضدآفتاب استفاده کنید.
اگر نمی توانید قید برنزه شدن را بزنید، بهتر است تنها از اسپری یا کرم های مخصوص برنزه کننده استفاده کنید. البته بدانید که استفاده از این کرم ها نیز چندان بی ضرر نیست. تا می توانید کمتر حمام آفتاب بگیرید. از رفتن به سالن های مخصوص برنزه کردن پوست که از اشعه مصنوعی فرابنفشA برای این کار استفاده می کنند (سولاریوم) خودداری کنید.
استفاده از ضدآفتاب برای جلوگیری از سرطان پوست و پیری زودرس و دیگر آثار مخرب آفتاب ضروری است. در حقیقت، استفاده از یک ضدآفتاب مناسب میزان تأثیر اشعه ماوراء بنفش را روی پوست کاهش می دهد و علاوه بر جلوگیری از آثار دیررس آفتاب مثل سرطان، از آثار زودرس آن مثل آفتاب سوختگی، قرمزی و تیره شدن پوست هم کم می کند. در صورتی که به طور مرتب از ضدآفتاب استفاده کنید، احتمال ایجاد لکه های پوستی به ویژه روی صورت بسیار کمتر می شود. همچنین، ضدآفتاب به دلیل جلوگیری از تخریب الیاف پروتئینی پوست، یعنی کلاژن و الاستین، از پیر شدن پوست و افتادگی آن پیشگیری می کند.
نکته آخر و مهمتر از همه آنکه ضمن استفاده مرتب از ضدآفتاب، از نور مستقیم آفتاب هم دور بود و سایر روش های مقابله با آفتاب مانند لباس پوشیدن و استفاده از کلاه و سایه بان و غیره را فراموش نکنید. البته اثرات مفید نور آفتاب برای ساختن ویتامینD نیز نباید دور از نظر بماند، اما لازم به ذکر است که مقدار ویتامینD لازم با رژیم غذایی مناسب قابل دستیابی است و اگر از رژیم غذایی مناسب استفاده شود، کمبود آن مشخص نخواهد شد.