در بیشتر کشورها، اخذ مالیات یکی از مهم‌ترین و باثبات‌ترین منابع کسب درآمد برای دولت‌ها می‌باشد. در بین انواع مالیات‌های موجود نیز یکی از بهترین روش‌های اخذ مالیات، مالیات بر ارزش افزوده است. مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات چند مرحله ای است که در مراحل مختلف زنجیره واردات، تولید و توزیع بر اساس درصدی از ارزش افزوده کالاهای تولید شده یا خدمات ارائه شده در هر مرحله اخذ میشود. در حال حاضر حدود ۱۲۰ کشور جهان از این روش مالیاتی استفاده می‌نمایند که نرخ‌های آن بین سه تا ۲۵ درصد در کشورهای مختلف، نوسان دارد. عمده ترین مزایای آن شفاف سازی معاملات اقتصادی،گسترش پایه‌های مالیاتی بر اساس مصرف، افزایش درآمدهای مالیاتی قابل اتکا برای دولت، توسعه عدالت مالیاتی و … می‌باشد. عمده ترین معایب آن نیز مربوط به آثار احتمالی تورمی است. مالیات بر ارزش افزوده قدمتی بیش از ۶۰ سال دارد، اما تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده در کشور ما یک فرآیند طولانی را از سال ۱۳۶۶ لغایت ۱۳۸۷ طی کرد و در نهایت در تیر ماه ۱۳۸۷ برای اجرا ابلاغ شد.
مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته مالیات بر ارزش افزوده تولید، درآمد و مصرف تقسیم میشود. در بین سه نوع مالیات بر ارزش افزوده یاد شده، مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، بیشترین پایه مالیاتی و مالیات بر ارزش افزوده مصرفی کمترین پایه مالیاتی را ایجاد می‌کند، چون مالیات تولیدی، خریدهای ناخالص کالاهای سرمایه ای را شامل میشود و موانعی در برابر سرمایه گذاری ایجاد می‌کند.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ایران کمترین نرخ مالیات بر ارزش افزوده در جهان است. این در حالی است که نرخ مالیات بر ارزش افزوده در برخی کشورها تا حدود ۲۵ درصد نیز می‌باشد. جالب توجه این است که برخی کشورهای فقیر نظیر اتیوپی،اوگاندا، بنین، بورکینافاسو،تانزانیا و … با وجود اقتصاد بسیار ضعیف و نواقص اقتصادی فراوان،اجرای مالیات بر ارزش افزوده را با موفقیت به پایان رسانده اند و اکنون نرخ‌های بالای مالیاتی مبنای درآمد اقتصادشان قرار گرفته است.
اگر مالیات بر ارزش افزوده در نظام مالیاتی کشور برقرار و به نحو مؤثر انجام شود، علاوه بر افزایش درآمد ناشی از مالیات‌های مستقیم اهداف اقتصادی و اجتماعی مورد نظر سیستم مالیات بردرآمد نیز به نحو مؤثرتری محقق خواهد شد.
از پیش شرط‌های اجرای مالیات بر ارزش افزوده در ایران می‌توان به توسعه فرهنگ مالیاتی، آموزش نیروی متخصص، ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی، مناسب بودن شرایط و ساختار اقتصادی کشور و نحوه اجرای مالیات بر ارزش افزوده اشاره کرد.
بر این اساس در کشورهای جهان اول بیشترین درآمد دولت از راه مالیات است چراکه مالیات موجب میشود انضباط مالی به نحو مناسب برقرار شود. مالیات در هر کشوری به تناسب پیشرفت و توسعه اقتصادی آن از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. بر این اساس میزان درآمدهای داخلی دولت‌ها تا حد زیادی ارتباط مستقیمی به توان و کارایی نظام مالیاتی آنها دارد، بنابراین منبع اصلی تأمین درآمدهای داخلی وصول مالیات است. همچنین مرور زمان نشان داده است که کشورهای دنیا به این نتیجه رسیده اند که مالیات بر ارزش افزوده روشی مناسب برای نیل به تحقق برنامه‌های اقتصادی است و در بیشتر کشورهای جهان از سال ۱۹۶۰ تاکنون این روش پیاده شده و به مرور در بقیه کشورها هم در حال اجرا شدن است. ازآنجا که مالیات بر ارزش افزوده به مصرف تعلق گرفته و متناسب با میزان مصرف تغییر می‌کند، از عدالت مالیاتی بیشتری برخوردار است. به هر حال با توجه به تأثیر مالیات در شد شکوفایی اقتصاد، امیدواریم نظام مالیات بر ارزش افزوده گام مهمی را در نوسازی و پویایی سیستم مالیاتی بردارد و با برنامه ریزی دقیق و منظم توسط تیمی از کارشناسان و مدیران خبره در بازده زمانی خاص شرایط اجرای مالیات بر ارزش افزوده در کشور ایجاد و اجرا شود و با تغییر تدریجی مراحل اخذ مالیات بر کالاها و خدمات و سایر بسترسازی‌های لازم آن را به سمت نظام مالیات بر ارزش افزوده سوق دهد.
مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته مالیات بر ارزش افزوده تولید، درآمد و مصرف تقسیم میشود. در بین سه نوع مالیات بر ارزش افزوده یاد شده، مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، بیشترین پایه مالیاتی و مالیات بر ارزش افزوده مصرفی کمترین پایه مالیاتی را ایجاد می‌کند، چون مالیات تولیدی، خریدهای ناخالص کالاهای سرمایه ای را شامل میشود و موانعی در برابر سرمایه گذاری ایجاد می‌کند.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ایران کمترین نرخ مالیات بر ارزش افزوده در جهان است. این در حالی است که نرخ مالیات بر ارزش افزوده در برخی کشورها تا حدود ۲۵ درصد نیز می‌باشد. جالب توجه این است که برخی کشورهای فقیر نظیر اتیوپی،اوگاندا، بنین، بورکینافاسو،تانزانیا و … با وجود اقتصاد بسیار ضعیف و نواقص اقتصادی فراوان،اجرای مالیات بر ارزش افزوده را با موفقیت به پایان رسانده اند و اکنون نرخ‌های بالای مالیاتی مبنای درآمد اقتصادشان قرار گرفته است.
اگر مالیات بر ارزش افزوده در نظام مالیاتی کشور برقرار و به نحو مؤثر انجام شود، علاوه بر افزایش درآمد ناشی از مالیات‌های مستقیم اهداف اقتصادی و اجتماعی مورد نظر سیستم مالیات بردرآمد نیز به نحو مؤثرتری محقق خواهد شد.
از پیش شرط‌های اجرای مالیات بر ارزش افزوده در ایران می‌توان به توسعه فرهنگ مالیاتی، آموزش نیروی متخصص، ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی، مناسب بودن شرایط و ساختار اقتصادی کشور و نحوه اجرای مالیات بر ارزش افزوده اشاره کرد.
بر این اساس در کشورهای جهان اول بیشترین درآمد دولت از راه مالیات است چراکه مالیات موجب میشود انضباط مالی به نحو مناسب برقرار شود. مالیات در هر کشوری به تناسب پیشرفت و توسعه اقتصادی آن از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. بر این اساس میزان درآمدهای داخلی دولت‌ها تا حد زیادی ارتباط مستقیمی به توان و کارایی نظام مالیاتی آنها دارد، بنابراین منبع اصلی تأمین درآمدهای داخلی وصول مالیات است. همچنین مرور زمان نشان داده است که کشورهای دنیا به این نتیجه رسیده اند که مالیات بر ارزش افزوده روشی مناسب برای نیل به تحقق برنامه‌های اقتصادی است و در بیشتر کشورهای جهان از سال ۱۹۶۰ تاکنون این روش پیاده شده و به مرور در بقیه کشورها هم در حال اجرا شدن است. ازآنجا که مالیات بر ارزش افزوده به مصرف تعلق گرفته و متناسب با میزان مصرف تغییر می‌کند، از عدالت مالیاتی بیشتری برخوردار است. به هر حال با توجه به تأثیر مالیات در شد شکوفایی اقتصاد، امیدواریم نظام مالیات بر ارزش افزوده گام مهمی را در نوسازی و پویایی سیستم مالیاتی بردارد و با برنامه ریزی دقیق و منظم توسط تیمی از کارشناسان و مدیران خبره در بازده زمانی خاص شرایط اجرای مالیات بر ارزش افزوده در کشور ایجاد و اجرا شود و با تغییر تدریجی مراحل اخذ مالیات بر کالاها و خدمات و سایر بسترسازی‌های لازم آن را به سمت نظام مالیات بر ارزش افزوده سوق دهد.
جوان آنلاین – آخرین عناوین اقتصادی