گزارشی هولناک پیرامون اعتیاد جدید دنیای مدرن

از دیگر سو، قرار گرفتن عباراتى نظیر موزیک، چت و کلمات مبتذل در صدر کلمات جستجو شده، دغدغه‌ی کاربران ایرانى را به گونه‌اى دیگر نشان مى‌دهد. این کلمات همچنین نشان مى‌دهند که بیشتر وقت کاربران ایرانى در سایت‌هاى گروه تفریح و سرگرمى سپرى مى‌شود و بسیارى از آنها جزو سایت‌هاى زرد هستند. شناسایى این سایت‌ها نیز چندان مشکل نیست: سایت‌هایى پر از لینک در صفحه‌ی ورودى که در چندین چارچوب مختلف دسته بندى شده‌اند و لینک‌هاى آنها همگى در صفحه‌اى جدید باز مى‌شوند.

شیوع اعتیاد جدیدی در دنیای مدرن به نام اعتیاد اینترنتی

اعتیاد به اینترنت مفهومی است که از سال ۱۹۹۵ میلادی مورد توجه قرار گرفت و به تدریج انواع مختلف این اعتیاد مانند به چت، اعتیاد به قمار از طریق شبکه و غیره شناخته شد. برخی از ویژگی‌های بی‌نظیری که در ظرفیت اعتیاد به اینترنت مثمر‌ثمر هستند، شاید تا حدودی با سرعت، در دسترس‌بودن و حجم انبوه اطلاعاتی که به صورت برخط رد و بدل می‌شوند، مرتبط باشند.

آمار معتادان اینترنت

انجمن روانپزشکی آمریکا در گزارش سالانه‌ی خود، اعتیاد به اینترنت در میان نوجوانان و جوانان را از مهم‌ترین اختلالات روانی و رفتاری سال۲۰۱۲ عنوان کرده است. این مسأله بیش از همه در میان کسانی که به گونه‌هایی از اختلالات رفتاری و اجتماعی مبتلا هستند، مشاهده می‌شود.

تحقیقاتی که بر روی دو هزار و۱۶۲ دانش آموز نوجوان در مدت دو سال صورت گرفت، نشان داد ۱۱ درصد از شرکت‌کنندگان در این تحقیق تقریبا به اینترنت اعتیاد دارند. پس از دو سال بررسی، محققان دریافتند که مهم‌ترین عامل اعتیاد دختران به اینترنت، ترس از اجتماع و استرس و اضطراب در میان آنها بوده است. همچنین در پسران نیز خصومت، عامل اصلی گرایش آنها به بازی‌های آنلاین و استفاده از اینترنت بیش از ۲۰ساعت در هفته بوده است.

نتایج این بررسی نشان داد که مردان بیش از زنان در مرض ابتلا به اعتیاد به اینترنت قرار دارند و اعتیاد آنلاین موجب لطمه زدن به وضعیت درسی دانش‌آموزان، کاهش روابط خانوادگی و عدم بهبود روابط عاطفی میان افراد می‌شود که باید به عنوان یک نگرانی جدی تلقی شود.

روزنامه «دیلی میل» نیز چندی پیش نوشت که اعتیاد به اینترنت در میان انگلیسی‌ها به ویژه در میان بزرگسالان این کشور وارد ابعاد تازه‌ای شده است. بر اساس برآوردهای صورت گرفته، برخی افراد بزرگسال انگلیسی، در هفته ۱۵ ساعت به صورت آنلاین در اینترنت می‌چرخند. این آمار در مقایسه با شش سال پیش، ۵ برابر شده است. در نظرسنجی که توسط اداره ارتباطات انگلیس (آفکام) صورت گرفته، مشخص شده است از هر ده فرد بزرگ سال، هشت نفر از طریق دستگاه‌های مختلف آنلاین می‌شوند که این رقم ۲۰ درصد در مقایسه با سال ۲۰۰۵ افزایش داشته است. محققان همچنین دریافته‌اند که ۵۹ درصد از کاربران بزرگسال اینترنت، در شبکه‌های اجتماعی پروفایل دارند و دو سوم آنها، هر روز، از صفحه‌ی خود بازدید می‌کنند که این میزان در سال ۲۰۰۷، یک سوم بود. کارشناسان همچنین دریافته‌اند که افراد میانسال، به شدت گوشی‌های هوشمند می‌خرند.

