به بهانه‌ی ورود به شش ماهه‌ی دوم سال جاری میلادی، نگاهی می‌اندازیم به مهمترین رویدادهایی که دنیای ادبیات را به واکنش وادار کرد؛ از درگذشت نویسندگان بزرگی چون «کارلوس فوئنتس» تا اعطای جوایز معتبری مانند «سروانتس».
قلم‌های شیوایی که از حرکت ایستادند
** یکی از نویسندگان برجسته‌ای که در شش ماه اول ۲۰۱۲ با دنیای ادبیات خداحافظی کرد، «دیمیتری ناباکوف» بود. این رمان‌نویس روس که بیشتر شهرتش به واسطه‌ی پدرش «ولادمیر ناباکوف» بود، در سن ۷۷ سالگی بدرود حیات گفت. دیمیتری در ماه ژانویه پس از ابتلا به عفونت ریه در بیمارستانی در سوئیس بستری شد و مدتی بعد در همانجا درگذشت. وی که سال‌های طولانی زیر سایه شاهکارهای ادبی پدرش چون «لولیتا» و «آتش کم‌فروغ» قلم به دست داشت، در عرصه‌های دیگری به جز نویسندگی همچون خوانندگی اپرا، رانندگی ماشین‌های مسابقه‌ای و کوهنوردی حرفه‌ای نیز فعالیت داشت. وی چند ماه پیش از مرگ جایزه‌ی نخست ترجمه‌ی روسیه ـ ایتالیا در طول قرون را از آن خود کرده بود.
** «رید ویتمور»، ملک‌الشعرای پیشین آمریکا بود که در همین دوران با عرصه‌ی ادبیات خداحافظی کرد. «ویتمور» که نویسنده، ویرایشگر، استاد دانشگاه کارلتون و مریلند بود، در دو دوره ملک‌الشعرای ادبیات آمریکا بود. وی در سن ۹۲ سالگی درگذشت. او در تاسیس مجله‌ای ادبی که بسیاری از شاعران برجسته را تکریم کرد، نقش عمده‌ای داشت. ویتمور که مبتلا به اختلال مشاعر بود و ۴۵ سال پیش از نوعی اختلال عصبی عضلانی رنج می‌برد، قادر به حرکت دادن بازوان و به راحتی راه رفتن نبود. بیماری او مستقیما روی آثارش تاثیر می‌گذاشت؛ به طوریکه با مصرف برخی داروها او تبدیل به فردی دمدمی مزاج شده بود. همچنین دیدگاه طنزآمیز او نسبت به بیماری‌اش در اشعارش نمایان بود.
** یکی دیگر از شخصیت‌های مطرح ادبی جهان که در شش ماه اول سال ۲۰۱۲ درگذشت، «ری بردبری»، نویسنده‌ی معروف آمریکایی بود. رمان «فارنهایت ۴۵۱» او که بعدها به کارگردانی «مایکل مور» به دنیای سینما راه یافت، معروف‌ترین اثر بردبری بود. وی که در سن ۹۱ سالگی بدرود حیات گفت، کار نویسندگی خود را از سال ۱۹۴۰ آغاز کرد و رمان «فارنهایت ۴۵۱» را در سال ۱۹۵۱ روانه‌ی بازار کتاب کرد.
** «بری آنسوورث»، نویسنده‌ی انگلیسی برنده‌ی بوکر نیز چندی پیش در سن ۸۱ سالگی دار فانی را وداع گفت. آنسوورث که به دلیل ابتلا به سرطان ریه در ایتالیا درگذشت، در سال ۱۹۹۲ به طور مشترک با «میشل اونداتجی» ـ نویسنده‌ی رمان معروف «بیمار انگلیسی» ـ جایزه‌ی معتبر بوکر را به دست آورد. این نویسنده‌ی انگلیسی همچنین در سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۵ به فهرست نامزدهای نهایی بوکر راه یافته بود. سال گذشته آنسوورث آخرین اثرش «کیفیت بخشش» را به عنوان ادامه‌ی رمان برنده بوکر، «گرسنگی مقدس» روانه‌ی بازار کتاب کرد.
