اهداف دور «آموزش از راه دور»

شاید در دهه‌های قبل، سیستم استادمحوری و حضور فیزیکی در کلاس درس، تنها راه ممکن برای ادامه تحصیل در هشت مرکز آموزش عالی بود، اما حالا با وجود توسعه روزافزون دنیای مجازی، آموزش‌های سنتی در دانشگاه‌ها با یک رقیب قدرتمند روبه‌رو شده است.

آموزش از راه دور با بهره‌گیری از جهان اینترنت برای انتقال مفاهیم آموزشی به دانشجویان، هم‌اکنون به عنوان یک روش علمی و موثر در سیستم آموزش عالی شناخته می‌شود که روزبه‌روز نیز هواداران آن در حال افزایش است.

این سیستم آموزشی موجب می‌شود دانشجوی مجازی، وقت و انرژی کمتری برای یادگیری صرف کند و بسته‌های آموزشی را از طریق پست الکترونیکی، بهره‌گیری از کلاس‌های مجازی و استفاده از کتابخانه الکترونیکی دریافت کند.

اما آموزش‌های مجازی در ایران با مولفه‌های استاندارد دانشگاه‌های مطرح جهان فاصله زیادی دارد؛ به نحوی که می‌توان گفت آموزش‌های از راه دور در ایران در مقایسه با آموزش‌های مجازی در کشورهای توسعه‌یافته، شبیه کودکی است که نه‌تنها هنوز یاد نگرفته بدرستی راه برود، بلکه زمین زیر پای او هم برای حرکت هموار نیست.

مطابق برنامه پنجم توسعه کشور، ظرفیت پذیرش دانشجویان مجازی در کشور ما باید تا سقف ۲۵ درصد افزایش یابد، اما با توجه به نبود زیرساخت‌های لازم برای توسعه این آموزش نوین در کشور، آموزش‌های مجازی نتوانسته جایگاه خود را در نظام آموزش عالی ایران پیدا کند.

براساس آمارهای وزارت علوم، هم‌اکنون بیش از ۲۲ هزار دانشجوی مجازی در کشور ما تحصیل می‌کنند، اما با توجه به جمعیت چهار میلیونی دانشجویان ایرانی، می‌توانیم بگوییم ‌حتی یک درصد از دانشجویان کشور هم در دوره‌های مجازی تحصیل نمی‌کنند؛ در حالی که این سیستم آموزشی می‌تواند براحتی در هزینه‌های آموزش عالی صرفه‌جویی کند.

در این شیوه آموزشی، به کلاس درس، ساختمان دانشگاه و امکانات آموزش‌های سنتی نیاز چندانی نیست و به همین دلیل نیز در این مدل آموزشی می‌توان با صرف بودجه‌ای اندک، دانشجویان بیشتری را با کیفیت آموزش بالاتر جذب کرد، اما با وجود این کارکردهای پرشمار، همچنان جای خالی این الگوی آموزشی در کشور ما احساس می‌‌شود.

یکی از عمده چالش‌های پیش‌روی آموزش مجازی در کشور ما، سرعت پایین اینترنت است؛ طوری که مطابق آمارهای رسمی، کشور ما در بخش سرعت دانلود اینترنتی، در بین ۱۶۸ کشور جهان در جایگاه ۱۶۷ قرار دارد.

در واقع، نمی‌توان با وجود سرعت پایین اینترنت و سایر محدودیت‌های اینترنتی در ایران، امیدوار بود که آموزش مجازی بتواند در یک بازه زمانی میان‌مدت، بین دانشجویان کشور نفوذ و اعتبار گسترده‌ای پیدا کند.

از سوی دیگر، یکی از اصلی‌ترین الزام‌ها برای توسعه آموزش مجازی، وجود حداقل یک کتابخانه الکترونیکی و دیجیتال در هر دانشگاه است تا دانشجویان بتوانند از محتوای علمی کتاب‌ها بهره ببرند، اما در بیشتر دانشگاه‌های مجری آموزش مجازی در ایران، نشانی از کتابخانه الکترونیکی وجود ندارد.

جدای از مشکلات توسعه آموزش مجازی در ایران، اعتبار مدارک صادر شده هم جای بحث و ابهام دارد؛ یعنی در حالی که وزارت علوم می‌گوید هیچ فرقی بین مدارک صادر شده از سوی سیستم آموزش‌های سنتی با آموزش‌های مجازی وجود ندارد، اما بسیاری از دانشجویان غیرحضوری با این ادعا موافق نیستند.

در بیشتر موارد، دانشجویان رشته‌های مجازی برای ورود به بازار کار، شانس کمتری برای رقابت با دانشجویان غیرمجازی دارند و به دلیل نهادینه نشدن فرهنگ آموزش‌های غیرحضوری، همچنان تصور بسیاری از دانشجویان و حتی استادان دانشگاه‌های کشور ما بر برتری آموزش‌های سنتی است.

با وجود آن که ظرفیت پذیرش دانشگاه‌های ما در مقطع تحصیلات تکمیلی بسیار پایین است و مطابق آمارهای سازمان سنجش نیز، شانس قبول‌شدگان آزمون کارشناسی ارشد به زحمت به ۱۰ درصد می‌رسد، اما همچنان آموزش‌های مجازی مهجور مانده است؛ در حالی که می‌توان با تکیه بر آموزش‌های مجازی و صرف بودجه‌های متناسب برای توسعه این الگوی نوین آموزشی، شرایطی را پیش آورد که بخشی از تقاضاهای تحصیلات تکمیلی در کشور ما با شیوه‌های آموزش مجازی در دانشگاه‌ها پاسخ داده شود.