در ایران نیز بر طبق آمارها ۲۴ درصد از کاربران به اینترنت معتادند. رییس انجمن جامعه‌شناسان ایران در این‌باره گفت: اعتیاد به اینترنت بین سنین ‌١۵ تا ‌١٨ سال در مقایسه با سایر سنین بیشتر است و معتادان به اینترنت، در مجموع ‌٣/٢۴ درصد یا یک چهارم کاربران اینترنت را تشکیل مى‌دهند.

تشخیص اعتیاد به اینترنت

ریشه‌های اعتیاد به اینترنت

گمنامی: آیا تا به حال اصطلاح «شما به اندازه رازهایتان نگران هستید» را شنیده اید؟ مسئله اعتیاد به اینترنت نیز چنین است. نه از روی قبض های تلفن می شود فهمید و نه کسی از کلیسا شما را در حال خروج از کتاب فروشی مخصوص بزرگسالان خواهد دید. فقط کاربر و گیرنده پیام از این موضوع آگاهی دارند. کسی نمی تواند بفهمد شخصی که به اینترنت متصل است، مشغول چه کاری است.

راحتی و آسودگی: شما درخانه خود می توانید با نوک انگشتانتان با دنیا ارتباط داشته باشید. با چند ضربه انگشت می توانید داستان های عاشقانه، رابطه جنسی اینترنتی، بازی ها و کتاب های بزرگسالان و دیگر چیزها را به داخل خانه خود بیاورید.

گریز: دکتر یانگ می نویسد: «اگر افراد در زندگی روزمره روز بدی داشته باشند، می توانند با مراجعه به اینترنت به تسکین و آسودگی برسند. بعضی از افراد معتاد، اینترنت را به عنوان یک مسکن و بعضی دیگر به عنوان آزاد شدن یکباره هورمون آدرنالین می دانند. بالاتر از این شما در اینترنت می توانید هر چیزی یا شخصی باشید. شما می توانید وزنتان را کمتر بگویید، اگر چه سنگین وزن باشید. خود را مجرد معرفی کنید، اگر چه متاهل باشید. و شما می توانید یک زندگی تخیلی و خیالی داشته باشید. از این جهت، اینترنت می تواند باعث گمراهی افراد شود.»

انواع اعتیاد اینترنتی

محققان پنج نوع اعتیاد اینترنتی را از هم شناسایی کرده‌اند:

۱ـ اعتیاد به بازی‌های شبکه‌ای:شامل بسیاری از فعالیت‌های مختلف اینترنتی است. افراد ممکن است در بازی‌های روی خط شرکت کنند، قمار کنند و یا در حراج شرکت کرده و یا خرید کنند. این اعتیاد بخصوص می‌تواند برای کاربران بسیار گران تمام شود و یا صورت حساب اتصال به اینترنت و هزینه کارت‌های اینترنت را که توسط والدین تأمین می‌شوند را افزایش دهد.

۲ـ اعتیاد به روابط انسانی روی شبکه:ارتباطات روی خط در اتاق‌های گفتگو، اهمیت بیشتری نسبت به روابط فامیلی پیدا کرده‌اند. به علاوه گفتگوهای روی خط با آشنایان اینترنتی، به دنبال خود، هزینه‌ی ارتباطات در دنیای حقیقی را نیز افزایش می‌دهد. به این نکته توجه کنید که کاربران پس از دیدار کسی روی اینترنت مشتاق دیدن (واقعی) او می‌شوند که بالطبع هزینه‌های مرتبط را خواهد داشت. دیدن کسی که معلوم نیست همان کسی است که روی اینترنت خود را معرفی کرده است یا خیر؟

۳ـ اطلاعات نامحدود: میزان اطلاعات در دسترس اینترنت، نامحدود و بی شمار است. بعضی کاربران ممکن است دچار وسوسه‌ی دستیابی به اطلاعات و طبقه‌بندی آنها شوند. حرکت روی «وب جهانی» و استفاده از جستجوهای گسترده در بانک‌های اطلاعاتی ممکن است تمام فعالیت‌های یک کاربر را شامل شود و البته بروز مراحل بحرانی شوق و وسوسه برای جستجوی بیشتر.

۴ـ اعتیاد به رایانه: زمانی که اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، بحث اعتیاد به رایانه بسیاری از موارد ذکرشده را می‌پوشاند. بازی‌های رایانه‌ای غیر شبکه‌ای می‌تواند برای بسیاری از افراد وابستگی شدید به همراه بیاورد. البته این مشکل در هنگام استفاده از انواع وسایل بازی‌های رایانه‌ای نیز رخ می‌دهد.