** از دیگر چهره‌های سرشناسی که در این شش ماه دار فانی را وداع گفت، «روژه گارودی»، فیلسوف و اندیشمند فرانسوی بود. گارودی به عنوان شخصیتی فرهنگی بیشتر به دلیل مخالفت با مساله‌ی هولوکاست شهرت جهانی داشت. وی در سن ۹۹ سالگی در خانه خود در شهر پاریس درگذشت. گارودی پس از کسب مدارج عالی علمی در سال ۱۹۸۲ در مرکز اسلامی ژنو به دین اسلام مشرف شد و از آن پس فعالیت‌های خود را در مخالفت با صهیونیسم جهانی و اشغال فلسطین آغاز کرد. وی اولین اقدام عملی خود را در مخالفت با اشغال فلسطین با نشر مقاله‌ای تحت عنوان «معنی خصومت اسرائیل بعد از جنایت‌های لبنان» ابراز کرد. گارودی در سال ۱۹۹۶ نیز کتابی به نام «افسانه‌های تشکیل دهنده‌ی سیاست اسرائیل»، مساله هولوکاست را به چالش کشید. این فیلسوف فرانسوی در سال ۱۹۹۸ به دلیل نوشتن کتاب مذکور به یک سال زندان محکوم شد.
** نیمه‌ی اول سال جاری میلادی زمانی بود که دنیای ادبیات با یکی از قدرتمندترین غول‌های خود برای همیشه خداحافظی کرد. خبر درگذشت «کارلوس فوئنتس» ـ نویسنده‌ی مکزیکی برنده نوبل ادبیات در ۱۵ می دنیای ادبیات را لرزاند. فوئنتس که یکی از تاثیرگذارترین نویسندگان آمریکای لاتین محسوب می‌شد، اولین رمانش را در سن ۲۹ سالگی به نام «منطقه‌ی بسیار آزاد» منتشر کرد. آثار او به شکل گسترده‌ای به زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده‌اند. معروف‌ترین رمان‌های او «آئوران» و «مرگ آرتمیو کروز» به دلیل به کارگیری شیوه‌های داستان گویی بدیع با استقبال فراوان خوانندگان همراه شدند. چندی پیش اعلام شد، به زودی فیلم اقتباسی «مرگ آرتمیو کروز» فوئنتس به روی پرده می‌رود. از دیگر آثار این نویسنده‌ی سرشناس که کسب نوبل ادبیات یکی از آرزوهای همیشگی او بود، می‌توان به «روزهای دلتنگی»، «مکان مقدس»، «پوست انداختن» و «درخت پرتقال» اشاره کرد.
جوایزی که در دستان اسطوره‌های ادبی درخشیدند
** جایزه‌ی «پرنس آستوریاس» که هر ساله در هشت بخش مختلف اعطا می‌شود، امسال در بخش ادبی به «فیلیپ راث»، نویسنده‌ی سرشناس آمریکایی تعلق گرفت. «راث» که اغلب به عنوان یکی از نامزدهای نوبل ادبیات شناخته می‌شود، سال گذشته میلادی نیز جایزه‌ی بوکر بین‌المللی را به‌دست آورده بود. جایزه‌ی اسپانیایی «پرنس آستوریاس» هرساله در حوزه‌های علوم اجتماعی، هنر، ادبیات، همکاری بین‌المللی، ورزشی، تحقیقات علمی و فنی، ارتباطات و علوم انسانی و تفاهم بین‌المللی به چهره‌های برتر هر بخش تعلق می‌گیرد.
** جایزه‌ی «ادگار آلن پو» امسال به «مایکل دیردا»، منتقد کتاب برنده‌ی جایزه پولیتزر اعطا شد. جایزه‌ی «ادگار آلن پو» مهمترین جایزه ادبیات جنایی جهان محسوب می‌شود که هرساله برای بزرگداشت نام این نویسنده آمریکایی به جنایی‌نویسان برگزیده آمریکایی در بخش‌های ادبیات داستانی، غیرداستانی و فیلمنامه تلویزیونی اعطا می‌شود. این کتاب به دغدغه این نویسنده‌ی ۶۳ ساله نسبت به قالب مجموعه رمان‌های «شرلوک هلمز» پرداخته است. جایزه‌ی بخش رمان «ادگار آلن پو» امسال به «مو حیدر» رسید.
