ورزش قهرمانی کتاب می‌خواهد

نگارش داستان زندگی ورزشکاران و مربیان دنیای ورزش، کتاب‌هایی درباره ورزش‌های دسته‌جمعی و گروهی، آموزش رشته‌های ورزشی و… از جمله موضوعاتی است که ناشران در آن فعالیت می‌کنند در این میان، اما سهم کشور ما از ناشران کتاب‌‌های ورزشی و آثار این حوزه به تعداد انگشتان دست می‌رسد؛ ناشران محدودی که با تکیه بر علم و دانش روز، همچنین منابع داخلی و خارجی کتاب‌هایی علمی ـ ورزشی را برای استفاده مخاطبان خود گردآوری می‌کنند. در این گزارش فعالیت این ناشران در چند نما بررسی شده است.

ست اول؛ غلبه ترجمه‌‌ بر تالیف

نگاهی به فهرست کتاب‌های ورزشی منتشرشده نشان می‌دهد ​ آمار کتاب‌های ترجمه‌شده بر کتاب‌های تالیفی غلبه دارند. علت این موضوع نیز محدودیت مولفان در کشور است، افرادی که درباره ورزش تحقیق کنند و نتایج آن را در قالب کتاب به بازار عرضه کنند تقریبا در داخل کشور حکم کیمیا را دارند.

روبن شاهوردیان، تجربه ۳۲ سال انتشار کتاب‌های ورزشی را در کارنامه خود دارد. او که مدیرمسوول انتشارات «علم و حرکت» است، درباره انواع کتاب‌های ورزشی موجود در بازار می‌گوید: نخست کتاب‌هایی است که به تاکتیک‌های تیمی هر ورزش اختصاص دارد.‌ بخش دوم کتاب‌هایی کاربردی هستند که مبانی هر علم را شامل می‌شوند، مثل مبانی حرکت‌شناسی و مبانی تربیت بدنی.

او ادامه می‌دهد: اغلب‌ کتاب‌های ورزشی آموزشی هستند و با هدف آموزش و توسعه ورزش منتشر می‌شوند و به ورزشکار یاد می‌دهند چه تکنیکی را چگونه انجام دهد که آسیب نبیند، اما کتاب‌هایی نیز در حوزه سلامت و جامعه منتشر می‌شوند که به مخاطبانشان کمک می‌کنند تا درک بهتری از تندرستی به وسیله ورزش داشته باشند.

مدیرمسوول انتشارات علم و حرکت با بیان این‌که عمر قهرمانی در کشور ما کم است و همه آسیب می‌بینند، اظهار می‌کند: دلیل این موضوع این است که مراحل آماده‌سازی ورزشکار بدرستی انجام نمی‌شود و مربی به دلیل محدودیت دانش خود از علم روز ورزش و تربیت بدنی نمی‌تواند دانشی را به بازیکن منتقل کند.

به گفته او، وضعیت نشر کتاب‌های ورزشی، وضعیت بسامانی نیست و وزارت ورزش و جوانان باید به عنوان متولی اصلی در حوزه ورزش از ناشران کتاب خریداری کند و آنها را در اختیار مربیان و ورزشکاران قرار دهد، ورزشکارانی که قرار است الگو و سمبل نوجوانان و جوانان ایرانی باشند و باید با اندوخته‌ای مناسب و ارزشمند در میادین جهانی حاضر شوند.

ست دوم؛‌ انجمنی برای ناشران ورزشی

اواخر سال ۹۰، انجمن فرهنگی ناشران کتاب‌های ورزشی به طور رسمی با برگزاری یک انتخابات کوچک فعالیت خود را آغاز کرد. انجمنی که با تجمیع ناشران محدود کتاب‌های ورزشی برنامه‌های مختلفی را در این حوزه پیش‌بینی کرده است.

مهدی صادقی، مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران کتاب ورزشی با اشاره به تعداد ناشران ورزشی فعال می‌گوید: دعوتنامه عضویت در انجمن برای ۲۰ ناشر ارسال شده است، اما اکنون ۶ ناشر در حوزه چاپ کتاب ورزشی کار می‌کنند که از میان آنها فقط ۳ ناشر به صورت تخصصی در زمینه کتاب‌های ورزشی فعالیت دارند.

او ادامه می‌دهد: تجربه انجمن‌ها و تشکل‌های صنفی نشان داده است که هر اقدامی به صورت جمعی نتیجه بهتری دارد، مثلا انجمن ناشران دانشگاهی پس از سال‌ها فعالیت در دو سه سال اخیر و با تجمیع تجارب فعالان خود توانسته است به صورت تخصصی کارهای مختلفی انجام دهد که برگزاری نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی یکی از این نمونه‌ها​ست.

صادقی با اشاره به مناسبت هفته تربیت‌بدنی در هفته‌های آتی عنوان می‌کند: در تلاش هستیم که بتوانیم به مناسبت این هفته، نمایشگاه کتاب‌های ورزشی را در برخی از مکان‌های ورزشی برگزار کنیم.