۵ـ اعتیاد به عکس و فیلم‌های اینترنتی:عکس‌ها و فیلم های مستهجن و شهوت‌آور بر روی اینترنت به سادگی قابل دستیابی‌اند. زمانی که نرم‌افزارهای کنترل‌کننده جهت محدود ساختن دسترسی کودکان به پایگاه‌های اینترنتی طراحی شدند، بسیاری از پایگاه‌های غیر اخلاقی نیز راه‌هایی جهت عبور از این موانع به وجود آوردند. یک کاربر کارکشته اینترنت نیز می‌تواند به راحتی از سد این نرم‌افزارها عبور کند. نوجوانان از جمله کسانی هستند که معمولا وقت زیادی را صرف دیدن یا جمع‌آوری و مبادله عکس‌های مستهجن می‌کنند. حتی ممکن است در اتاق گفتگوی بزرگسالان و یا اتاق‌هایی که در آنها هر کس نقش یکی از طرفین رابطه‌ی جنسی را بازی می‌کند وارد شوند که عموما از نظر سنی بسیار مسن‌تر هستند. این کودکان و نوجوانان ممکن است برای ارسال عکس و فیلم نامناسب افراد سوء استفاده‌گر به دیگران فریفته شوند.

علایم اعتیاد اینترنتی

اعتیاد به اینترنت مانند هر نوع بیماری و اعتیاد دیگری، همراه با علائم و ویژگی‌هایی است. برخی از مهم‌ترین این علائم را می‌توان چنین بر شمرد:

ـ عدم احساس گذشت زمان، در زمان روی خط بودن

ـ استفاده از ساعات خواب و استراحت برای اتصال به اینترنت

ـ آشفتگی و عصبانیت در زمان بروز وقفه بین زمان‌های اتصال به اینترنت

ـ کنترل چندباره و مرتب پست الکترونیکی در هر روز

ـ کج‌خلقی کردن در صورت منع شدن از اتصال به اینترنت

ـ استفاده از زمان انجام تکالیف و کارهای روزمره برای استفاده از اینترنت

ـ ترجیح اینترنت بر بودن با خانواده

ـ سرپیچی از زمان تعیین شده جهت استفاده از اینترنت

ـ دروغ گفتن در خصوص مدت زمان اتصال به اینترنت و یا اتصال دزدکی، زمانی که کسی در اطراف نیست!

ـ ایجاد رابطه با کسانی که روی اینترنت هستند

ـ افزایش خستگی و بداخلاقی نسبت به زمان پیش از اعتیاد به اینترنت

ـ اشتیاق فراوان جهت اتصال به اینترنت در زمان دوری از رایانه

ـ از دست دادن شوق شرکت در فعالیت‌هایی که قبلا مورد توجه قرار داشته‌اند

ـ وجود حالت آشفتگی، عصبانیت و افسردگی در زمان‌هایی که امکان اتصال به اینترنت وجود ندارد. در زمانی که این امکان فراهم می شود حالات فوق از بین می روند.

پیامدهای اعتیاد به اینترنت

نتایج یک بررسی در ایران و در شهر مشهد نیز نشان می‌دهد استفاده‌ی نادرست و اعتیادگونه از اینترنت سبب شده میانگین گفتگوی اعضای خانواده‌های مشهدی در شبانه روز به کمتر از ۲۰ دقیقه برسد که این زمان برای تعامل و ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر بسیار کم و محدود است.

غلامحسین اورعی، کارشناس حوزه‌ی فرهنگ و رسانه معتقد است: استفاده‌ی صحیح و کنترل‌شده از فضاهای مجازی همچون اینترنت در نوع خود مثبت است اما زمانی این وضع نگران‌کننده می‌شود که اعتیاد به این فضاها انسان را از زندگی عادی خود، دور و منزوی کند.

وی ادامه می‌دهد: بسیاری از جوانان و نوجوانان مشهد به دلیل نداشتن آگاهی نسبت به کارکرد این فضاها و عدم کنترل صحیح خانواده‌ها با ورود به اینترنت دچار نوعی سردرگمی و اعتیاد اینترنتی می‌شوند و تمام زندگی‌شان تحت‌الشعاع استفاده‌ی نادرست از فضاهای مجازی قرار می‌گیرد.

وی با اشاره به استفاده‌ی افراطی از اینترنت در مشهد بیان می‌کند: مطابق برخی از گزارش‌های ارائه شده، استفاده‌ی افراطی و خارج از برنامه از اینترنت در پایتخت معنوی سبب کاهش روابط خانوادگی، احساس تعلق، همیاری و کمک شده؛ پس بهتر است که با ارائه‌ی تعریف دقیق و صحیح فضای مجازی از علم روز و اطلاعات مفید این فضا به درستی بهره گرفته شود.

