وزیر سابق ارتباطات: هیچ مسئولی نمی خواهد اینترنت جهانی را قطع کند

همشهری اقتصاد- معصومه بخشی پور : دکتر محمد سلیمانی در دوران تصدی اش در مقام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دو تصمیم مهم را در زمینه اینترنت اجرایی کرد که هریک به نوعی مسیر توسعه ارتباطات ایران را تغییر داد و تبعات مثبت و منفی بسیاری نیز به همراه داشت؛ اولین موضوعی که وزیر ارتباطات دولت نهم آن را کلید زد اینترنت ملی بود که هنوز هم موافقان و مخالفان بسیاری دارد و به بهره برداری نهایی نرسیده اما در حال اجرا است و موضوع دوم که هنوز هم برآن اصرار دارد محدودیت واگذاری اینترنت با سرعت بالا به کاربران خانگی بود که بسیاری آن را عامل عدم توسعه این بخش می دانند، موضوعی که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران سبب شده تا ضریب نفوذ اینترنت پرسرعت در ایران به ۵ درصد هم نرسد. با این حال وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات این بار در مسند نماینده مجلس نهم، ابعاد دیگری از وضعیت اینترنت ایران را مطرح می کند و از وجود “بلبشویی در بازار اینترنت ایران” پرده بر می دارد که شاید بسیاری خود وی را مسبب این موضوع بدانند اما وی معتقد است که با برداشتن محدودیت سرعت اینترنت هم این مشکل حل نمی شود.
امروز محمد سلیمانی ۵۸ ساله که دکترای خود را از دانشگاه پیروماری کوری فرانسه مدرسه عالی برق SUPELEC در رشته مخابرات و با گرایش الکترونیک بسامد بالا دریافت کرده یکی از نمایندگان راه یافته به مجلس نهم است که این بار می خواهد در مقابل جایگاه پیشین خود در دولت و به نمایندگی از مردم اوضاع اینترنت کشور را سر و سامان دهد.
با وی در آزمایشگاه آنتن و مایکرویو دانشگاه علم و صنعت ایران جایی که وی اغلب ساعات خود را پس از ترک وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در آنجا می گذراند به گفتگو نشستیم؛
 
از سالهای حضورتان در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بگویید؛ ۷ سال پیش که شما سکان هدایت این وزارتخانه را به عهده گرفتید ابعاد مختلف ارتباطات و فناوری اطلاعات در توسعه اقتصادی کشور مانند امروز بر همه آشکار نبود با این حال شما فکر می کنید مهم ترین اقدامی که انجام دادید تا توانست تاثیر چشمگیری در توسعه این بخش داشته باشد چه بود؟

بله کاملا درست است؛ ارتباط علمی کشور امروز در گرو توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات است؛ برای مثال حتی کتابخانه ها امروزه جنبه مجازی پیدا کرده و بسیاری از فعالیتهای کتابخانه ای و دسترسی به منابع اطلاعاتی از طریق ارتباطات انجام می شود؛ برای هم افزایی امور فرهنگی نیز دولتها مجبورند سراغ ارتباطات و فناوری اطلاعات بیایند؛ امروزه بسیاری از مسائل ارتباطی را می توان از بستر ارتباطات فراهم کرد؛ ارتباطات تا حدی اثرگذار است که حتی آنهایی که دنبال ترویج زبان فارسی هستند هم دنبال فناوری اطلاعات و ارتباطات می آیند.
از بعد اقتصادی هم ارتباطات حوزه ای است که ارزش افزوده و میزان سودآوری و بهره وری آن بسیار بالا است به نحوی که سرمایه گذاری نسبتا کم و کمترین نیروی انسانی، درآمد سرشاری را برای یک سازمان بوجود می آورد و باعث کاهش هزینه خواهد شد.براین اساس نگرش صحیح دولت، اپراتورها ، کاربران و سازمانها و بنگاههایی که می خواهند از بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده کنند می تواند نتایج بسیار مثبتی را در این مقوله به همراه داشته باشد. در این راستا یکی از اقدامات صورت گرفته در حوزه سیم کارت تلفن همراه به عنوان در دسترس ترین فناوری ارتباطی بود که توانستیم نرخ اولیه آن را کاهش داده و برای همیشه بازار سیاه آن را حذف کنیم.

