محمد صدری، ایران هسته ای: این سوال که چرا مذاکرات استانبول از دید ایران مثبت بود، سوال مهمی است که همچنان پاسخی درخور نیافته است. این نوشته تلاش می کند پاسخی روشن به این سوال عرضه کند.
تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران در حالی برای آغاز مذاکرات استانبول ۲ وارد این شهر شد که
اولا تجربه ای روشن از مذاکرات گذشته در اختیار داشت،
ثانیا پس از بحث های مفصل و در عالی ترین سطوح درون کشور به یک جمع بندی کاملا روشن از مبانی مذاکراتی خود دست یافته بود
و ثالثا شناختی کامل از سناریوی گروه ۱+۵ در این مذاکرات در اختیار داشت.
مهم ترین نکات قابل توجه درون مذاکرات به شرح زیر بوده است:
اول- بر خلاف آنچه منابع غربی در هفته های ماقبل مذاکرات گفته بودند و تحلیل های مفصلی که در این باره منتشر شده بود، گروه ۱+۵ درون مذاکرات هیچ کدام از درخواست هایی را که پیش از مذاکرات انتظار می رفت در مذاکرات مطرح شود، مطرح نکرد. درون مذاکرات هیچ بحثی درباره غنی سازی ۲۰ درصد، فردو و … به میان نیامد.
علت های این امر چنین است:
۱٫ گروه ۱+۵ نگران بود که اگر درخواست های فراقانونی از ایران مطرح کند حتما مذاکرات در ساعات اولیه شکست خواهد خورد.
۲٫ گروه ۱+۵ درباره گامی که باید از ایران درخواست کند، جمع بندی داخلی واحدی نداشت و این امری است که در ملاقات های دو جانبه با اعضای این گروه نمایان شد.
دوم- در همان ساعات آغازین مذاکرات برای تیم ایران مشخص شد که گروه ۱+۵ به شدت نگران شکست مذاکرات و خواهان تداوم مذاکرات به هر قیمت ممکن است. در واقع در این دور از مذاکرات طرف غربی نیازمند تداوم مذاکرات بود و این نیاز را به شیوه های مختلف ابراز کرد. علت های این امر چنین است:
۱٫ ۱+۵ می دانست که در صورت شکست مذاکرات باید مجددا وارد فاز مقابله جویی با ایران شود در حالی که اولا درباره اقدام خصمانه ای که باید در مقابل ایران برداشته شود هیچ توافقی میان گروه ۱+۵ وجود نداشت و ثانیا راهبرد فشار آزمون خود را پس داده و ناکارآمدی آن ثابت شده است.
۲٫ به نظر می رسد گروه ۱+۵ نگرانی جدی از بابت تاثیری که هرگونه شکست یا عدم توافق در مذاکرات روی بازار جهانی نفت خواهد گذاشت، داشت.
۳٫ همچنین شکست مذاکرات راهبرد انتخاباتی باراک اوباما برای انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر را به طور کامل تخریب می کرد.
۴٫ بنابراین، نیاز جدی و غیر قابل رفع امریکا در این مذاکرات به مثبت بودن فضا و ضرورت تداوم مذکرات، این کشور را واداشت که امتیازهای قابل توجهی به ایران واگذار نماید که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد.
سوم- بر مبنای آنچه در پاراگراف های قبلی گفته شد، ایران ۴ دستاور مهم در مذاکرالت استانبول ۲ داشت:
۱٫ شرایطی بوجود آمد که ۱+۵ بویژه امریکا نتوانست هیچ کدام از تهدیدها و درخواست های خود را مطرح نماید.
۲٫ ۱+۵ برای نخستین بار این موضوع را پذیرفت و کاترین اشتون مسئول و رییس گروه مذاکره کننده ۱+۵ هم در سخنان پایانی خود بر این امر تاکید کرد که مبنای هرگونه مذاکره آینده درباره برنامه هسته ای ایران معاهده ان پی تی خواهد بود. در حالی که تا پیش از این گروه ۱+۵ تلاش می کرد حقوق قطعی ایران طبق ان پی تی را انکار نماید، تصریح به این امر یک دستاورد مهم برای ایران محسوب می شود و نشان دهنده آن است که ۱+۵ تحت تاثیر راهبرد مقاومت ایران دیدگاه خود در این زمینه را به طور کامل تعدیل کرده است.
۳٫ همچنین گروه ۱+۵ در این مذاکرات بدون اینکه نامی از یک طرح خاص از جمله طرح روسیه در میان باشد پذیرفت که هرگونه مذاکره در آینده بر مبنای نوعی رهیافت گام به گام انجام خواهد شد. معنای روشن این امر آن است که:
اولا- این گروه به ناکارآمدی رهیافت دو مسیره فشار-مذاکره پی برده است.
ثانیا- این گروه پذیرفته است که جاده اعتماد سازی یک جاده دو طرفه است و در ازای اقداماتی که ایران انجام می دهد ۱+۵ هم باید گام هایی متناسب و هم وزن بردارد. به عبارت دیگر ۱+۵ روند امتیازدهی به ایران را پذیرفته و آغاز کرده است.
۴٫درون مذاکرات ایران بر این نکته تاکید کرد که غرب باید روند اعتمادسازی در مقابل ملت ایران را آغاز نماید. این اعتماد سازی هم باید در جبران اقدامات خصمانه ای باشد که تا کنون علیه ملت ایران به عمل آمده و هم در پاسخ به گام های بسیار جدی که تا امروز ایران برداشته و از جانب ۱+۵ بی پاسخ مانده است. علاوه بر این، ایران تاکید نمود که هرگونه اعتمادسازی از جانب گروه ۱+۵ باید به شکل برداشتن گام های ملموس و عینی باشد و شعار و کلی گویی پذیرفته نخواهد بود.
چهارم- تیم مذاکره کننده ایران در مذاکرات استانبول ۲ بر این نکته تاکید کرد که فتوای رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره حرمت ساخت و استفاده از سلاح های هسته ای یک مبنای بسیار روشن در زمینه رفتار هسته ای ایران فراهم می آورد و ضمانتی معتبرتر از آن برای صلح آمیز باقی ماندن ماهیت برنامه ایران وجود ندارد.
بولتن نیوز