شاهین صیاد، کارشناس علوم ارتباطات نیز اعتقاد دارد: استفاده‌ی بی‌رویه و تعریف نشده از اینترنت فرهنگ‌پذیری را در میان جوانان مشهدی کاهش داده و همچنین سبب شده که میزان مشارکت، کارگروهی و حس هم‌دردی این جوانان نسبت به جامعه نیز کاسته شود.

وی می‌افزاید: معمولا کاربران اینترنت در مشهد تابع ضابطه و قانون در استفاده از این فضا نیستند و حتی بسیاری مواقع نیز اوقات فراغت خود را بدون برنامه ریزی در اینترنت سپری می کنند.

دیدگاه‏‌ها و نظریه‏‌ها در تبیین اعتیاد اینترنتی

در هر یک از علوم مختلف نظریه‌های زیاد برای اختلال اعتیاد به اینترنت مطرح شده است ولی هنوز هیچ نظریه و دیدگاهی که قادر به تبیین کلیه رفتارهایی اعتیادگونه باشد مطرح نشده است. مواردی از مهم‌ترین این نظریه‌ها عبارتند از:

۱- نظریه‌ی زیستی- پزشکی:این نظریه بر عواملی ارثی و مادرزادی در زمینه‌ی بی‌توازنی مغزی و انتقال‌دهنده‌های عصبی تاکید دارد. بنابراین ممکن است یک کروموزوم، هورمون، افزایش یا کاهش مواد شیمیایی با اشکال در انتقال‌دهنده‌های عصبی که تنظیم‌کننده‌ی فعالیت‌های مغز و بقیه نظام عصبی است، باعث شود فرد آسیب‌پذیری به اعتیاد داشته باشد که در زمینه‌ی اینترنت نیز صدق می‌کند.

۲- نظریه‌ی روانکاوی: این نظریه اعتیاد را در آسیب‌های دوره‌ی کودکی و در ارتباط با صفات شخصیتی معین با اختلالات دیگر و آمادگی‌های روانشناختی ارثی در نظر می‌گیرد. (سو، ۱۹۹۴) در این زمینه سو (۱۹۹۴) الگوی آمادگی- استرس را مطرح می‌کند. بعضی افراد به علت عوامل گوناگون ممکن است آمادگی بیشتری را برای اعتیاد به یک چیز مثلا الکل، هروئین، قماربازی، خرید کردن، بازی‌های رایانه‌ای و بالاخره اینترنت داشته باشد. اگرچه بعضی از این افراد ممکن است در تمام عمر به چیزی معتاد نشوند، اما اگر عوامل استرس‌زا در زمان معین آنها را تحت فشار قرار دهد، ممکن است به اعتیاد روی بیاورند. بنابراین اگر ترکیب مناسبی از زمان ، شخص و واقعه فراهم شود، فرد ممکن است به اینترنت معتاد شود.

۳- نظریه‌ی رفتاری:این نظریه براساس مطالعات اسکینر و براساس شرطی‌سازی کنشگر تکیه دارد، که در آن شخص، رفتار معینی را انجام می‌دهد و برای انجام این رفتار پاداش دریافت می‌کند و تقویت می‌شود. اگر فرد یاد بگیرد که چیزی مانند اینترنت می‌تواند برای او شرایطی فراهم کند که از واقعیت فرار کند، احتمالا در آینده نیز به این کار مبادرت خواهد ورزید. این کار برای او عامل تقویت کننده خواهد بود و به صورت چرخه‌ای عمل کرده و باعث افزایش رفتار خواهد شود. براون و همکاران (۱۹۸۹) با توجه به اصول تقویت مثبت که در نظریه‌ی شرطی شدن فعال مطرح است. پس از بررسی ۲۱ بازی، به این نتیجه حاصل رسیدند که طراحان بازی‌های رایانه‌ای به اصول شرطی کردن توجه داشته‌اند و در جریان یادگیری بازی دست به تقویت و پاداش بازیگران می‌زنند.

۴- نظریه‌ی شناختی:این دیدگاه تاکید ویژه‌ای بر شخص به عنوان پردازش کننده اطلاعات دارد و اختلال اعتیاد به اینترنت برآمده از شناخت‌های معیوب و یا پردازش معیوب‌شناختی است و درمان آن مبتنی بر تصحیح فرآیند شناخت‌های معیوب است.

