جام جم آنلاین: همیشه قاعده نوستالژی این بوده و هست که با شنیدن یا دیدن موسیقی، تصویر یا شعری به دنیای گذشته میرویم و خود را در آن زمان با خاطرات تلخ و شیرین پیوند میزنیم. همیشه بر این بوده و هست که فرازی از یک موسیقی ما را به انتهای آن اثر میرساند بیآنکه قطعه تا پایان پخش شود حال این جریان در بسیاری موارد پررنگتر دیده میشود و گاهی یک بیت شعر چنین روندی را برای مخاطب رقم میزند.
۱۰ سال است که وقتی با این بیت «مرز در عقل و جنون باریک است / کفر و ایمان چه به هم نزدیک است» روبهرو میشویم، ناخودآگاه به زمزمه موسیقی عاشقانه آن میپردازیم و چهرههای ماندگار سریالی از تصورمان میگذرد که هر کدام قهرمان زندگی خود در یک برههای از تاریخ بودهاند.
سریال تلویزیونی شب دهم اثر جاودانهای از موسیقی، شعر و تصویر است که مهر ماندگار شدن را با این سه هنر زده و هماکنون بعد از یک دهه به واسطه اجرا با ارکستر ملی برای مخاطبان دوباره زنده و تکرار میشود.
فردین خلعتبری آهنگساز موسیقی سریال شب دهم درباره این اجرا که با پخش تصویرهایی از سریال همراه است، میگوید: ما در این اجرا برای اولین بار در تاریخ موسیقی ایران تصویر را همراه صدا اجرا کردیم تا بتوانیم رابطه عناصر موسیقایی و تصویر را به مخاطب نشان دهیم. ما در این کار بخشهایی از موسیقی فیلم را انتخاب کردیم که ملودیکتر و شنیدنیتر و به نوعی جذابتر برای شنونده است.
به گفته او بخشهای مختلف سریال شب دهم در اجرای ارکستر ملی به صورت صامت پخش میشود اما به واسطه داشتن دیالوگهای قوی و ماندگار در این اثر، در جاهایی خاص مخاطب دیالوگهای شخصیتهای معروف فیلم را هم میشنود.
این آهنگساز درباره تغییراتی که برای اجرای صحنهای این موسیقی صورت داده میگوید: تمامی قطعات برای ارکستر ملی دوبارهنویسی و به روز شده است همچنین سه تصنیف دیگر را در این کنسرت، ارکستر مینوازد که در طول سریال شنیده نشدند، چراکه من آنها را همان زمان و بعد از پخش کار در فضای سریال و محرم ساختم.
علیرضا قربانی، خواننده موسیقی شب دهم نیز درباره تغییرات تکنیکی در بخش آواز میگوید: زمان نشان میدهد که یک خواننده میتواند راحتتر، باتکنیکتر، بهتر و شاید رهاتر بخواند که البته امیدوارم من به آن درجه رسیده باشم. بر این اساس شاید برای شنونده عام خیلی تغییر تکنیکها قابل درک نباشد.
وی ادامه میدهد: به نظرم کنسرت شب دهم دو خصوصیت بارز دارد، یکی اینکه کل مجموعه شامل موسیقی و تصویر و آهنگهای متن سریال با هم اجرا میشوند و دیگر اینکه این اثر بسیار پر موزیک است و برای اولین بار در تاریخ موسیقی ایران تمامی موسیقیهای سریال با تصویر هماهنگ شده و اجرا میشوند.
موسیقی مستقل برای شخصیتهای شب دهم
موسیقی سریال شب دهم کاملا تصویری و منطبق بر اتفاقاتی است که در طول سریال شاهد آن هستیم. گویا خالق آن تلاش کرده است برای هر کدام از شخصیتها از جمله حیدر، فخرالزمان، سرهنگ و… موسیقی خاصی بسازد. خلعتبری در اینباره میگوید: من به صورت سیستماتیک ماجرا را نگاه میکنم چراکه حالتها و شخصیتهای مختلف، موسیقیهای متفاوت دارند و در شب دهم نیز بعضی شخصیتها از موسیقی کاملا مستقلی برخوردارند. مثلا رابطه بین حیدر و فخرالزمان یا یاور و همسرش، عمه خانم و سرهنگ تمهای متفاوتی دارد که من هر کدام را به تفکیک آوردهام و به جای اینکه این تمها با هم در تقابل قرار گیرند، نوعی آمیختگی تمی را به وجود میآورند.
خلعتبری: موسیقی شب دهم دارای روح ایرانی است و موسیقیای که در این سریال شنیده شده موسیقی ملی ایران است. به نظر من بهترین تعبیر از موسیقی ملی همان داشتن روح ایرانی در آن است؛ سازها مهم نیستند بلکه داشتن روحی از جنس ایران در آن از اهمیت برخوردار است
وی شب دهم را دارای موسیقی با حجم بسیار زیاد میداند و ادامه میدهد: سریال محتوای زیادی دارد که با یک موسیقی محدود نمیتوان تمامی بخشهای آن را پشتیبانی کرد. بر این اساس تمهای مختلفی را برای آن تعریف کردم.
