وقتی قانون حریف قلیان نمی‌شود

از اواسط دهه ۷۰ در کشور ما کمیته‌ای به نام کمیته کشوری کنترل دخانیات تشکیل شد.

همان سال‌ها (۱۳۷۷) بود که سازمان جهانی بهداشت به تدوین کنوانسیون جهانی کنترل دخانیات اقدام کرد و ایران نیز سال ۱۳۸۴ به کنوانسیون جهانی دخانیات پیوست.

بعد از پیوستن ایران به این کنوانسیون جهانی، قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات سال ۸۵ در مجلس به تصویب رسید و آیین‌نامه اجرایی این قانون نیز سال ۸۶ ابلاغ شد.

از همان سال، ستاد اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات در کشور ما تشکیل شد و کمیته کشوری کنترل دخانیــــات به همین ستاد پیوست.

تمام تاریخچه کنترل دخانیات در کشور ما به همین چند جمله ختم می‌شود، اما نتیجه این بوده که جمعیت سیگاری‌های ایران حدودا ۱۵ درصد جمعیت کشور است و چندان رشدی در این سال‌ها نداشته است. هر چند با ترفند‌های جدید شرکت‌های دخانی، جمعیت زنان و جوانان بیشتر نشانه گرفته شده‌اند.

این تاریخچه نشان می‌دهد تا قبل از دهه ۷۰ هیچ تلاشی برای کنترل مصرف دخانیات در ایران وجود نداشته و به همین دلیل است که دکتر رشید رمضانی، رییس اداره سرطان وزارت بهداشت با انتقاد از منفعل بودن برنامه‌های کنترل مصرف دخانیات در دهه ۶۰ و سال‌های پیش از آن به «جام‌جم» می‌گوید: قرار گرفتن سرطان ریه در فهرست ۱۰ سرطان اول کشور نشان می‌دهد، جمعیتی که در آن سال‌ها نسبت به مصرف دخانیات حساسیتی نداشتند حالا با ابتلا به سرطان ریه به پزشکان مراجعه می‌کنند.

بر این اساس کنار هم گذاشتن عواملی مانند ارتباط مستقیم افزایش سن با افزایش احتمال ابتلا به سرطان و این موضوع که دخانیات ۹۰ درصد با ابتلا به سرطان ریه ارتباط دارد، به گفته رئیس اداره سرطان می‌رسیم که قرار گرفتن سرطان ریه در فهرست سرطان‌های شایع کشور به نبود قانون و برنامه برای کنترل مصرف دخانیات در کشور تا پیش از سال‌های میانی دهه ۷۰ برمی‌گردد.

اما حالا و با اجرایی شدن قانون جامع کنترل دخانیات که اتفاقا آهسته و پیوسته در حال پیشروی است، نمی‌توان به خارج شدن سرطان ریه از رتبه نهم فهرست ۱۰ سرطان شایع کشور امیدی داشت، چرا که مصرف قلیان بدون هیچ قانون بازدارنده‌ای در حال رشد است و در میان تمام مواد دخانی، قلیان در بروز بیماری‌های تنفسی نقش بسزایی دارد.

رییس اداره سرطان وزارت بهداشت با اشاره به این موضوع که علاوه بر سرطان ریه مصرف دخانیات با ۱۱ سرطان مانند سرطان‌های معده، خون، روده بزرگ و دهان ارتباط دارد، ادامه می‌دهد: ما نباید با سیگار مبارزه کنیم اما در مورد مصرف قلیان اقدامی نکنیم، ناگفته نماند که جمعیت کنونی مصرف‌کننده قلیان بدانند که تا دو دهه دیگر با ابتلا به سرطان ریه به پزشکان مراجعه خواهند کرد.

۱۰ سرطان اول کشور به ترتیب سرطان‌های پوست، سینه، معده، روده، مثانه، خون، مـری، پروستات، ریه و مغز است که بیش از نیمی از آنها با مصرف دخانیات ارتباط مستقیم دارد.

قانون جمع‌آوری قلیان‌ها چه می‌گفت؟

طبق ماده ۷ آیین‌نامه اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، کشیدن قلیان در اماکن عمومی ممنوع است.