۵- نظریه‌ی شناختی رفتاری:در دهه‌ی گذشته، درمان شناختی- رفتاری توجه زیادی را به خود جلب نموده است. رویکردها و فنون درمانی جدید، به نحو مستمر گسترش یافته است و به جهان بالینی معرفی شده‌اند. در این دیدگاه اعتیاد بر این است که اختلال اعتیاد به اینترنت از مشکل شناختی فرد همراه با رفتارهایی که یا پاسخ غیر سازشی را حفظ می‌کند یا شدت آن را افزایش می‌دهد، ناشی می‌شود. به‌نظر دیویس (۱۹۹۹) اگرچه نشانه‌های مسلط اختلال عاطفی و رفتاری است اما نشان‌های شناختی در واقع تأثیر فراوانی دارند و می‌توانند نشانه‌های رفتاری و عاطفی را ایجاد نمایند. برعکس باورهای غیر منطقی و غیر سازشی مانند این موضوع که فرد فقط در اینترنت قدرت کنترل دارد، فقط در آنجا برای خود کسی است و فقط در آنجا قابل احترام است نمونه‌هایی از افکار شناختی مشکل زا در زمینه‌ی «خود» هستند.

نتایج یکی از تحقیقات انجام شده در ایران

یکی از تحقیقاتی که درباره‌ی اعتیاد به اینترنت در ایران انجام شده مربوط است به پروژه‌ی «دکتر سعید معیدفر»، دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران، که به همراه دو تن دیگر، آقایان «کرم حبیب‌پور گتابی» و «احمد گنجی» در سال ۸۶ انجام شده است. نتایج این پروژه که در مقاله‌ای با نام «مطالعه‌ی پدیده‌ی استفاده‌ اعتیادی از اینترنت در بین نوجوانان و جوانان (۲۵-۱۵ سال) شهر تهران» متشر شده می‌تواند جالب باشد.

در این این تحقیق که به روش پیمایشی انجام شده، جامعه‌ی ‏آماری شامل نوجوانان و جوانان در فاصله سنی  ۲۵-۱۵ سال شهر تهران است که به اینترنت دسترسی دارند. از میان آنان، نمونه‌ای به حجم ۸۰۰ نفر در نظر گرفته شده است. روش نمونه‌گیری به دو شکل بوده است. در روش اول، با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، در مجموع ۶۰۰ نفر در گروه سنی مزبور از طریق مراجعه به خانوار انتخاب شده‏اند. در روش دوم، از بین کافی نت‌های سطح شهر تهران تعداد ۲۰۰ نفر کاربر در گروه سنی مزبور به شیوه تصادفی انتخاب و با آنان مصاحبه شده و پرسش‌نامه تکمیل شده است.

بخش اول: یافتههای توصیفی

یافتههای توصیفی این تحقیق در سه بخش ارائه شده است:

الف) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب استفاده از اینترنت

۱- اکثریت پاسخگویان (۸/۹۴ درصد) اظهار داشته‌اند که درمنزل خود کامپیوتر دارند.

۲- بیش از یک سوم (۸/۳۹ درصد) پاسخگویان اظهار داشته‌اند که بین ۴ تا ۶ سال کامپیوتر در اختیار دارند؛ ۳۷ درصد از افراد نیز بر داشتن کامپیوتر در مدت کمتر از ۳ سال اشاره داشته‌اند. در مجموع، متجاوز از سه چهارم (۸/۷۶ درصد) از پاسخگویان به مدت کمتر از ۶ است که از کامپیوتر استفاده می‌کنند.

۳- نزدیک به دو سوم پاسخگویان (۶/۶۱ درصد) اظهار داشته‌اند که کمتر از ۳ سال است که به اینترنت دسترسی دارند.  ۵/۳۰ درصد از آنها به مدت ۴ تا ۷ سال و ۳/۵ درصد از آنها نیز به مدت ۸ سال از زمان دسترسی خود به اینترنت اشاره کرده‌اند. 

۴- بیش از دو سوم پاسخگویان (۱/۶۸ درصد) کمتر از ۱۰ ساعت در هفته به اینترنت دسترسی دارند.

۵- نزدیک به سه پنجم پاسخگویان (۵/۷۲ درصد) اظهار داشته‌اند که کمتر از ۲ ساعت در هر ارتباط به اینترنت متصل می‌شوند. 

۶- ۲/۴۲ درصد از پاسخگویان اشاره داشته‌اند که کمتر از ۴۰ درصد از استفاده از اینترنت را به امور تحصیلی و کاری اختصاص می‌دهند. 