پس از نظر شما سیاست دولت هشتم در واگذاری سیم کارتهایی که به اصطلاح “ثبت نامی” نامیده می شد از اساس اشتباه بود؟

زمانی دولت در حوزه سیم کارت اصطلاح “سرمایه گذاری مردم” را به کار می برد؛ خرید سیم کارت و بعد فروشش در بازار آزاد؛ این نگرش باعث شد توسعه ارتباطات سیار در ۱۱ سال اول عمرش با کندی همراه شود به نحوی که بین سالهای ۷۳ تا ۸۴ حدود ۷ میلیون سیم کارت به مردم داده شده بود؛ اما ما به صورت حجیم سیم کارت را توسعه دادیم و ظرف ۳ سال یک جهش ۳۰ میلیونی در بازار موبایل به وجود آوردیم. این کار سرمایه گذاری زیادی نمی خواست؛ در سال ۸۴ که اولین ثبت نام انجام شد ۸ میلیون نفر برای سیم کارت ثبت نام کردند و با حدود ۴۰۰ هزار تومان خرید به ازای هر خط،  ۲ تا ۳ هزار میلیارد تومان وجه نقد در اختیار دولت قرار گرفت که می توانست با آن اقدامات توسعه انجام دهد؛ پس از آن ما نگرشمان را در واگذاری سیم کارت تغییر دادیم به این معنی که ترجیح دادیم به جای ۷ میلیون سیم کارت ۴۰ میلیون سیم کارت واگذار کنیم و در ماه اگر هر مشتری به طور متوسط ۱۰ هزار تومان با موبایل خود حرف بزند سالانه همان ۳ تا ۴ هزار میلیارد تومان درآمد نصیب دولت می شود و همان پول به گردش می افتد و تنها فرقش این است که این مبلغ به صورت مداوم بوده دیگر ودیعه نیست.

با این وجود شرکت مخابرات از محل توسعه یکباره شبکه تلفن همراه کشور سودآوری چشمگیری داشته است؟

شرکت مخابرات ایران در سال ۸۴ حدود ۱۵۰ میلیارد تومان از محل تلفن همراه سود کرد؛ در سال ۸۸ حدود ۱۶۰۰ میلیارد تومان و امسال بیش از ۲ هزار میلیارد تومان فقط در تلفن همراه سود کرده است؛ ما در آن سالها با توسعه حجیم و به روز کردن سیم کارت ظرف ۳ سال یک جهش ۳۰ میلیونی در بازار ایجاد کردیم که مردم به جای آنکه ۴۰۰ هزار تومان بدهند با ۱۲۰ هزار تومان صاحب سیم کارت می شدند.باید به این نکته توجه کرد که در سیستم های ارتباطی زمانی بحث اقتصادی مطرح می شود که تعداد تقاضا افزایش یابد.

در حال حاضر وضعیت مشتریان سرویس های فناوری اطلاعات و ارتباطات همچون تلفن ثابت، همراه و اینترنت را چطور ارزیابی می کنید؟

در حوزه تلفن ثابت قیمت به نفع مشتری است؛ نرخ تلفن ثابت به ثابت به طور متوسط برای خانوار ایرانی ماهانه ۳ هزار تومان هزینه برمی دارد که این رقم چون میان اعضای خانواده سرشکن می شود رقم بالایی نیست و نسبت به سایر نقاط دنیا نیز ارزان است؛ قیمت تلفن همراه هم در مقایسه با سایر کشورها در ایران ارزان است اما نسبت به سبد خانوار ایرانی گران است، یعنی در سبد خانواده عدد قابل توجهی است و خانواده ایرانی مجبور است ۵ درصد از هزینه های خود را به موبایل اختصاص دهد که این عدد برای موبایل زیاد است و اپراتورها نباید در فکر افزایش قیمت مکالمات باشند بلکه باید به کاهش آن فکر کنند.اما در حوزه اینترنت قیمت نسبتا بالا است از خیلی از کشورهای دیگر نیز بالاتر است که علت آن عدم توسعه آن است.