براساس ماده ۸ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، اماکن عمومی به مکان‌هایی گفته می‌شود که مورد استفاده و مراجعه جمعی یا عموم مردم است. این مکان‌ها شامل اماکن متبرکه دینی، بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، سالن‌های نمایش، سینماها، فضاهای عمومی مهمانخانه‌ها، مهمانسراها و مهمانپذیرها، قهوه‌خانه‌ها، کارخانجات، پایانه‌های مسافربری، فروشگاه‌های بزرگ،اماکن ورزشی، کتابخانه‌های عمومی، مدارس، دانشگاه‌ها، وسایل نقلیه عمومی و هر نوع مرکز و محل جمعی دیگر است، اما براساس مصوبه‌ای که آبان ماه سال ۹۰ از سوی دولت اعلام شد، قهوه خانه‌ها از این فهرست حذف و به تبع آن قانون جمع‌آوری قلیان هم به فراموشی سپرده شد.

فرمانده ناجا نگران است

دیروز فرمانده نیروی انتظامی با بیان این‌که تاکنون دستوری در مورد برخورد با قلیان به ناجا داده نشده است، اعلام کرد: نظارت در این بخش برعهده وزارت بهداشت و صنف مربوطه است.

سردار اسماعیل احمدی‌مقدم با بیان این‌که در این گونه موارد اگر تذکر و اخطار صنفی موثر واقع نشد طبیعتاپلیس وارد می‌شود، اما فعلا دستوری در مورد برخورد با قلیان به ناجا داده نشده است.داستان جمع‌آوری قلیان‌ها اولین بار در آذر ۸۶ از سوی نیروی انتظامی اعلام شد.

همزمان اتحادیه صنف قهوه‌خانه‌داران و چایخانه‌های سنتی تهران با تجمع در محل این اتحادیه نسبت به جمع‌آوری قلیان از این اماکن و پلمب قهوه‌خانه‌ها اعتراض کردند و این اعتراضات به شهرهای دیگر هم رسید و در نهایت چند ماه بعد به دستور رییس‌جمهور جمع‌آوری قلیان‌ها متوقف شد.

اعضای اتحادیه قهوه‌خانه‌داران همچنین اعلام کرده بودند که با حذف قلیان در قهوه‌خانه‌ها، مجبور به تعطیلی قهوه‌خانه می‌شوند.

برهمین اساس صنف قهوه‌خانه‌داران بیکار ننشست و به دیوان عدالت اداری نیز شکایت کرد و به رغم این که هیات عمومی دیوان عدالت اداری، آیین‌نامه اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات را قانونی تشخیص داد و آن را باطل نکرد، ولی هیات دولت در سال گذشته به نفع صنف قهوه‌خانه‌داران دستور استعمال قلیان در قهوه‌خانه‌ها را صادر کرد.

قلیان، خطرناک‌تر از سیگار

مصرف‌کنندگان قلیان هنوز اطلاع دقیقی از این موضوع ندارند که کشیدن قلیان مانند همه مواد دخانی مضر است؛ ولی این باور غلط که ضرر کشیدن قلیان از سایر مواد دخانی کمتر است، همچنان وجود دارد.

شاید به همین دلیل است که وزارت بهداشت اعلام می‌کند، شیوع مصرف قلیان در کشور از ۱۲ به ۲۶ درصد افزایش یافته است. در واقع بسیاری از مردم فکر می‌کنند که قلیان عامل تفریح است و ایجاد عارضه نمی‌کند.

این در حالی است که اگر فردی یک بار قلیان استفاده کند، در هر بار کشیدن به اندازه ۴۰ تا ۸۰ نخ سیگار مصرف کرده است و افرادی که در معرض دود آن قرار می‌گیرند، به منزله این است که ۴ تا ۷ نخ سیگار مصرف کرده‌اند.

همه‌گیر شدن مصرف سیگار در تفریحات خانوادگی، پارک‌ها و حتی خانه‌ها و قهوه‌خانه‌های سنتی و مدرنی که هر روز به تعدادشان اضافه می‌شود در کنار این موضوع که قبح کشیدن قلیان در میان خانواده‌ها ریخته شده، نشان می‌دهد، قانونی که تصویب می‌شود و با زد و بند حذف می‌شود بیشتر به یک تعارف شبیه است.

مستوره برادران نصیری – گروه جامعه