۷- درخصوص اولویت اول پاسخگویان در استفاده از اینترنت، یک سوم (۱/۳۳ درصد) از آنها از اینترنت برای چک‌کردن ایمیل، ۱/۱۹ درصد برای چت‌کردن، ۴/۱۴ درصد به منظور استفاده از سایت‌های خبری و رسانه‌ای و ۳/۱۱ درصد برای بازی‌کردن استفاده می‌نمایند.

۸- منزل (۴/۷۶ درصد) و کافی‌نت‌ها (۵/۹ درصد) مکان‌هایی هستند که پاسخگویان بیشترین میزان استفاده از اینترنت را در آنها دارند.

ب) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب اعتیاد به اینترنت

در این مطالعه، پدیده‌ی اعتیاد به اینترنت از سه بعد عاطفی، رفتاری و شناختی تشکیل شده است که هر یک مشتمل بر گویه‌های خاصی بوده‌اند. در این قسمت، تنها به شرح نتایج حاصل از سنجش شاخص ترکیبی هر یک از این سه بعد اشاره شده است.

ج) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب متغیرهای تأثیرگذار و تبعات استفاده از اینترنت

پدیده‌ی استفاده‌ی اعتیادی از اینترنت حامل متغیرهای تأثیرگذار و پیامدهای اجتماعی گوناگونی است که در این مطالعه سعی گردید تا مهم‌ترین این متغیرها سنجش و مورد مطالعه قرار گیرند: که پیامدها شامل ۵ مورد: ۱- عدم مسئولیت‌پذیری اجتماعی ۲- انزوای اجتماعی ۳- ناکامی تحصیلی و کاری ۴- فقدان حمایت اجتماعی و ۵- احساس خودارزشی بوده‌اند، که نتایج حاصل از مطالعه هر یک در زیر مورد بحث و مطالعه قرار گرفته است:

بخش دوم: نتایج تحلیلی- تبیینی

در این قسمت، نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌های تحقیق ارائه می‏شود:

نتایج جدول فوق نشانگر نتایج حاصل از آزمون رابطه بین اعتیاد به اینترنت و متغیرهای تأثیرگذار و پیامدی آن می‌باشد که براساس آن می‏توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- بین دو متغیر اعتیاد به اینترنت و عدم مسئولیت‌پذیری اجتماعی، رابطه‌ی آماری معنی‌داری با اطمینان ۹۹/۰ و سطح خطای کمتر از ۰۱/۰ وجود دارد. از سوی دیگر، مقدار ضریب همبستگی «کندال ‏تاوی ‏بی» (۳۸/۰) نیز مؤید همبستگی متوسط و تغییر همزمان دو متغیر اعتیاد به اینترنت و میزان عدم مسئولیت‏پذیری اجتماعی است.  بدین معنی که هرچه شخص از اعتیاد به اینترنت بیشتری برخوردار باشد، به همان میزان عدم مسئولیت‏پذیری اجتماعی وی نیز بیشتر خواهد بود. از سوی دیگر عدم مسئولیت‌پذیری اجتماعی نیز در سوق دادن افراد به سمت اعتیاد اینترنتی مؤثر است. 

۲- رابطه‌ی آماری معنی‌داری بین دو متغیر اعتیاد به اینترنت و انزوای اجتماعی با اطمینان ۹۹/۰ و سطح خطای کمتر از ۰۱/۰ وجود دارد. مقدار ضریب همبستگی کندال ‏تاوی‏ بی (۳۶/۰) نیز مؤید همبستگی متوسط و تغییر همزمان دو متغیر اعتیاد به اینترنت و میزان انزوای اجتماعی می‌باشد.  بدین معنی که هرچه شخص از اعتیاد به اینترنت بالاتری برخوردار باشد، در مقابل انزوای اجتماعی وی نیز بیشتر خواهد بود. به نوبه‌ی خود انزوای اجتماعی نیز در گرایش افراد به سمت اعتیاد اینترنتی دخیل است. 

۳- با اطمینان ۹۹/۰ و سطح خطای کمتر از ۰۱/۰، رابطه‌ی آماری معنی‌داری بین دو متغیر اعتیاد به اینترنت و ناکامی تحصیلی و کاری وجود دارد.  بعلاوه، مقدار ضریب همبستگی کندال‏ تاوی ‏بی (۳۴/۰) نیز دلالت بر همبستگی متوسط و تغییر همزمان دو متغیر اعتیاد به اینترنت و ناکامی تحصیلی و کاری دارد.  بدین معنی که هرچه شخص از اعتیاد به اینترنت بالاتری برخورداری باشد، در مقابل میزان ناکامی تحصیلی و کاری وی نیز بیشتر خواهد بود.  و به همان میزان ناکامی تحصیلی و کاری در شکل دادن اعتیاد اینترنتی در افراد مؤثر است. 

