۳۱فروردین۱۳،
بر آنیم تا در این مجال، قطعاتی کوتاه و بلند از کتاب وحی را با نگاهی به انعکاس آن در ادبیات پارسی، پیشکش طالبان حق و جوینگان حقیقت کنیم تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.
آیه ۳۵ سوره نور
اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاهٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَهٍ الزُّجَاجَهُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِن شَجَرَهٍ مُّبَارَکَهٍ زَیْتُونِهٍ لَّا شَرْقِیَّهٍ وَلَا غَرْبِیَّهٍ یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَن یَشَاءُ وَیَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ.
ابنسینا در تفسیر این آیه مطالب فلسفی عمیقی را طرح کرده است. از نظر ابنسینا نور آسمان و زمین همان خرد یا عقل اول است که در تمام ذرات وجود ساری است و بیش از همه سیر مراتب کمال آن در انسان ظاهر شده است.
در جانِ بلبل گُل نگر از گل به عقل کل نگر
از رنگ در بیرنگ شو تا بو که آنجا ره بری
دیوان شمس
مقصود مولانا از عقل کل همان عقل فعال ابنسیناست که میتوان از نظر کردن در شگفتیهای گل او را ملاحظه کرد.
شیخ محمود شبستری در بخش پاسخ به سؤال از ماهیت من به همین آیه نور اشاره میکند و میگوید: وقتی تعینات و محدودیتهایی بر آن وجود مطلق یا نور مطلق عارض میشود من و ما و او پدید میآید.
هنگامی که هستی مطلق اشارت و تعینی را میپذیرد از آن اشارت به من و ما و او تعبیر میکنند زیرا آن وجود مطلق اشاره پذیر نیست و اگر به او اشاره کردند معلوم است که به یکی از تعینات عالم اشاره دادهاند.
به تعبیر دیگر ما نشانی از خدای بینشانیم:
من و تو عارضِ ذات وجودیم مشبّکهای «مشکات» وجودیم
همه یک نور دان اشباح و ارواح گه از آیینه پیدا گه ز مصباح
گلشن راز
شیخ محمود در جای دیگری از گلشن راز آن نور الهی را که روشن کنندۀ آسمان و زمین است همان شاهد یکتی عالم خوانده است که در صورتهای گوناگون در کائنات متجلی میشود و از جمله شراب عشق شیشۀ همان مصباح است.
شاهد، همان فروغ انوار الهی است که از درخت بر موسی چون شرر آشکار شد:
ز شاهد بر دل موسی شرر شد شرابش آتش و شمعش شجر شد
شراب و شمع، جام نور إسراست وای شاهد همان آیات کبراست
گلشن راز
نورهای برق ببریده پی است آن چو لا شرقی و لا غربی کی است
مثنوی
باشگاه خبرنگاران
باز نشر: پورتال خبری ممتاز نیوز www.momtaznews.com