شما فکر می کنید به چه دلیل اینترنت تاکنون در کشور ما توسعه مناسبی نداشته و چرا قیمت آن با توجه به متوسط جهانی بالا است؟

در حوزه اینترنت باید شرکتهای قدر و بزرگ وارد شوند درست مانند اپراتورهای تلفن همراه اما در کشور ما متاسفانه شرکتهای کوچک بسیاری وارد عرصه شده اند که تعدادشان زیاد است اما سرمایه اندکی دارند؛ به طور فطع اگر اینها می آمدند و یک تعاونی یا یک اپراتور ملی تشکیل می دادند سرمایه قابل توجهی در عرصه اینترنت به دست می آمد که می توانست صرف توسعه این بخش شود اما این شرکتهای کوچک چون هزینه تمام شده شان نسبت به سرمایه گذاری که انجام داده است بالا است امکان کاهش قیمت اینترنت را ندارند.این درحالی است که طبق اعلام اپراتورهای توزیع اینترنت، تنها ۲۰ درصد از نرخ فعلی اینترنت پول پهنای باند بین الملل است و مابقی یعنی ۸۰ درصد قیمت اینترنت در ایران هزینه سربار است که در نهایت بردوش مصرف کننده نهایی خواهد بود.

پس از نگاه شما مشکل اینترنت در ایران مربوط به ساختار است که باعث گرانی آن نیز شده است؟

یکی از مشکلات اینترنت مشکلات ساختاری است و باید چند اپراتور سرمایه دار و بزرگ این مساله را از نظر قیمت سرو سامان دهند. مدیریت هزینه در این فضا بسیار سخت است و رقابت خیلی شفاف نخواهد بود. باید به تعداد هر خانوار ایرانی یک خط ADSL وجود داشته باشد.با فرض اینکه ۱۵ میلیون خانوار در ایران وجود دارد باید برای هر خانوار یک خط اینترنت پرسرعت با قیمت ماهانه ۱۰ هزار تومان راه اندازی کنیم. این امر نیازمند سرمایه گذاری کلان دارد که می تواند سالانه حدود ۱۸۰۰ میلیارد تومان برای شرکت ارائه دهنده اینترنت سودآوری داشته باشد؛ باید توجه داشت که هر خانوار ایرانی شاید بتواند ماهانه ۱۰ هزار تومان بابت اینترنت بپردازد اما ماهی ۵۰ هزار تومان را نخواهد توانست.

اما شرکتهای اینترنتی معتقدند که نرخ پهنای باند اجازه توسعه و سرمایه گذاری در این بخش را نمی دهد؟

من این را قبول ندارم؛ معلوم است که تنها با وجود ۲۰۰ هزار مشترک ADSL در تهران نمی توان قیمت اینترنت را پایین آورد.باید تعداد کاربران افزایش یابد تا هزینه اینترنت پایین بیاید؛ هم اکنون و با نرخ های فعلی بیش از ۲ میلیون خانواده در ایران توانایی پرداخت قیمت ADSL را ندارند و به همین دلیل است که شرکتهای اینترنتی نیز این بستر را توسعه نمی دهند. اما مشکل بعدی مربوط به ضعف مدیریت در مخابرات یا دید اقتصادی ضعیف مدیران است که مانع توسعه این بخش شده است.به اعتقاد من برای توسعه اینترنت باید حداکثر ظرف یک سال آینده ۱۵ میلیون خط ADSL در کشور ایجاد کنیم، در غیراینصورت به کشوری عقب مانده تبدیل می شویم.

اینکه گفته می شود محدودیت سرعت اینترنت برای کاربران خانگی که در زمان تصدی شما در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مصوب شد مانع توسعه است تا چه حد می تواند درست باشد؟

اینکه با همان سرعت ۱۲۸ کیلوبیت بر ثانیه به طور همزمان چند نفر را به اینترنت وصل کنیم مهم است؛ مشکل فعلی اینترنت مربوط به ضریب اشتراک سرعت است که همین سرعت ۱۲۸ کیلوبیت بر ثانیه هم به طور واقعی در اختیار کاربران قرار نمی گیرد والا اگر همین سرعت واقعی را با قیمت ماهانه کمتر از ۱۰ هزارتومان به متقاضیان عرضه کنند از این وضعیت یک مرحله جلوتر رفته ایم و حالا در مرحله بعد باید بگوییم برای مثال ۲۰ درصد مردم پهنای باند یک مگابیت بر ثانیه می خواهند که دنبال راهکار آن برویم؛ در حال حاضر اولویت، رفع بلبشو موجود در اینترنت کشور است حداقل برای ۱۳ میلیون خانوار اینترنت را با سرعت واقعی ۱۲۸ کیلوبیت هم وصل کرده باشیم یک گام جلوتر رفته ایم.