۴- بین دو متغیر اعتیاد به اینترنت و فقدان حمایت اجتماعی، مطالعه نشان داد که رابطه آماری معنی‌داری با اطمینان ۹۹/۰ و سطح خطای کمتر از ۰۱/۰ وجود دارد.  مقدار ضریب همبستگی کندال ‏تاوی ‏بی (۲۸/۰) نیز مؤید همبستگی نسبی و تغییر همزمان دو متغیر اعتیاد به اینترنت و میزان فقدان حمایت اجتماعی است.  بدین معنی که هرچه شخص از میزان اعتیاد به اینترنت بالاتری برخورداری باشد، در مقابل فقدان حمایت اجتماعی نیز بیشتر خواهد بود. از سوی دیگر، فقدان حمایت اجتماعی نیز در سوق دادن افراد به سمت اعتیاد اینترنتی نقش دارد. 

۵- با اطمینان ۹۹/۰ و سطح خطای کمتر از ۰۱/۰ رابطه‌ی آماری معنی‌داری بین دو متغیر اعتیاد به اینترنت و احساس خودارزشی وجود دارد.  افزون بر این، نتیجه ضریب همبستگی کندال ‏تاوی ‏بی (۲۹/۰-) نیز مؤید همبستگی نسبی و تغییر معکوس دو متغیر اعتیاد به اینترنت و احساس خودارزشی می‌باشد.  بدین معنی که هرچه شخص از میزان اعتیاد به اینترنت پایین‏تری برخورداری باشد، در مقابل احساس خودارزشی وی نیز بیشتر خواهد بود. به عبارت دیگر، احساس خودارزشی پایین نیز در اعتیاد اینترنتی افراد مؤثر است. 

جمع بندی مطالب

۱- در مجموع می‌توان گفت آن دسته از افرادی که استفاده‌ی اعتیادی از اینترنت می‏کنند، احساس مسئولیت کمتری نسبت به جامعه و محیط پیرامون خود دارند، بیشتر دچار انزوای اجتماعی می‌گردند، دچار ناکامی تحصیلی و کاری بیشتری می‏شوند، از حمایت ‏اجتماعی کمتری برخوردار هستند و احساس خودارزشی آنان نیز پایین‏تر است. 

۲- براساس نتایج تحقیق حاضر، آن دسته از افرادی که استفاده‌ی اعتیادی از اینترنت می‏کنند، احساس مسئولیت کمتری نسبت به مسائل و جامعه دارند. بنابراین، می‏توان گفت که اعتیاد به اینترنت باعث می‌شود تا افراد نسبت به مسئولیت‌های خود کمتر احساس مسئولیت کرده و از زیر بار آن شانه خالی کنند.  از سوی دیگر، این عامل مجددا موجب تشدید اعتیاد اینترنتی خواهد شد. 

۳- مطالعه نشان داد که آن دسته از افرادی که دچار اعتیاد به اینترنت هستند، بیشتر دچار انزوای اجتماعی می‌گردند.  بنابراین با توجه به نتیجه بدست آمده، می‏توان گفت که یکی از پیامدهایی که از پدیده‌ی اعتیاد به اینترنت نشات می‏گیرد، انزوای اجتماعی است.  کرات در تحقیق خود در سال ۱۹۹۹ بدین نتیجه رسید که نوجوانانی که از تماس‌های اجتماعی کناره‌گیری می‌کنند، از اینترنت بعنوان ابزاری برای فرار از واقعیت استفاده می‌کنند. تحقیقات دیگر نیز نشان داده‌اند یکی از آثار وابستگی به اینترنت این است که افراد وابسته زمان کمتری را با خانواده خود می‌گذرانند.  علائم آن بی‌وفایی مجازی، گوشه‌گیری، اختلال در الگوی خواب، احساس نیاز به تنها بودن، و فراموش‌کردن مسؤولیت‌های خانوادگی هستند. از سوی دیگر، باید به این امر اذعان داشت که همین عامل انزوای اجتماعی باعث تشدید اعتیاد اینترنتی در بین افراد می‌گردد. 

