حسین گل‌محمدی: در واقع هزاران شهروندی که بنابه هویت فرهنگی خود هیچ علاقه و نسبتی با آپارتمان‌نشینی ندارند بنا به برخی عوامل جبری همچون مهاجرت، کمبود زمین کافی در شهرها و عدم توانایی مالی در داشتن خانه ویلایی مجبور به پذیرش سکونت در مجتمع‌ها و آپارتمان‌ها شده‌اند و در این فرایند به دلیل اینکه این شیوه سکونت برای آنان درونی و تبدیل به یک فرهنگ رفتاری نشده، موجب بروز چالش‌های بسیاری در زمینه همسایگی شده است.
بر این اساس توسعه آپارتمان‌نشینی و زندگی در مجتمع‌های مسکونی توجه بیش از پیش به مسائل همسایگی را می‌طلبد و ترویج اصول و آئین همسایگی نیز مستلزم انجام برنامه‌های فرهنگی هدفمند است.
پرسش‌های بی‌شمار همسایگی
بدون شک در حال حاضر پرسش‌های بی‌شماری در زمینه همسایگی وجود دارد که یافتن پاسخ‌های مناسب برای آنها بسیار ضروری است. اولین سؤالی که همه باید به آن پاسخ بدهیم این است که همسایگی چیست؟ ما در یک مجتمع مسکونی زندگی می‌کنیم و هر روز از کنار هم عبور می‌کنیم. خیلی وقت‌ها هم شاید همدیگر را نبینیم. اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌ایم که کنار هم بودن ما چه معنایی دارد؟
پرسش دیگر اینکه آیا می‌دانیم به چه کسی می‌گویند همسایه؟ آیا همسایه، یک فرد یا خانواده‌ای است که در مجاورت ما زندگی می‌کند؟ آیا تنها مجاورت به معنای همسایگی است؟ آیا اگر خانواده‌ای را نشناسیم، آداب و تکالیف همسایگی از ما ساقط می‌شود و وظیفه‌ای نداریم؟ پرسش دیگر اینکه آیا می‌دانیم با چه کسانی همسایه هستیم؟ با واحدهای کناری؟ واحدهای روبه‌رو؟ واحدهای طبقه خودمان؟ کل واحدهای مجتمع؟ و. . . . اما آنچه اهمیت دارد، این است که بدانیم چرا این پرسش‌ها اهمیت دارد؟ پاسخ به این پرسش از چند جهت مهم است. اول اینکه بدانیم حقوق و مسئولیت در زندگی با همسایه‌ها، تاچه اندازه مهم و گسترده است. دوم اینکه با حدود و دامنه زندگی با همسایه‌ها آشنا شویم و سوم اینکه براساس شاخص‌ها و معیارهایی صحیح و کاربردی نسبت به رفع مشکلات همسایگی اقدام کنیم.
توجه همه‌جانبه به آنچه گفته شد مستلزم گنجاندن ترویج آئین همسایگی در سبد برنامه‌ریزی متولیان فرهنگی و امور شهروندی است اما متأسفانه به رغم گذشت بیش از نیم قرن از شکل‌گیری شیوه زندگی مجتمعی در برخی شهرهای ایران، هنوز برنامه جامعی در زمینه آئین همسایگی طراحی نشده است.
با این وصف از سال گذشته شاهد شکل‌گیری و برگزاری طرحی فرهنگی در حوزه آئین همسایگی در پایتخت بوده‌ایم که پس از چندین ماه اطلاع‌رسانی مبتنی بر وعده وعید، از ابتدای امسال جنبه اجرایی به خود گرفته است. طرح فرهنگی و اطلاع‌رسانی «چهل خانه» طرحی چند وجهی در حوزه ترویج آئین همسایگی است که در قالب نصب تابلوهای فرهنگی و آموزشی در مجتمع‌های مسکونی شهر تهران در حال اجراست.