با این وجود شما در شروع کارتان در مجلس نهم پیشنهاد رفع محدودیت اینترنت را نخواهید داد؟

سستی و کاهلی مجموعه ها را نباید به این موضوع ختم کرد، فعلا باید مشکل بلبشو موجود در بخش اینترنت کشور را حل کرد؛ اول اینترنت شفاف با سرعت ۱۲۸ کیلوبیت به مشترکان بدهیم و بعد به فکر افزایش سرعت بیشتر از آن باشیم.

در مجلس مهمترین اقدامی را که دنبال خواهید کرد چیست؟

اولا سازمانها باید مجبور شوند از فناوری اطلاعات استفاده کنند، برای مثال ما در سال ۸۷ تمامی بانکها را به شبکه اینترنت متصل کردیم و حتی یک بانک هم نبود که از نظر زیرساختی به شبکه وصل نشود. اما باید نظارت و کنترل بیشتری صورت گیرد که مواردی چون اختلاس ۳ هزار میلیاردی پیش نیاید.باید بانکها را مجبور کنیم که سرمایه گذاری کنند و برای خودشان شبکه ایجاد کنند؛ بازرسی فیزیکی بی معنی است و واقعا جواب نمی دهد. باید از طریق شبکه مجازی کنترل و نظارت انجام گیرد تا فناوری با فساد مالی مبارزه کند.
در مورد قاچاق و گمرکات نیز همین است، کل گمرکات حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ شعبه است که باید یک مرکزیت برای ثبت سفارشات ایجاد شود.
قوانین اینگونه ای را باید در دستور کار گذاشت که هزینه ای هم ندارد. راهکار این نیست که برای کوچک سازی دولت، وزارتخانه ها را ادغام کنند راهکار مناسب استفاده از فناوری اطلاعات است؛ در راستای بحثهای اقتصادی مربوط به مشتری و اپراتور و تنظیم بازار نیز باید در قوانین و مقررات اصلاحاتی انجام شود. به نحوی که درسال تولید ملی باید بودجه های اختصاصی به این بخش افزایش یابد.

به عنوان آخرین سوال، اینترنت ملی برای اولین بار در دوران وزارت شما مطرح شد؛ با وجودی که ابعاد پیاده سازی این پروژه ملی تاحدی تغییر پیدا کرده نظرتان در مورد این پروژه چیست و فکر می کنید با توجه به تعاریفی که از این پروژه می شود تا چه حد امکان دارد که موفق شود؟

اینترنت ملی چند مزیت دارد، اول آنکه تراقیک روی ورودی دروازه اینترنت کم می شود و هزینه اینترنت به این ترتیب کاهش پیدا می کند چرا که هزینه خرید پهنای باند کمتر می شود. همچنین خیلی از سازمانها نیاز داخلی دارند که با یک هزینه کم قابل حل است. از بعد مسائل امنیتی نیز با وجود اینترنت ملی اطلاعات ما در داخل کشور رد و بدل می شود و لزومی هم ندارد به خارج برود که این به نفع ما است. امروز با پردازش این دیتاها اطلاعات خوب و قابل کاربرد به دست می آید که اگر در این شبکه نرم افزارها هم بومی باشد به نفع مشتری خواهد بود و باعث رشد و شکوفایی می شود و پروژه موفقی خواهد بود؛ اما اگر مشتری رغبت نکند سراغ آن بیاید این پروژه موفق نخواهد بود.
درهمین حال باید در خروجی اینترنت ملی کیفیت، سرعت و قیمت مدنظر قرار گیرد. ما هدفمان در تعریف پروژه اینترنت ملی ایجاد شبکه داخلی بود که هزینه را کاهش دهیم و امنیت را برقرار کنیم و اطلاعات بیشتری را رد و بدل کنیم؛ وگرنه به نفع کشور نیست که اینترنت خارجی قطع شود چرا که بسیاری از شکوفایی هایمان و رشد علمی مان به دلیل بهره گیری از اینترنت بوده است. در دنیا نیز مشارکت ایران تاثیرگذار است و یکی از دلایل اصلی نرخ رشد علمی ایران استفاده ازاینترنت است. به هیچ وجه در ذهن هیچ مسئولی نیست که اینترنت جهانی را قطع کند چرا که معایب قطع کردن اینترنت جهانی بسیار بیشتر از فوائد آن است.

لینک ثابت || اضافه شده توسط آرش کریم بیگی|| نسخه قابل چاپ || بازگشت به صفحه اصلی || آرش کریم بیگی