** یکی دیگر از جوایز مهم ادبی که در شش ماهه‌ی اول ۲۰۱۲ اعطا شد، جایزه‌ی «الکساندر سولژنیتسین» بود که طی مراسمی در مسکو به «اولگ پاولوف»، نویسنده‌ی ۴۲ ساله روس تعلق گرفت. پاولوف که از نویسندگان معروف ادبی روسیه محسوب می‌شود، در سال ۲۰۰۲ موفق به کسب جایزه‌ی بوکر روسیه شد. آثار او تاکنون به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی و چینی ترجمه شده‌اند. جایزه‌ی «سولژنیتسین» که یکی از مهمترین جوایز ادبی روسیه به شمار می‌رود، اولین‌بار در سال ۱۹۹۷ برای بزرگداشت این نویسنده نامدار راه‌اندازی شد.
** جایزه‌ی ادبی کشورهای مشترک‌المنافع امسال به نویسنده‌ی سریلانکایی رسید. «شیهان کاروناتیلاکا» برای کتاب «مرد چینی: افسانه‌ی پرادپ متیو» موفق شد جایزه‌ی رمان کشورهای مشترک‌المنافع را از آن خود کند. کاروناتیلاکا پیش از این با رمان خود جایزه‌ی کتاب گاردین و «مایکل اونداتیه» را نیز به دست آورده بود. جایزه کشورهای مشترک‌المنافع با هدف تشویق نویسندگان و با همکاری سازمان‌های جهانی ادبی قصد گسترش فعالیت‌های ادبی در ۵۴ کشور عضو جامعه کشورهای مشترک‌المنافع را دارد. این جایزه هر سال در دو بخش رمان و رمان اول اعطا می‌شود.
** امسال جایزه‌ی ادبی «اورنج» آخرین سال برگزاری خود را تجربه کرد. آخرین دوره‌ی این جایزه به «مادلین میلر»، نویسنده‌ی نوقلم آمریکایی تعلق گرفت. این جایزه‌ی ۴۷ هزار دلاری به اولین کتاب میلر با عنوان «آهنگ آشیل» اعطا شد. کمپانی محصولات مخابراتی «اورنج» اعلام کرد، پس از ۱۷ سال حمایت، دیگر این جایزه ادبی را برگزار نخواهد کرد. بنابراین این جایزه ادبیات انگلیس که ویژه‌ی نویسندگان زن بود، احتمالا با نامی دیگر به کار خود ادامه خواهد داد. از برندگان پیشین جایزه ادبی «اورنج» می‌توان به نویسندگان نام‌آشنایی چون «تی اوبرت»، «زادی اسمیت» و «باربارا کینگ سلوبر» اشاره کرد.
** جایزه‌ی ادبی «میگوئل سروانتس» اسپانیا از دیگر جوایز معتبر و شناخته‌شده‌ی بین‌المللی در نیمه اول سال ۲۰۱۲ برنده‌اش را شناخت. «نیکانور هارا»، شاعر و نویسنده‌ی ۹۷ ساله شیلیایی امسال شایسته‌ی دریافت جایزه‌ی «سروانتس» شناخته شد. وی که به علت کهولت سن موفق به حضور در مراسم اعطای جایزه نشد، نوه‌اش را به نیابت از خود به این مراسم فرستاد. این جایزه‌ی مهم ادبی در سالگرد درگذشت «سروانتس»، خالق رمان معروف «دن کیشوت» در مادرید اسپانیا به نوه‌ی پارا اعطا شد تا سومین نویسنده اهل شیلی برنده این جایزه باشد. جایزه ادبی «میگوئل سروانتس» در سال ۱۹۷۶ به احترام نویسنده‌ی قرن شانزدهم اسپانیا راه‌اندازی شد. این جایزه هر دو سال یک‌بار به نویسندگان اسپانیایی و آمریکای لاتین اعطا می‌شود.
