پلاسمای غنی از پلاکت (platelet-rich plasma; PRP) پیشرفت غیر منتظره ای در تحریک و سرعت بخشی ترمیم استخوان و بافت نرم است. PRP فناوری زیستی نسبتاً جدیدی می باشد که بخشی از حاصل تلاش های روبه رشد مهندسی بافت و سلول درمانی است. به دلیل جوان بودن این فناوری، امکان سوء استفاده، و کاربردهای غلط در اثر درک ناصحیح پزشکان از آنچه که PRP می تواند انجام دهد، وجود دارد. از این رو در این مقاله سعی می کنیم تعریف صحیحی از این فناوری، ایمنی آن، توسعه مناسبش، و کاربردها مفید آن ارائه کنیم.
پلاسمای غنی از پلاکت چیزی نیست جز حجمی از پلاسمای اتولوگ که غلظت پلاکت آن بالاتر از حد پایه است. دامنه نرمال تعداد پلاکت ها در هر میکرولیتر خون بین ۱۵۰۰۰۰ تا ۳۵۰۰۰۰ است و میانگین آن ۲۰۰۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر است. از آنجا که یافته های علمی اثبات شده، افزایش قدرت و سرعت ترمیم بافت نرم و استخوانی با استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت با غلظت یک میلیون پلاکت در هر یک میکرولیتر نشان داده است، حجم ۵ میکرولیتر از پلاسما با این غلظت از پلاکت، امروزه به عنوان PRP تعریف می شود.
غلظت کمتر از این مقدار برای سرعت بخشیدن ترمیم زخم کافی نیست و در غلظت بیشتر از آن هنوز اثر بخشی بیشتری در ترمیم زخم نیافته اند.
اثر فاکتورهای رشد مشخص در ترمیم جراحات مختلف و غلظت هایی از این فاکتورهای رشد که در PRP یافت می شود، اساس تئوری استفاده از PRP در ترمیم بافت ها است. پلاکت های جمع آوری شده در PRP با افزودن ترومبین و کلرید کلسیم فعال می شوند و فاکتورها از گرانول های آلفای درون پلاکت های آزاد می شوند. فاکتورهای رشد و سیتوکین های موجود در PRP شامل فاکتورهای رشد مشتق از پلاکت چون PDGFaa، PDGFbb، PDGFab ، فاکتور رشد بتای انتقالی (TGF-b)، فاکتور رشد فیبروبلاستی، فاکتور شبه انسولینی ۱ و ۲، فاکتور رشد اندوتلیال عروقی، فاکتور رشد اپیدرمی، اینترلوکین ۸، فاکتور رشد سلول های کراتینوسیت و فاکتور رشد بافت پیوندی است.
PRP از خون اتولوگ حاصل می شود، بنابراین برای سیستم ایمنی بدن عامل پاتوژن محسوب نمی شود و عاری از بیماری های قابل انتقالی نظیر HIV و هپاتیت است.
PRP از طریق دگرانوله شدن گرانول های درون پلاکت ها، که محتوی فاکتورهای رشد اند، کار می کند. ترشح فعال این فاکتورهای رشد با فرایند لخته شدن خون آغاز می شود و ۱۰ دقیقه پس از لخته شدن شروع می شود. بیش از %۹۵ از فاکتورهای رشد از بیش سنتز شده ظرف ۱ ساعت ترشح می شود. فاکتورهای رشد ترشح شده بلافاصله از طریق گیرنده های غشایی به سطح خارجی غشای سلول های بافت پیوند یافته، فلپ یا جراحت، متصل می شوند.
PRP فناوری زیستی نسبتاً جدیدی می باشد که بخشی از حاصل تلاش های روبه رشد مهندسی بافت و سلول درمانی است. به دلیل جوان بودن این فناوری، امکان سوء استفاده، و کاربردهای غلط در اثر درک ناصحیح پزشکان از آنچه که PRP می تواند انجام دهد، وجود دارد
مطالعات نشان داده است سلول های بنیادی مزانشیمی، اوستئوبلاست، فیبروبلاست، سلول های اندوتلیالی و سلول های اپیدرمی گیرنده های غشایی فاکتورهای رشد موجود در PRP را دارا می باشند. اتصال این فاکتور ها به گیرندها های موجود در سطح سلول، مسیرهای ویژه ای در سلول از قبیل تکثیر سلول، شکلگیری ماتریکس، تولید استئوئید، ساخت کلاژن و غیره، را فعال می سازد. اهمیت این روش در این است که فاکتورهای رشد PRP هرگز وارد سلول ها یا هسته سلول ها نمی شود، موتاژن یا عامل بیگانه نیستند، و عملکرد آنها از طریق تحریک مسیر بهبود زخم ها است. از این رو PRP قادر به القای شکلگیری تومور نیست. پس از رها شدن پیاپی فاکتورهای رشد مربوط به PRP پلاکت ها طی ۷ روز باقی مانده از عمرشان سنتز و ترشح فاکتورهای رشد بیشتری را ادامه می دهند. در حالت معمول تعداد پلاکت های در لخته خون در پیوند، زخم و فلپ سرعت ترمیم زخم را تعیین می کند. PRP این تعداد را افزایش می دهد.
یک تصور اشتباه که شاید ناشی از تبلیغات غیرعلمی و مردم فریب باشد این است که PRP یک روش درمانی با استفاده از تزریق سلول های بنیادی است. پلاکت ها اجسام کروی یا بیضوی شکل کوچکی هستند که از قطعه قطعه شدن سیتوپلاسم سلولهای بزرگی به نام مگاکاریوسیت در مغز استخوان حاصل می شوند و بعد از آن به هیچ رده سلولی دیگری تمایز نمی یابند و به لحاظ اینکه فاقد هسته هستند جزء تشکیلات غیر سلولی به حساب می آیند و سلول نامیده نمی شوند، بنابراین نمی تواند سلول بنیادی محسوب شود. کاربرد PRP بصورت تجربی از سال ۱۹۹۰ آغاز شد و در ترمیم جراحیهای چشم و صورت و جراحی زیبایی، جراحی قلب و سوختگی و زخم به کار می رفت.
آخرین کاربرد PRP کاربرد زیبایی آن در بهبود پوست آسیب دیده و پیر می باشد. در قسمت بعد با کاربردهای درمانی این فناوری بیشتر آشنا می شویم.
ادامه دارد…
سمانه سادات عنایتی
بخش دانش و زندگی تبیان
منابع:
Borrione P, Gianfrancesco AD, Pereira MT, Pigozzi F (2010). Platelet-rich plasma in muscle healing. Am J Phys Med Rehabil 89 (10): 854–۶۱٫
Yu W, Wang J, Yin J (2011). Platelet-Rich Plasma: A Promising Product for Treatment of Peripheral Nerve Regeneration After Nerve Injury. Int J Neurosci 121 (4): 176–۱۸۰٫
Marx RE (2004). Platelet-rich plasma: evidence to support its use. Journal of Oral and Maxillofacial Surgery 62 (4).
Robert E. Marx, DDS (2001). Platelet-Rich Plasma (PRP): What Is PRP and What Is Not PRP? IMPLANT DENTISTRY ۱۰( ۴).
مطالب مرتبط:
درمان با سلول بنیادی
بن یاخته درمانی (۲)
… درحال بارگذاری
سایت موسسه فرهنگی تبیان > بخش دانش و زندگی