وای چرا این‌قدر زشتم

این اما و اگرها برای کسانی که از نظر دیگران نقصی ندارند، ولی خودشان فکر می‌کنند زشتند، تمامی ندارد. آنها بتدریج اعتماد به‌نفس خود را از دست می‌دهند و دچار استرس می‌شوند.

دکتر محمدرضا خدایی‌ روانپزشک و استاد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید:‌ این افراد دچار خودزشت‌انگاری یا اختلال بدریختی بدن هستند. آنها واقعا از نظر ظاهری مشکلی ندارند و درواقع ذهنیت‌شان مشکل دارد، بنابراین حتی اگر بهترین جراحی زیبایی هم برایشان انجام شود، هرگز از نتیجه راضی نخواهند بود. البته این بیماران درمان می‌شوند، به شرط آن‌که تحت رفتاردرمانی قرار بگیرند.

در مورد خود چطور فکر می‌کنید

دکتر خدایی در مورد بیماری خودزشت‌انگاری می‌گوید: بعضی از این بیماران مرتب خود را در آینه نگاه می‌کنند و برخی دیگر از آینه فراری‌اند. این افراد به اجزای صورت مانند ابرو، لب، بینی و دیگر اندام‌ها و ظاهرشان بیش از حد توجه دارند و به علت این‌که آنها را زشت می‌پندارند، مدام به پزشکان مختلف، از متخصص گوش و حلق و بینی برای جراحی زیبایی بینی گرفته تا جراح پلاستیک و متخصصان پوست برای تغییر ظاهر و اندام مراجعه می‌کنند.

این روانپزشک ادامه می‌دهد: متاسفانه افراد خودزشت‌انگار هرگز از نتیجه جراحی‌هایی هم که برایشان انجام می‌شود، راضی نمی‌شوند، چون ظاهرشان مشکلی ندارد، بلکه نگاه به خودشان مشکل دارد.

نگاه به خود با عینک بدبینی

بنابر تعریف روان‌شناسان، بیماری خودزشت‌انگاری قسمتی از بیماری دیگری به نام خودبیماری‌انگاری است که در آن فرد سالم است، ولی خود را بیمار می‌داند. پس نگاه خودزشت‌انگارها به خود به علل مختلف منفی است.

دکتر خدایی در این باره می‌گوید: اعتماد ‌به‌نفس پایین، احساس حقارت و خود‌کم‌بینی از نشانه‌های اصلی بیماری خودزشت‌انگاری است و گاهی مسائل ژنتیکی در بروز این بیماری تاثیرگذار است. این اختلال در افرادی که یکی از اعضای خانواده دچار وسواس، گوشه‌گیری، انزوا و خودبزرگ‌بینی است، بیشتر دیده می‌شود.

خانم‌ها و مجردها بیشتر گرفتار می‌شوند

به گفته دکتر خدایی، این اختلال در خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود، زیرا به ظاهرشان بیشتر توجه می‌کنند. سن شروع آن هم نوجوانی است، چون نوجوان‌ها بیشتر دنبال هویت و به دست آوردن تائید دیگران هستند، ولی افرادی را هم دیده‌ایم که در ۲۵ تا ۳۰ سالگی دچار این مشکل شده‌اند.

انزوا و خانه‌نشینی

وقتی اختلال خودزشت‌انگاری شکل می‌گیرد، بیشتر وقت بیمار صرف رسیدگی و توجه به ظاهر می‌شود. او ممکن است خود را از جامعه‌ دور کند و خانه‌نشین شود، چون فکر می‌کند زشت است، در حالی که بقیه مردم چنین نظری در مورد او ندارند.

دکتر خدایی به این بیماران هشدار می‌دهد: خود‌زشت‌انگاری با شدت کمتر هم وجود دارد که مبتلایان به آن معمولا دختران نوجوان هستند. تمام فکر این افراد درگیر ظاهر نیست، ولی بخشی از ذهنشان مدام به این موضوع مشغول است. آنها بیشترین داوطلب انجام عمل‌‌های زیبایی هستند، اما چون فکرشان وسواس‌گونه است، با جراحی هم انتظارشان برآورده نمی‌شود و رضایت پیدا نمی‌کنند و گاهی به جراحی‌های بعدی متوسل می‌شوند و در نهایت این افراط به ضررشان تمام خواهد شد، زیرا معمولا نه تنها زیباتر نمی‌شوند، بلکه زیبایی طبیعی‌شان را هم از دست می‌دهند.

خودزشت‌انگاری درمان می‌شود

دکتر خدایی با اشاره به این‌که برای درمان اختلال خودزشت‌انگاری باید روان‌درمانی و شناخت‌درمانی انجام شود، می‌گوید: در شناخت درمانی، روی دیدگاه و نگاه فرد به خود تاکید و به بیمار تفهیم می‌شود که از پیشداوری بپرهیزد، ذهن‌خوانی نکند و احساس نکند همه در مورد او نظر می‌دهند و اگر کسی نگاهش کرد، معنی‌اش این نیست که قیافه‌اش زشت است. پس درمان این بیماران به تغییر نگاهشان به خود و محیط پیرامونشان وابسته است تا بتوانند از ظاهرشان لذت ببرند، از جراحی‌های متعدد خودداری کنند و منطقی‌تر تصمیم بگیرند. گاهی مداخلات دارویی نیز نیاز است.

زیباتر شدن به چه قیمت

به گفته دکتر خدایی، زشت‌انگارها خود را بیمار نمی‌دانند و فکر نمی‌کنند ذهنشان بیمار است، چون تصور و اعتقاد قلبی‌شان این است که ظاهرشان مشکل دارد، بنابراین به جای روانپزشک به جراح زیبایی مراجعه می‌کنند.

این روانپزشک با بیان این‌که برخی افراد مثلا به دلیل آسیب دیدن در تصادف یا مشکل مادرزادی در ظاهر واقعا به جراحی زیبایی نیاز دارند، تاکید می‌کند: حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد افرادی که به متخصصان زیبایی مراجعه می‌کنند، واقعا از نظر ظاهری مشکلی ندارند. در جوامع پیشرفته، گروهی از پزشکان در مورد انجام جراحی‌های زیبایی تصمیم می‌گیرند. متخصصانی متشکل از روانپزشک ، روان‌شناس، متخصص زیبایی، تغذیه و پوست با هم نظر می‌دهند که آیا برای فردی که مراجعه کرده این جراحی لازم است یا نه. از همه مهم‌تر بیمار باید تائید روانپزشک را داشته باشد. خوشبختانه در ایران هم قرار است اقدام‌هایی در این زمینه انجام شود.

زهرا سادات صفوی سهی -‌ جام​جم