آئین همسایگی در سایه آموزه‌های دینی
اکبر بختیاری، کارشناس مسائل فرهنگی و دبیر برگزاری طرح ترویج آئین همسایگی و جشنواره «چهل خانه» تحلیل جالبی از فرهنگ همسایگی دارد که می‌خوانید: به عنوان یک شهروند، همه ما در طول عمرمان در انواع جوامع کوچک و بزرگ اجتماعی زندگی می‌کنیم. در خانواده و خویشاوندان، در جامعه کوچکی به نام مدرسه، در جامعه بزرگ‌تری به نام دانشگاه، در محل کار، در همسایگی، در محله و در شهر. ازهرکدام از آنها هم خاطراتی داریم که در مجموع حاصل عمرمان را تشکیل می‌دهند.
یکی از این جوامع کوچک، زندگی با همسایه‌هاست که با تلخی و شیرینی‌هایی نیز همراه است و طی دوره‌های زمانی مختلف ممکن است الگوها و شیوه‌های آن تفاوت کرده و تغییر کند. چنانکه طی دهه‌های گذشته این تغییرات در کلانشهری چون تهران، تحولات گسترده شکلی و ماهیتی نیز داشته است اما یک چیز را نباید فراموش کرد و آن اینکه با وجود همه این تغییرات، همسایگی هم بخشی از خاطرات ارزشمند بسیاری از خانواده‌های ایرانی و از جمله در شهر تهران است.
وقت‌هایی پیش آمده یا پیش می‌آید که وقتی به هر دلیلی ناچار می‌شویم از منزلی که سال یا سال‌هایی در آن زندگی کرده ایم و با همسایه‌های آن دوست شده‌ایم، برویم و جابه‌جا شویم، بسیار به ما سخت گذشته است و تا مدت‌ها نتوانسته‌ایم از رنج آن دوری فارغ شویم و خاطرات آن را فراموش کنیم. محله‌ای که در آنجا زندگی کرده‌ایم، به مساجد و هیئت‌های آن رفته‌ایم، با همسایه‌هایش آشنا شده‌ایم و با آنها مثل برادران و خواهران و خانواده خودمان زندگی کرده‌ایم، با شادی آنها شاد شده‌ایم، با گریه آنها گریه کرده‌ایم، در گروه‌های دوستی و خانوادگی آنها شرکت کرده‌ایم، با هم به سفر و گردش رفته‌ایم و بالاخره اینکه شاید بعد از خانواده‌مان بیشترین وقتمان را با آنها گذرانده‌ایم.
ممکن است در این بین اشتباهاتی هم کرده باشیم. امروز که به گذشته خودمان نگاه می‌کنیم از خودمان می‌پرسیم که آیا نمی‌شد، زندگی ما با همسایه‌ها از این بهتر باشد؟ نمی‌شد همان اختلافات جزئی را هم نداشتیم؟ و. . .
بختیاری می‌گوید: ما با شعار همسایه بیا سایه هم باشیم و در قالب طرحی فرهنگی و اطلاع‌رسانی به نام «چهل خانه » کوشش می‌کنیم که با کمک شهروندان مجتمع‌نشین شیوه‌هایی برای زندگی بهتر و دلپذیرتر در مجتمع‌های مسکونی و در زندگی با همسایه‌ها را مرور و تمرین کنیم.
به گفته دبیر اجرایی طرح «چهل خانه» این جشنواره و طرح هم‌اکنون با فعالیت دبیرخانه در فرهنگسرای تهران از سوی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و در راستای پیگیری سیاست ترویج و ارتقای زندگی شهروندی و ترویج و تثبیت آئین همسایگی در سال ۹۱ در حال برگزاری است. وی می‌افزاید: ما در واقع با اجرای طرح «چهل خانه» از طریق فرهنگسازی و ترویج آئین همسایگی در سایه آموزه‌های دینی به دنبال افزایش مهارت‌های شهروندان برای مدیریت زندگی همسایگی در مجتمع‌ها و آپارتمان‌ها و بهبود و ارتقای وضعیت زندگی همسایگی در محلات شهر تهران هستیم. از سویی چند کار اساسی فرهنگی در این طرح انجام می‌شود که نصب تابلوهای فرهنگی و اطلاع‌رسانی در مجتمع‌های مسکونی ۱۰۰ واحد به بالای شهر تهران، برگزاری همایش بزرگ مدیران مجتمع‌های مسکونی شهر تهران، تشکیل بانک اطلاعات مدیران مجتمع‌های مسکونی، توزیع مستمر و هدفمند اقلام و محصولات فرهنگی و کتابچه‌های آئین همسایگی از جمله آنهاست.