** یکی از اتفاقات جالب توجه در شش ماه اول سال ۲۰۱۲، اعطای جایزه‌ی بوکر به یک رمان‌نویس انگلیسی با وجود گذشت یک سال پس از مرگش بود. «بریل بین‌بریج» که در زمان حیات پنج‌بار نامزد دریافت جایزه‌ی معتبر بوکر شده بود، پس از گذشت حدود یک سال از مرگش، به عنوان برنده‌ی جایزه بوکر معرفی شد. مسئولان برگزاری جایزه بوکر که یکی از معتبرترین جوایز ادبی دنیا به شمار می‌رود، از مردم درخواست کردند تا از میان پنج کتابی که از این زن نویسنده نامزد دریافت جایزه شده، یکی را به عنوان برنده انتخاب کنند. «ارباب جورجی» رمانی از این نویسنده بود که موفق به کسب جایزه بوکر برای خالق درگذشته‌اش شد. جایزه‌ی ادبی «من بوکر» که به نام جایزه‌ی بوکر هم شناخته می‌شود، یکی از مهمترین جوایز ادبی دنیا است که هر سال به بهترین رمان جدید انگلیسی‌زبان و یا ترجمه شده به این زبان تعلق می‌گیرد. جایزه‌ی بوکر بین‌المللی برای اولین‌بار در سال ۲۰۰۵ معرفی شد.
** جایزه‌ی «آسترید لیندگرن» یکی دیگر از جوایز نام‌آشنایی است که در جهان به عنوان بزرگترین جایزه ادبیات کودک و نوجوان شناخته می‌شود و در دو بخش نویسنده و تصویرگر کتاب کودک برگزار می‌شود. امسال «شوآن تان»، تصویرگر استرالیایی کتاب کودک جایزه‌ی یادبود «آسترید لیندگرن» را طی مراسمی در استکهلم از دستان شاهزاده ویکتوریا ـ ولیعهد سوئد ـ دریافت کرد. این جایزه بین‌المللی ۴۰ هزار کرونی برای اولین‌بار در سال ۱۹۶۷ توسط دولت سوئد به منظور بزرگداشت نام «آسترید لیندگرن» ـ برجسته‌ترین نویسنده‌ی ادبیات کودک این کشور ـ برگزار شد.
** جایزه‌ی «فرانتس کافکا» که یکی دیگر از جوایز مهم ادبیات جهان محسوب می‌شود، امسال نصیب «دانیه‌لا هودرووا» از جمهوری چک شد. هیات داوران این جایزه امسال در کمال ناباوری جایزه «کافکا» را به کتاب «پراگ: من یک شهر می‌بینم» اثری از نویسنده و نظریه‌پرداز ادبی نه چندان مشهور از جمهوری چک عطا کردند. انجمن اروپایی «فرانتس کافکا» در سال ۱۹۹۵ برای بزرگداشت این شاعر آلمانی‌زبان جایزه‌ی مذکور را راه‌اندازی کرد. «کافکا» یکی از مهمترین چهره‌های ادبی قرن بیستم به شمار می‌رفت. مدال‌های «فرانتس کافکا» هر ساله به شخصیت‌ها و موسساتی تعلق می‌گیرد که در فعالیت‌های ادبی در راستای اهداف کافکا موفق بوده‌اند.
** آخرین جایزه‌ی حائز اهمیتی که در نیمه اول سال ۲۰۱۲ به برنده‌اش رسید، جایزه‌ی بهترین رمان تاریخی «والتر اسکات» است. امسال «سباستین بری»، شاعر، رمان و نمایشنامه‌نویس نام‌آشنای ایرلندی موفق شد با کتاب «از طرف کنعان» عنوان برنده‌ی سال ۲۰۱۲ جایزه «والتر اسکات» را از آن خود کند. جایزه‌ی ادبی «والتر اسکات» که با جایزه‌ی نقدی ۲۵ هزار پوندی همراه است، امکان حضور تمامی رمان‌های تاریخی که موضوع آ‌نها در ۶۰ سال قبل اتفاق می‌افتد را فراهم ساخته است. جایزه کتاب «والتر اسکات» در سال ۲۰۱۰ برای بزرگداشت رمان‌نویس اسکاتلندی خالق آثار تاریخی راه‌اندازی شد.
سیمرغ | تازه های فرهنگ و هنر