هم‌آوازی تصویر، شعر و موسیقی

البته این برنامه پنج سال با عنوان «نغمه‌ها» از شبکه تهران روی آنتن می‌رفت و هنرمندانی چون ژاله عـــــلو و ژاله صادقیان گویندگی آن را به عهده داشتند.

دلنوازان، تلفیقی از ادبیات و موسیقی است و این دو حوزه را که حیات هر کدام وابسته به دیگری است، پابه‌پای هم می‌شناساند.

پخش موسیقی سنتی و محلی همراه با دکلمه اشعار به وسیله گوینده برنامه، فضایی پرطراوت ایجاد می‌کند که برای بیننده اوقات خوشی رقم می‌زند.

در این برنامه علاوه بر پخش کلیپ‌هایی از خوانندگان موسیقی محلی و سنتی، شاعران اشعار نیز حضور می‌یابند و معرفی می‌شوند.

گاه بزرگان موسیقی، ردیف‌نوازان مطرح و خوانندگان بی‌نظیر و ارزشمند کشورمان همچون ابوالحسن صبا، تاج اصفهانی، سالار عقیلی و جلیل شهناز که بی‌شک سرمایه‌های موسیقی ایرانی هستند در این برنامه هنرنمایی می‌کنند و علاوه بر نشان دادن هنرشان، از دستاوردهای خود در این عرصه سخن می‌رانند.

در حال حاضر این برنامه جزو معدود برنامه‌هایی است که به صورت تخصصی به موسیقی می‌پردازد و دستگاه‌ها و ردیف‌های موسیقی سنتی را معرفی می‌کند و به مخاطبان می‌شناساند، دستگاه‌هایی همچون شور، همایون، ابوعطا، بیات اصفهان، بیات ترک، دشتی و چهارگاه که از افتخارات موسیقی ایرانی به شمار می‌آید.

یکی از ویژگی‌های تحسین‌برانگیز این برنامه پرداختن به موسیقی‌های پر مایه و ناب است. پرداختن به موسیقی، آواها و نواهایی که در بطن خود امانتدار تاریخ، ادبیات، فرهنگ و هنر ایرانی‌ است، نه موسیقی‌های مبتذل و گاه فاقد ارزش هنری.

دلنوازان اگرچه به طبعِ ذاتِ موسیقی، برنامه‌ای شنیداری است، اما کارگردان کوشیده است این برنامه تلویزیونی را از نظر بصری هرچه بیشتر غنی کند و همزمان با شعرخوانی و پخش موسیقی از تصاویری که برای این برنامه ضبط و آرشیو شده است، استفاده کند.

تصاویری از اماکن تاریخی و باستانی همچون خانه طباطبایی‌ها، خانه بروجردی‌ها، موزه آب یزد و چهل‌ستون اصفهان.

البته گاهی که اشعار توسط گوینده دکلمه می‌شود به تناسب آن تصاویری از آرامگاه حافظ و سعدی و دیگر شاعران نمایش داده می‌شود که نشان از درک صحیح کارگردان دارد.

در این بخش شاعران و ادیبان صاحب‌نام در برنامه حضور می‌یابند و به صورت خلاصه و مختصر آموزه‌های خود را در مورد سبک‌های ادبی و چگونگی سرایش اشعار به وسیله شاعران فولکلور و محلی بیان می‌کنند.

لباس گوینده و خوانندگان، محلی است که در کنار دیگر عناصر خوش می‌نشیند و ترکیبی منسجم می‌دهد. تصاویر پس زمینه که بیشتر برگرفته از طبیعت و مملو از رنگ‌های شاد است به برنامه طراوت می‌بخشد و آن را سرشار از شور زندگی می‌کند، همانگونه که موسیقی فولکلور چنین حسی را القا می‌نماید.

در بعضی کلیپ‌های ساخته شده برای موسیقی‌های محلی، مشاغل سنتی مربوط به آن محل و منطقه کشور نمایش داده می‌شود که با کلیت شعر و ترانه اثر همخوانی دارد، اما شاید بهتر باشد در این کلیپ‌ها برخی آداب و رسوم آن منطقه نیز به تصویر کشیده شود.

به عنوان مثال برخی اشعار این موسیقی‌ها مربوط به آوازهای گروهی است که در مراسم خاصی همچون عروسی خوانده یا در حین انجام برخی کارها همچون بذرپاشی توسط اهالی به صورت دسته‌جمعی زمزمه می‌شده که اکنون به یک موسیقی آوازی تبدیل و به وسیله یک آهنگساز در دستگاه خاصی نواخته و توسط خواننده‌ای خوانده شده است و چه زیباتر بود اگر این آوازها با تصاویری از مراسمی که در بردارنده فرهنگ آن مرز و بوم است، همراه شده و حتی فراتر از آن، این مراسم و آداب و سنن به وسیله گوینده یا یکی از اهالی آن منطقه توضیح داده می‌شد.

باید به خاطر داشت ادبیات و موسیقی ایرانی برگرفته از آداب و اعتقادات مردم ایران در سایر نقاط کشور است و همان گونه که ادبیات و موسیقی را نمی‌توان جدای از هم دانست این دو را نیز نمی‌توان متمایز از فرهنگ و عقاید مردم نشان داد.

نکته دیگر که توجه داشتن به آن می‌تواند بار آموزشی دلنوازان را دوچندان کند، تمرکز کردن روی دستگاه‌ها یا موسیقی هر منطقه از کشور در هر قسمت از برنامه است.

متاسفانه در ساختار کنونی، در هر قسمت از برنامه به صورت همزمان موسیقی محل‌ها و دستگاه‌های مختلف با هم پخش می‌شود که به ذهن بیننده قدرت تفکیک و شناخت منسجم را نمی‌دهد. (جام جم – ضمیمه قاب کوچک)

مریم رها