هر مجتمع، یک تابلوی فرهنگی
سه‌شنبه هفته گذشته فاز نخست اهدا و نصب تابلوهای فرهنگی و اطلاع‌رسانی «چهل خانه» رسماً افتتاح شد تا ۳۰ هزار خانوار تهرانی را در ۱۲۰۰ بلوک از ۸۸ مجتمع مسکونی پرجمعیت شهر تهران در ۱۶ منطقه پوشش دهد و با اجرای فاز دوم این طرح بیش از ۶۰ هزار مجتمع‌نشین تهرانی تحت پوشش طرح قرار می‌گیرند.
حسن بیادی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر تهران در این مراسم از آپارتمان‌نشینی به عنوان یک بیماری و عارضه‌ای یاد کرد که دامان ما را گرفته و هنوز نتوانسته‌ایم آن را درمان نموده و خود را با این مسئله سازگار کنیم. وی که در جمع صدها تن از مدیران مجتمع‌های مسکونی و دبیران شورایاری‌ها در شهرک شهید باقری منطقه ۲۲ سخن می‌گفت، با تأکید بر ضرورت سازگاری با پدیده رو به گسترش آپارتمان‌نشینی در شهر تهران و سایر کلانشهرها گفت: مردم اکثر کشورها با موضوع آپارتمان‌نشینی کنار آمده و راهکارهایی برای سازگاری با آن اندیشیده و اجرا کرده‌اند اما مشکلات ما با این پدیده روز به روز بیشتر می‌شود و مسائلی همچون مهاجرت به شهرها به آن دامن می‌زند. لذا انجام چنین طرح‌هایی در پی شناسایی و معرفی فصل‌های مشترک برای ایجاد باور در زندگی آپارتمان‌نشینی و تحقق همگرایی در میان همسایگان برای رفع مشکلات این شیوه سکونت است.
۴۰ خانه از هر طرف همسایه است
امام صادق(ع) از رسول اکرم(ص) نقل می‌کنند که فرمودند: هر ۴۰ خانه از هر چهار طرف، همسایه محسوب می‌شود. این حدیث از رسول گرامی اسلام (ص)، آن هم در شرایطی که حجم جمعیت و منازل مسکونی در حال حاضر با شرایط ایشان قابل مقایسه نیست، نشان می‌دهد که از نظر ایشان، حدود همسایگی تا چه اندازه گسترده است به ما می‌آموزد که بدانیم همسایه، تنها خانه‌ها یا واحدهای مجاور، دیوار به دیوار یا روبه‌روی ما نیست.
پیامبر اکرم(ص) درباره حقوق همسایه نیز فرموده‌اند: اگر از تو کمک خواست کمکش کن، اگر از تو قرض خواست به او قرض بده، اگر نیازمند شد نیازش را برطرف ساز، اگر مصیبتى دید او را دلدارى ده، اگر خیر و خوبى به او رسید به وى تبریک و شادباش بگو، اگر بیمار شد به عیادتش برو، وقتى مرد در تشییع جنازهاش شرکت کن، خانهات را بلندتر از خانه او نساز تا جلوى جریان هوا را بر او بگیرى مگر آنکه خودش اجازه دهد، هرگاه میوهاى خریدى به او تعارف کن و اگر اینکار را نکردى مخفیانه میوه را به خانهات ببر، فرزندت را همراه میوه بیرون میاور که بچه او با دیدن میوه ناراحت شود، با بوى و دود دیگت او را آزار مده مگر آنکه مقدارى از غذاى آن را براى او بفرستى. پیروی از چنین فرهنگ دینی غنی در حوزه همسایگی بی‌شک همزیستی مبتنی بر آرامش و تعالی برای ما به ارمغان خواهد آورد.
جوان آنلاین – آخرین عناوین اجتماعی