او با بیان این‌که ناشران ورزشی باید تشکلی داشته باشند تا هر چند وقت یکبار با حضور در آن به تبادل نظر و تبادل اندیشه بپردازند، می‌گوید: باید برای گسترش فرهنگ فعالیت در نشر کتاب‌های ورزشی گام‌های جدی‌تری برداشته شود و انجمن می‌تواند در این زمینه پیشقدم باشد.

مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران کتاب ورزشی در بخش دیگر سخنان خود به موضوع فروش کتاب‌های ورزشی در فروشگاه‌های وسایل ورزشی اشاره می‌کند و می‌گوید: پیش از این یک بار در این زمینه اقدام کرده‌ایم اما متاسفانه به دلیل نوع نگاه کاسبکارانه و دوربودن از فرهنگ مطالعه این موضوع ابتر باقی ماند، آنها تقاضا داشتند از یک کتاب ۵۰۰۰ تومانی بیش از هزار تومان سود کسب کنند و در غیر این صورت براحتی جای استند و قفسه کتاب را با مجموعه‌ای از کالاهای حراجی عوض می‌کردند.

به گفته او، رایزنی با اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان وسایل ورزشی از جمله اقداماتی است که این انجمن می‌تواند در سایه همدلی و همراهی ناشران فعال در حوزه ورزش برای ایجاد قفسه کتاب در فروشگا‌ه‌های وسایل ورزشی ایجاد کند.

ست سوم: ساده بنویسیم!

بسیاری از دانشجویان رشته تربیت بدنی به دلیل پیوند و نزدیکی این رشته با علم پزشکی با اصطلاحات علمی آشنایی دارند. اغلب کتاب‌‌هایی که در این حوزه نوشته می‌شود نیز سرشار از لغات و واژه‌هایی است که هیچ پانوشتی برای آن در کتاب ارائه نشده است. دکتر حمید قاسمی، مولف و مترجم حوزه‌ کتاب‌های تربیت‌بدنی، ساده‌نویسی را عنصر گمشده کتاب‌های ورزشی می‌داند و می‌گوید: معمولا نگارندگان و مترجمان کتاب‌های ورزشی، قلم ثقیل و سختی دارند و مخاطبان نمی‌توانند با متون آنها ارتباط برقرار کرده و فکر می‌کنند هر چه از اصطلاحات علمی بیشتری استفاده کنند، بر علم و دانش آنها افزوده می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر برخی از مترجمان نیز به دلیل کم‌اطلاعی از مبحث تربیت‌بدنی برای نگارش و ترجمه کتاب نمی‌توانند ارتباط خوبی با مخاطب برقرار کنند و خواننده هنگام مطالعه با موجی از واژه‌‌های نامأنوس روبه​رو می‌شود.

به گفته او، نویسندگان ورزشی نیازمند آموزش و مهارت‌آموزی هستند. آنها باید یاد بگیرند​ چگونه می‌توانند متنی جاذب و روان بنویسند تا مخاطب با هر سطح سوادی بتواند با نوشته‌های آنان ارتباط مناسبی برقرار کند و همه خوانندگان برداشت یکسانی از مطالب کتاب داشته باشند.

دکتر قاسمی خاطرنشان می‌کند: خوشبختانه کتاب‌های زیادی در رشته‌های مختلف ورزشی نگاشته می‌شود، اما نکته‌ ضروری این است که کتاب‌های دانشگاهی باید به شیوه‌ای نگاشته شود که علاوه بر دانشجویان افراد دیگر هم بتوانند از آن استفاده کنند، زیرا در خوشبینانه‌ترین حالت، ۱۵ درصد مردم کشور ما ورزش می‌کنند و تالیف کتاب‌هایی با زبان ساده می‌تواند زمینه گرایش و علاقه‌مندی آنان را به کتاب و کتابخوانی تقویت کند.

ست چهارم؛ رونق‌نداشتن خاطره‌نویسی

خاطره‌نویسی و زندگینامه‌نویسی ورزشی اگر چه در سراسر جهان بازار گرم و پرحرارتی در صنعت نشر دارد، اما این بازار در ایران سرد سرد است و با وجود این‌که افراد سرشناس و مشهور ورزشی کشور بارها دست به قلم شده‌اند که کتاب بنویسند اما به دلایل مختلف یا کار آنها به تعویق افتاد یا گرد فراموشی بر این کتاب‌ها نشسته است.

نوشتن زندگینامه‌ها معمولا به دو شیوه خاطره‌نویسی و ​ اتوبیوگرافی، در خارج از ایران گسترش بیشتری دارد و از نمونه‌های آن می‌توان به کتاب خاطرات روی کین، کاپیتان تیم منچستر یونایتد و دیوید بکهام اشاره کرد،‌ همچنین کتاب «باز» دربردارنده زندگی «آندره آغاسی» تنیس‌باز مشهور جهان را می‌توان در زمره این کتاب‌های پرفروش قرار داد؛ کتاب‌هایی که اگر چه می‌توانند در ایران بازار خوبی داشته باشند ولی به دلیل بی‌توجهی ناشران و مدیران ورزشی در صندوقچه ذهن خاطرات ورزشکاران باقی می‌ماند و معمولا کمتر کسی به سراغشان می‌رود.

ساره گودرزی /‌ جام‌جم