گودبرداری غیراصولی قربانی می‌گیرد

حادثه دلخراش ریزش سقف مسجد حضرت رقیه (س) در منطقه فلاح تهران که شامگاه جمعه به وقوع پیوست و منجر به مرگ شش انسان بی‌گناه، داغدار شدن خانواده‌هایشان و زخمی شدن تعدادی از شهروندان‌مان شد، گویای این واقعیت است که تا کم‌کاری‌ها و کوتاهی‌ها ادامه دارد، وقوع این حوادث را نیز پایانی نخواهد بود.

هرچند در نخستین ساعات وقوع حادثه بازپرس ویژه قتل تهران، دستور احضار مالک و مهندس ناظر را به دادسرا صادر کرد، اما آنها هنوز به دادسرا مراجعه نکرده‌اند و انگار حتی تهدید به صدور دستور تعقیب قضایی نیز کارساز نبوده است.

فراوانی حوادث ناشی از گودبرداری‌های غیراصولی در کشور و بخصوص در پایتخت زنگ خطری است مبنی براین‌که حوادثی از این دست بتدریج در حال تبدیل شدن به معضلی برای ساخت و سازهای شهری است؛ معضلی که به طور مستقیم امنیت جانی شهروندان را در تهدید جدی قرار داده است.

آمارهای نگران‌کننده

حادثه ریزش ساختمان هفت طبقه در سعادت‌آباد و کشته شدن ۲۰ کارگر، حادثه ریزش ساختمان نیمه‌کاره در کاشانک و کشته شدن سه کارگر، فرو‌ریختن ساختمانی در بلوار فردوس و زیر آوار ماندن یک زن و دو کودک، ریزش ساختمان پنج طبقه در تهرانپارس و کشته شدن دو نفر و… اینها تنها نمونه‌هایی از صدها حادثه‌ای است که سالانه بر اثر گودبرداری غیراصولی در کشور رخ می‌دهد.

آمارها به طور میانگین سالانه از وقوع ۲۵۰ حادثه ناشی از گودبرداری‌های غیراصولی آن هم فقط در سطح پایتخت خبر می‌دهد.آمارهای پزشکی قانونی نیز از مرگ دلخراش ۱۰۱۵ نفر از هموطنانمان بر اثر گودبرداری غیراصولی در کشور طی سال ۹۰ حکایت دارد.

وقوع هر ۱٫۵ روز یک حادثه گودبرداری در کشور و رخداد سالانه ۲۵۰ حادثه گودبرداری در تهران، همگی بیانگر این واقعیت است که زنگ خطر حوادث ناشی از گودبرداری‌های غیراصولی در صنعت ساختمان‌سازی کشور به صدا درآمده است.

اما این فقط شهروندان نیستند که نسبت به عواقب گودبرداری‌های غیراصولی در شهر نگران بوده و آن را یک تهدید می‌دانند، به طوری که این موضوع سال گذشته نیز به یکی از جلسات علنی شورای شهر تهران کشیده شد و حمزه شکیب، رییس کمیسیون توسعه و عمران شورای شهر تهران به نمایندگی از اعضای شورای شهر با اشاره به نقش مهندسان ناظر در وقوع حوادث گودبرداری‌های غیراصولی تاکید کرد: این مساله از ابتدایی‌ترین مسائل ساختمان‌سازی است که وقتی برای ساختمانی شش متر گودبرداری می‌شود، باید برای ساختمان‌های مجاور سازه نگهبان نصب شود تا حادثه‌ای برای این ساختمان‌ها پیش نیاید.

شهرداری و نظام مهندسی تقصیر را به گردن هم می‌اندازند

شهرداری و سازمان نظام مهندسی همواره در حوادث مربوط به گودبرداری‌های غیراصولی، تقصیرها را به گردن یکدیگر می‌اندازند.

این موضع‌گیری صریح یکی از اعضای هیات ‌رییسه شورای اسلامی شهر تهران درباره عملکرد شهرداری تهران و سازمان نظام مهندسی در حادثه مسجد حضرت رقیه (س) است.

هادی ساعی در گفت‌وگو با فارس در حالی که تخلف برخی مهندسان ناظر را نیز در وقوع چنین حوادث ناگواری بی‌تاثیر نمی‌داند، می‌گوید: مهندسان ناظری که فقط امضا می‌فروشند و فقط در ابتدا و انتهای کار امضایی رد و بدل می‌کنند، باید در این مواقع پاسخگو باشند.

هادی ساعی سازمان نظام مهندسی و شهرداری تهران را در حادثه اخیر مسوول می‌داند و معتقد است: تجربه نشان داده هنگام وقوع حوادث اینچنینی، شهرداری و سازمان نظام مهندسی تقصیر را به گردن یکدیگر می‌اندازند، البته هر دو قبول دارند که بخشی از این موضوع به آنها مرتبط است، ولی به دلیل این‌که مسوولیت بین این دو ارگان تقسیم شده هیچ کدام آن را به صورت صد‌درصد نمی‌پذیرند.

وی می‌افزاید: شهرداری از پیمانکار یا مالک تعهدی اخذ و از خودش سلب مسوولیت می‌کند و به صرف تعهدی که از مالک گرفته تا به صورت مهندسی کار را انجام دهد، اکتفا می‌کند.

ساعی با بیان این‌که سازمان نظام مهندسی هم که به طور کل تعطیل است، تصریح می‌کند: شهرداری باید مهندسانی را که در پروژه‌هایشان این اتفاق‌ها رخ می‌دهد در فهرست سیاه قرار دهد و سازمان نظام مهندسی نیز به افرادی که جان آدم‌ها برایشان مهم نیست اجازه کار ندهد و پروانه فعالیتشان را باطل کند.