قربانی نیز در اینباره میگوید: تیتراژ شب دهم خیلی مطرح و شناخته شده برای مردم است و به نوعی سمبل و نماد تبدیل شده که به تنهایی یادآور کل سریال است. به نظر من یکی از نکات مثبت موسیقی شب دهم این است که تمامی اشعار از افشین یداللهی است و باعث شده با مخاطب ارتباط خوبی برقرار کند و خاطرات زیبایی را برای مردم ثبت کند.
تعزیه؛ تم اصلی
سریال شب دهم در یک دوره تاریخی سیر میکند که موضوع اصلی آن تعزیه و واقعه عاشوراست و با توجه به این فضا آهنگساز نیز میتوانست از هر کدام از موسیقیهای دوره مشروطه یا حتی قاجار و موسیقی تعزیه بهره گیرد که خلعتبری خود در اینباره میگوید: تم اصلی تیتراژ کار بر مدار تعزیه است، اما من از موسیقی دوره قاجار یا مشروطه استفاده نکردم چرا که در هیچ موسیقی فیلم تاریخی دیده نشده است که آهنگساز از سازها یا موسیقی آن دوره استفاده کند.
خالق موسیقی مدار صفر درجه بیان میدارد که موسیقی دوره قاجار مبتنی بر سازها و موسیقی ایرانی است و طی یک قراردادی به نقطهای رسیدیم که یک موسیقی ملی برای سینمایمان داشته باشیم که تمهای ایرانی با سازهای ایرانی و غیرایرانی را در بر گیرد. با این توصیف من نیز در کار شب دهم از این فضا استفاده کردم که البته در برخی قسمتها روایت موسیقی مدرنتر میشود و در جاهای دیگر موسیقی عاشقانه و تغزلی شنیده میشود که اینها همه با توجه به روند دراماتیک داستان است.
او میگوید: من در ساخت این اثر به این فکر نبودم که برگشتی به یک مرجع تاریخی داشته باشم و همین عامل باعث شد در بخشی از موسیقی تغییرات سبکی داشته باشم که برای موسیقی فیلم چنین چیزی عجیب نیست.
این آهنگساز، موسیقی شب دهم را دارای روح ایرانی میداند و معتقد است موسیقیای که در این سریال شنیده شده موسیقی ملی ایران است: به نظر من بهترین تعبیر از موسیقی ملی همان داشتن روح ایرانی در آن است؛ سازها مهم نیستند بلکه داشتن روحی از جنس ایران در آن از اهمیت برخوردار است. ما باید افتخار کنیم به موسیقی و کشورمان که میتوانیم اثری بسازیم که کاملا مشخصه ایرانی داشته باشد.
قربانی نیز در اینباره میگوید: برای شخص بنده آوازم منحصر به دوره خاصی نبوده است، چراکه بخش اعظم آواز در این اثر ارکسترال بوده و قطعا نمیتوانست در حال و هوای موسیقی گذشته باشد. آقای خلعتبری در تصنیف شب دهم از فضایی شبیه به دستگاه نوا در موسیقی ایرانی استفاده کرده و آن را ارکسترال کرده است.
صداهای متفاوت شب دهم با دو رهبر ارکستر
بخشهایی از موسیقی شب دهم سال گذشته با تولد دوباره ارکستر ملی به رهبری بردیا کیارس اجرا شد و اینبار بهصورت کامل و همراه با تصویر به رهبری آرش گوران اجرا میشود. به گفته بسیاری آهنگسازان، رفت و آمد رهبران در ارکسترها صداهای مختلفی را باعث میشود و اینبار در یک رپرتوار کاملا مشخص شاهد رهبری دو هنرمند هستیم. خلعتبری درباره صدادهی ارکستر در اجرای گذشته و حال این رپرتوار میگوید: من تصویرها و دریافتهای متفاوتی از هر دو رهبری داشتم. امیدوارم مخاطبان نیز چنین برداشتهایی داشته باشند. قربانی نیز در اینباره معتقد است که هر رهبری دیدگاه شخصی و حس و حال خودش را دارد که آن را در قالب ارکستر و خواننده به مخاطبان منتقل میکند. کیارس یکی از استعدادهای کمنظیر در عرصه رهبری ارکستر است و در اجراهای مختلف با ارکستر نشان داد که صدادهی مربوط به خودش را از ارکستر دارد و هماکنون نیز آرش گوران با سن کم، صدادهی دیگری از ارکستر ایجاد کرده است.
سحر طاعتی / جامجم
jamejamonline.ir – 22 – RSS Version