۴- آن دسته از افرادی که معتاد به اینترنت هستند، دچار ناکامی تحصیلی و کاری نیز هستند. براساس نتایج این مطالعه، یکی از پیامدهایی که از پدیده‌ی اعتیاد به اینترنت ناشی می‏شود، ناکامی تحصیلی و کاری است. یونگ ( ۱۹۹۶ ) نیز در تحقیقات خود دریافت ۵۸ درصد دانش‌آموزان پس از استفاده‌ی زیاد از حد اینترنت در عادت‌های مطالعه‌ی خود دچار افت شدند و نمرات آنها بطور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش و میزان غیبت‌های این دانش‌آموزان افزایش یافت. اگر چه شایستگی‌های اینترنت این ابزار را بعنوان یک وسیله‌ی ایده‌آل آموزشی قرار داده است، اما دانش‌آموزان بجای انجام فعالیت خلاقانه، اغلب در سایت‌های نامربوط، اتاق‌های گپ، سرویس‌های دوستان نامه‌ای و نرم‌افزارهای بازی به گشت و گذار می‌پردازند.  همچنین، بردی ( ۱۹۹۶) در تحقیقاتش به این نتیجه رسید که استفاده‌ی بیش از حد تا دیر وقت از خطوط اینترنت دانشگاه، دانشجویان را با خطرات استفاده‌ی نامناسب از اینترنت و مشکلات تحصیلی و عدم مشارکت در برنامه‌های درسی مواجه ساخته است که به تدریج همین امر باعث تشدید اعتیاد اینترنتی بین این افراد می‌گردد. 

۵- آن دسته از افرادی که معتاد به اینترنت هستند دچار فقدان حمایت ‏اجتماعی‌اند. از سوی دیگر، همین عامل بعنوان عامل تأثیرگذار بر تشدید اعتیاد اینترنتی تبدیل خواهد شد. 

۷- واقعیت این است که جامعه‌ی کاربران میلیونی اینترنت کشور در ۱۰ سال آینده، امروز تعلیم می بینند. بنابراین اگر نگاهی آینده‌نگر و استراتژیک به مقوله‌ی اینترنت داشه باشیم باید از همین حالا به فکر طرح‌های جامعه‌ای جهت استفاده‌ی صحیح نوجوانان و جوانان از اینترنت باشیم. و گرنه ممکن است خطرات و مشکلات اجتماعی که در بالا ذکر شد بیش از پیش دامن‌گیر جوانان آینده‌ی این کشور که قرار است پست‌ها و مسئولیت‌های اجتماعی آینده را بر عهده گیرند، شود.

بی‌تردید هر اندازه این تعلیم، بر اساس درک بیشتر و توجه به قابلیت های کودکان استوار شده باشد، خطر آسیب پذیری نوجوانان و جوانان کشور از فعالیت های مبتذل فرهنگی غرب از طریق فنّاوری روز، کاهش می یابد و راه حضور صحیح و روشمند نوجوانان ایرانی در اینترنت هموارتر می گردد.

پی‌نوشت‌ها:
[۱] – کوشا، کیوان، ابزارهای کاوش اینترنت، ص ۱۵
[۲] – مختاری نبی، ابراهیم، «سازماندهی منابع اینترنتی؛ چالش ها و ضرورت ها»
[۳] – Internet addiction
[4] – جهانگیر، عیسی؛ آسیب های روان شناختی اینترنت، ماهنامه ره آورد نور، شماره ۷
[۵] – Virtual Addiction
[6] – Internet Addiction Disorder (IAD)
[7] – سایت خبری جام نیوز کد خبر : ۷۲۵۵۱
[۸] – خبرگزاری ایسنا، ۲۳ آذر ۱۳۸۴
[۹] – حسن صادقی، اینترنت و تاثیرات اجتماعی آن، مجله اصلاح تربیت، شماره ۲۲
[۱۰] – جهانگیر، عیسی؛ همان
[۱۱] – John M. Grohol
[12] – جهانگیر، عیسی؛ همان
[۱۳] – Kimberly S. Young
[14] –  ضیائی پروز، مثبت و منفی اینترنت در ایران
[۱۵] – Putnam
[16] – امیدوار، احمد و صابری، علی اکبر، اعتیاد به اینترنت، ص ۵۸
[۱۷] – Internet Widow
[18] – نادمی، فرح انگیز و سعیدی رضوانی، مصطفی، بررسی میزان استفاده از اینترنت و پیامدهای روانی اجتماعی آن در دانشجویان دانشگاه آزاد مشهد، سایت باشگاه پژوهشگران دانشجو، کد مقاله: ۹۰۷
[۱۹] – معیدفر، سعید، همان