اقدام شبکه آی‌فیلم برای پخش اولین سریال تاریخی بعد از انقلاب، خاطرات جالبی را برای بیشتر مخاطبان متولدین اوایل دهه ۵۰ و قبل از آن، تداعی می‌کند. «سربداران»، یکی از معدود سریال‌های تاریخی است که کمترین میزان بازپخش را داشته است. این سریال، سال ۶۳ در اوضاع و احوالی برای اولین بار روی آنتن رفت که هنوز سینما و تلویزیون بعد از انقلاب، تعریف خاصی پیدا نکرده بود و به خاطر خلأ آثار نمایشی در دو شبکه تلویزیونی، مخاطبان بسیاری را به سمت خود جلب کرد.
بازیگران و عوامل مختلف سریال، در بیشتر گفت‌وگوهایشان از آن دوره تاکنون، راجع به حضورشان در «سربداران» و حال و هوای آن دست کم یکی، دو جملهای صحبت کردهاند اما در این میان، محمد علی نجفی کارگردان این سریال، افسانه بایگان، بازیگر نقش ترکان خاتون و فرهاد فخرالدینی، آهنگساز آن در صحبت‌هایشان به نکات قابل توجه و جالبی اشاره کردهاند که مرورشان درست یک روز پیش از شروع پخش آن خالی از لطف نیست.
طراحی گریم، دکور و لباس برای اولین بار
محمد علی نجفی، کارگردان سریال «سربداران»، در یکی از مصاحبههایش به شک و شبههای که موقع ساختن این سریال داشته اند اشاره کرده و گفته که به خاطر فضای بعد از انقلاب، شروع حرکت آنها به سمت فیلم و سریال‌سازی، خیلی با احتیاط صورت میگرفته:«در آن دوران هنوز از طرف دولتمردان بعد از انقلاب، هیچ تصمیمی در ارتباط با فیلمسازی و هنر دراماتیک در ایران گرفته نشده بوده و هنرمندان مشکوک بودند که اصلا سینما می‌تواند بعد از انقلاب ادامه داشته باشد یا نه!» نکته قابل توجه در صحبت‌های او این است که مسائلی مثل «طراحی گریم»، «طراحی دکور» و «طراحی لباس»، در «سربداران» برای اولین بار مطرح شده:« تحولی در این زمینه ها به وجود آوردیم.
لباسهایی را مخصوص این سریال طراحی کردیم، شهر باشتین را ساختیم و در کل همه چیز را از صفر شروع کردیم.» علاوه بر اینها، اوایل انقلاب وسایل تکنیکی فیلمسازی هم خیلی محدود بوده و ساخت سریالی تاریخی با آن عظمت، قطعا با مشکلات زیادی مواجه شده. نجفی هم در یکی از مصاحبههایش در این باره این‌طور تعریف کرده:
« وسایل تکنیکی جهت فیلمسازی خیلی محدود و تقریباً غیر قابل باور بود. ما با یک دوربین ۱۶ میلی‌متری فیلمبرداری سریال سربداران را انجام دادیم. ولی بالاخره جواب داد!»
سوژه سربداران از کجا آمد؟
در بحبوحه جنگ و روزهای سخت آن دوران، قطعا فکر کردن به ساخت سریالی با این وسعت، کار خیلی سختی بوده و مطالعه و تحقیق راجع به آن، زمان زیادی میبرده. نکته قابل توجه اینجاست که به گفته کارگردان سریال، سوژه «سربداران» قبل از انقلاب شکل گرفته و حتی تئاتر آن هم در حسینیه ارشاد روی صحنه رفته.
نجفی راجع به تبدیل شدن این سوژه به سریال هم در جایی گفته: «قبل از انقلاب، در حسینیه ارشاد آن را اجرا کردیم و اتفاقا نتیجه خوبی هم گرفتیم. بنابراین اولین سوژه‌ای که بعد از انقلاب به ذهنم رسید، ساخت سریال «سربداران» بود کما اینکه بعد از آن می‌خواستم بلافاصله «خداوند الموت» را کار کنم که شرایطش پیش نیامد.»
