وداع با رمضان یا داوم خوبیها

عید رمضان آمد و ماه رمضان رفت
صدشکر که این آمد و صدحیف که آن رفت

یکی از ضرب المثل های مردمی، تشبیه برخی از مردمان به گاو شیردهی است که یک من شیر را با یک لگدپرانی از بین می برد. در فرهنگ قرآنی از این عمل، به احباط تعبیر می شود. احباط از ماده «حبط» و در اصل به معنای فاسدکردن و هدر دادن است ولی در اصطلاح فرهنگ قرآنی، احباط انجام عمل به گونه ای است که برخلاف وجه استحقاق ثواب باشد. برخی گفته اند که احباط به آن است که شخص براثر اعمال نیکی، مستحق ثواب شده ولی ثواب اعمالش براثر اعمال ناپسند دیگرش از بین می رود.

خداوند در آیاتی از جمله ۲۱۷ و ۲۶۴ سوره بقره از حبط عمل سخن به میان می آورد. در آیه اخیر نیز به مسئله ریاکاری اشاره می کند که سبب ابطال و احباط کار نیک انفاق می شود.

 انسانی که کارهای خیر خویش را با ریاکاری از میان می برد هم چون همان گاو یک من شیردهی است که با لگدپرانی ظرف شیردهی را واژگون می کند و همه شیر دوشیده را تباه می سازد. درجامعه بارها می بینیم برخی از مردم کارهای نیک بسیاری را انجام می دهند ولی با یک منت گذاری، همه ثواب و پاداش کار نیکشان را از میان می برند.

ماه رمضان، ماه خودسازی و تقرب به خداست. این دوره کوتاه که هرساله تکرار می شود، شرایط مناسبی برای مردم فراهم می آورد تا بتوانند با اعمال عبادی متعدد و پرهیز از گناهان و انجام بسیاری از کارهای نیک و صالح، به خدا تقرب جویند و در مسیر تقوا و خودسازی گام بردارند، چرا که براساس برخی از روایات، شیاطین دراین ماه در غل و زنجیر می باشند و نمی توانند وسوسه کنند و مردم را به گمراهی دعوت و تشویق نمایند.

دراین ماه حتی کسانی که پای بند به احکام دینی نیستند، به سوی خدا و دین می آیند و اعمال نیک و خیر بسیاری انجام می دهند؛ ولی گویی با پایان ماه رمضان یک وداع واقعی با همه این کارهای نیک انجام می گیرد و قرآن بوسیده شده و روی تاقچه قرار می گیرد و احسان و انفاق و گذشت از یاد می رود و حتی برخی نمازهای روزانه را ترک می کنند، گویی که تنها دراین یک ماه برایشان واجب بوده است.

رفتاری از این دست در حقیقت همان مفهوم احباطی است که خداوند در آیات قرآنی از جمله در آیه ۳۳ سوره محمد از آن پرهیز داده و در آیه ۵۳ سوره مائده و ۶۹ سوره توبه آن را مایه خسران و زیانکاری شخص می داند. زیانکار کسی است که از سرمایه زیان کند نه از سودش.

بنابراین کسی که با وداع با رمضان با همه خوبی ها و عبادت ها و نیکی ها خداحافظی می کند، مانند شاگردی است که در طول سال تحصیلی درس خوانده ولی در امتحان شرکت نمی کند و همه آن چه را آموخته است در مقام عمل به کناری می گذارد و یک عمر زحمات خویش را به هدر می دهد.

عوامل حبط عمل

در قرآن برای این رفتار زشت و نادرست، عواملی چند بیان شده که از جمله می توان به دنیاطلبی اشاره کرد. خداند در آیات ۱۵ و ۱۶ سوره هود تبیین می کند که چگونه عامل دنیاطلبی، اشخاص را به سوی چنین زیانکاری می کشاند و همه اندوخته های خویش را تباه می کنند.

به این معنا که شخص چنان پس از ماه رمضان خود را سرگرم دنیا می کند که از خدا و کارهای نیک و خیری که انجام داده غافل می شود. چنین غفلتی بسیار سخت است و تاثیر منفی زیادی به جا می گذارد.

شبیه این فرد را می توان در ورزشکاری جست که در یک دوره سخت تمرینی شرکت کرده و آمادگی برای رقابت در میدان ها و عرصه های ورزشی را یافته ولی پس از پایان دوره سخت تمرین و ایجاد آمادگی به یک باره ورزش را کنار می گذارد و زمینه برای انواع بیماری ها را در خود فراهم می آورد؛ زیرا ترک ناگهانی و یکباره ورزش و تمرین، سبب بسیاری از آفات در تن و روان آدمی است.

بنابراین، باید همواره هوشیار و بیدار باشیم که این دوره تمرین رمضان را با ادامه همان روند به سال دیگر بکشانیم و عیدفطر و وداع رمضان را به جشن واقعی تبدیل کنیم که هر روز ما بهتر از دیروز باشد.