افزایش حوادث گودبرداری‌های غیراصولی در پایتخت

اعضای شورای شهر تهران درحالی نسبت به شانه خالی کردن سازمان نظام مهندسی و شهرداری تهران از پذیرفتن بار مسوولیت حوادث ناشی از گودبرداری انتقاد می‌کنند که مسوولان شورای عالی استان‌ها در اظهارنظرهایی با تاکید بر افزایش آمار حوادث ناشی از گودبرداری غیراصولی در پایتخت و برخی کلانشهرها، معتقدند که شورای شهر تهران نیز باید نظارتش را در این زمینه تقویت کند.

ابراهیم مرادی، عضو شورای عالی استان‌ها در گفت‌وگو با فارس معتقد است: متاسفانه آمار این‌گونه حوادث در تهران و برخی دیگر از کلانشهرها بالاست و مسوولان مربوط از جمله اعضای شورای اسلامی شهر تهران باید با توجه به این‌که این مسائل با جان مردم سر و کار دارد نظارت منسجم و جدی داشته باشند، زیرا رعایت نکات و اصول صحیح فعالیت ساختمانی مانع از بروز این حوادث می‌شود.

مجلسی‌ها هم ناراضی

افزایش نگران‌کننده آمار حوادث ناشی از گودبرداری‌های غیراصولی بخصوص در کلانشهرها، صدای مجلسی‌ها را هم درآورده است.

سیدمحمدجواد ابطحی، نماینده مجلس شورای اسلامی در حالی که مهم‌ترین دلیل وقوع حوادث گودبرداری را تخریب‌های غیراصولی می‌داند از کم‌کاری و کوتاهی سازمان نظام مهندسی در جایی که باید نقش نظارتی جدی بر ساخت و سازها داشته باشد و همچنین ارتباط کمرنگ این سازمان با شهرداری‌ها انتقاد می‌کند.

وی به نقش مهم مهندسان ناظر اشاره کرده و معتقد است: مهندسان ناظر باید به تعهدات خود عمل کنند، مهندس ناظری که فقط اسمش روی کاغذ باشد و به روند ساخت و ساز رسیدگی نکند و حتی با پیمانکار تبانی کند به طور حتم مشکل ایجاد می‌کند.

نظام مهندسی: همه مقصرند

اما در حالی که اظهارنظرهای مذکور همگی به نوعی به نقش مهم سازمان نظام مهندسی بر عملکرد مهندسان ناظر از یک سو و جلوگیری از وقوع تخلفاتی که توسط برخی مالکان در ساخت و سازها انجام می‌شود از سوی دیگر تاکید دارد، اما نایب رییس سازمان نظام مهندسی معتقد است که شهرداری و سازمان نظام مهندسی به یک اندازه در حوادث گودبرداری‌های غیراصولی مقصر هستند.

علی ترکاشوند با بیان این‌که این رابطه دوطرفه است، معتقد است: نمی‌توان مطلقا گفت که مهندس ناظر، شهرداری یا نظام مهندسی مقصرند، این یک مثلث است که سه راس دارد که هر سه راس آن با هم در ارتباطند.

هرچند نایب رئیس سازمان نظام مهندسی می‌پذیرد که وظیفه سازمان نظام مهندسی این است که بر عملکرد مهندس ناظر، نظارت و صلاحیت او را تایید کند، اما این را هم می‌گوید که ماموران شهرداری می‌توانند بازدید‌هایی را از ساختمان‌ها داشته باشند و اگر بر خلاف مفاد پروانه اقدامی صورت گیرد یا اصول فنی رعایت نشود بلافاصله کار را متوقف کنند.

ترکاشوند در پاسخ به این گلایه که در برخی موارد مهندسان ناظر هنگام تخریب حضور ندارند و فقط از مهر آنها استفاده می‌شود، تصریح می‌کند: منکر این موضوع نیستیم، نه به طور مطلق می‌گوییم شهرداری و نه سازمان نظام مهندسی، بلکه همه به صورت درصدی در وظایف خود کوتاهی می‌کنند.

جان شهروندان را به بازی نگیرید

وقوع هر ۱٫۵ روز یک حادثه گودبرداری در کشور، رخداد سالانه ده‌ها حادثه ریزش ساختمان ناشی از گودبرداری‌های غیراصولی در کلانشهرها و بخصوص پایتخت، مجروح شدن و مرگ تعدادی از شهروندان و داغدار شدن بازماندگان آنها، افزایش حوادث گودبرداری در کشور به استناد آمار و… همگی کافی است برای اذعان به این واقعیت که حالا دیگر زنگ‌های خطر به صدا درآمده است.

تا ساخت و سازها ادامه دارد و تا تخلفات ساختمانی زیر گوش مسوولان و متولیان امر به آسانی اتفاق می‌افتد، این حوادث با روند صعودی و بدون توقف ادامه خواهد داشت.

در این میان، آنچه همچون راز سر به مهری باقی است، این است که در وقوع حوادث ناشی از گودبرداری‌های غیراصولی تا کی قرار است سازمان‌های متولی، از شهرداری و نظام مهندسی گرفته تا مهندسان ناظر و… همچنان با خالی کردن شانه از بار مسوولیت، جان ارزشمند شهروندان را به بازی بگیرند؟

پوران محمدی -‌‌‌ گروه جامعه