دستمزد ۱۵ هزار تومانی برای قاضی شارح
نکته قابل توجه دیگر درباره سریال، سال گذشته در گفت‌وگوی همزمان خبر آنلاین با علی نصیریان و محمد علی نجفی مطرح شد. نصیریان درباره دستمزدش در نقش قاضی شارح «سربداران» گفته بود:«ماهی ۱۵هزار تومان حقوق می‌گرفتم که از این مبلغ ۷۵۰ تومان بابت مالیات کم می‌شد!» قاضی شارح یکی از شخصیتهای مهم «سربداران» بود که اتفاقا تکیه‌کلام‌هایش خیلی زود میان مخاطبان گل کرد. نصیریان درباره اینکه در آن سال چطور به این نقش رسیده هم توضیح داده بود:« این شخصیت با همین مشخصات و دیالوگ‌ها در متن بود. این طور نبود که من بخواهم او را خلق کنم. من فقط آمدم و روال را شکستم. به خودم گفتم این شخصیت واعظ است، بیان قوی دارد. من هم باید او را از حالت نرمال خارج کنم. کاراکترش را استلیزه کنم، پر طمطراق و مطنطن حرف بزنم تا شخصیت او حک شود و در ذهن مخاطب بماند.»
افسانه بایگان ۱۹ ساله در نقش «ترکان بانو»
ورود افسانه بایگان به بازیگری و ایفای نقش «ترکان خاتون» در این سریال هم قصه جالبی دارد. بایگان همین اواخر در بخش گفت‌وگوی ویژه برنامه «رادیو هفت»، این قصه را تعریف کرده بود. او که بعد از ۱۲ سالگی از دنیای بازیگری فاصله گرفته بود، در سن ۱۹ سالگی برای بازی در این سریال انتخاب شد. او درباره انتخابش برای نقش «ترکان خاتون» به رادیو هفت گفته بود: «حدود یک سال و نیم از پیش‌تولید سریال سربداران گذشته بود و آدم‌های مختلفی برای ایفای این نقش تست داده بودند و فقط چند روز مانده بود تا گروه به سمت ابیانه(لوکیشن اصلی سریال) برود. هنوز بازیگری برای نقش ترکان خاتون انتخاب نشده بود. روزی که برای تست بازیگری به آنجا رفتم در جواب اکبر عالمی که اسمم را پرسید سریع پاسخ دادم:
« افسانه بایگان، ترکان بانو هستم!» قبول شدم و با پدرم برای بازی من در این سریال قرارداد بستند.» جالب است که بایگان حتی به خوبی به خاطر داشت که سریال سربداران برای اولین بار در چه تاریخی روی آنتن تلویزیون رفته است:«پخش این سریال دقیقا ۲۶ دیماه سال ۱۳۶۲ و درست شب تولد من آغاز شد.»
آهنگ «سربداران»؛ نقطه عطف موسیقی فیلم
موسیقی «سربداران»، یکی از نقاط قابل توجه آن به حساب میآمد و حتی با گذشت چند دهه از پخش آن، هنوز جذابیتش را برای مخاطبان از دست نداده است. فرهاد فخرالدینی، آهنگساز مطرح ایران که مدت ۱۱ سال، رهبر ارکستر ملی ایران بود و الان یکی از اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران است، این اثر را ساخته. فخرالدینی در یکی از مصاحبههای چند وقت اخیرش به «سربداران» اشاره کرده و راجع به آهنگسازیاش برای این سریال گفته:« زمان انقلاب فرهنگی دانشگاه، هنرستان و هنرکده تعطیل شد و از سال ۵۸ هم به خواست خودم از رادیو بیرون آمدم. چون آن طور که می‌خواستم نمی‌توانستم کار کنم. محدودیت‌هایی بود که دیدم از عهده اش بر نمی‌آیم و نمی‌توانم تحمل کنم.
این دوران خوشبختانه مصادف شد با پیشنهاد محمد علی نجفی برای ساخت موسیقی مجموعه «سربداران»! این اولین کارم برای تلویزیون بود.» او توضیح داده که ساخت موسیقی «سربداران» خیلی پرزحمت و پر هزینه بوده اما نجفی، برای ساخت آن حمایتش کرده:« از همان ابتدا به آقای نجفی گفتم موسیقی این سریال خیلی پرزحمت و پرهزینه است اما او قبول کرد و تا آخر هم هر کمکی که می‌توانست انجام داد تا کار بهتر شود.»
آهنگ «سربداران» به گفته فخرالدینی می‌تواند نقطه عطفی در موسیقی فیلم باشد. او در این باره توضیح داده بود: «خوشبختانه بعد از اتمام کار دیدم که موسیقی سربداران می‌تواند نقطه عطفی در موسیقی فیلم باشد. تا پیش از آن، به لحاظ ارکستراسیون و ظرافتهای کار موسیقی، نمیتوانستیم کاری را انتخاب کنیم که با او برابری کند. بعدها موسیقی «سربداران»، «ابن سینا» و چند کار دیگر به صورت سوئیت سمفونیک در‌آمد و توسط ارکسترهای بزرگ جهان اجرا شد.»
ممتازنیوز/momtaznews.com