جام جم آنلاین: نانو ازجمله فناوریهایی است که اگرچه از تولد آن تاکنون زمان زیادی سپری نمیشود، اما اثرات و کارایی متفاوت آن باعث شده تا به سرعت رشد کند و در تمام حوزههای زندگی انسان امروزی نفوذ کند.
در حال حاضر بسیاری از نانوداروها بازار بسیار خوبی در کشورهای مختلف دارند و توانستهاند تاییدیههای لازم را از مراجع پزشکی دارویی معتبر جهان کسب کنند.
البته به نظر میرسد گستردگی نانوداروها همچنان ادامه داشته باشد و در آینده نزدیک انواع و اقسام نانوداروها، بازار دارویی جهان را قبضه کنند.
کشور ما هم از این قافله پرشتاب عقب نمانده و نانوداروی ضدسرطان «سیناداکسوزوم» به عنوان اولین نانوداروی ایرانی در تعدادی از داروخانهها توزیع شده است.
دکتر سید مهدی رضایت رییس کمیته نانوفناوری سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، مدیر کارگروه توسعه نیروی انسانی و مدیر پروژه تولید این نانودارو در ستاد فناوری نانو، درباره ویژگیهای این دارو و مراحلی که به ساخت و تولید آن منجر شده به پرسشهای ما پاسخ داده است.
همان طور که همه ما شاهد هستیم حداقل طی چند سال گذشته فناوری نانو در ابعاد مختلف زندگی انسان وارد شده است، اما بهتر است به این موضوع بپردازیم که اصولا چرا از این فناوری در حوزه بهداشت و درمان و بخصوص تولید داروها استفاده میشود؟
با توجه به کاربردهای اخیر فناوری نانو در حوزه پزشکی میتوان گفت این فناوری کلیدی برای روشهای تشخیصی سریعتر و آسانتر بیماریها در آزمایشهای گوناگون است که برای تشخیص پارامترها و ساخت حسگرها مورد استفاده قرار میگیرد. این علم همچنین میتواند تولید محصولات بافتی مهندسی شده و مصنوعی را گسترش دهد که کاربرد فراوانی در پزشکی دارد. آزاد شدن کنترل شده و افزایش تاثیر دارو، کاهش عوارض جانبی و سمیت دارویی، هدف قرار دادن بافتی خاص یا تودهای بدخیم و همچنین بهبود قابلیت پذیرش بیماران از ویژگیهای منحصر به فردی است که صنایع دارویی با استفاده از فناوری نانو به دنبال تحقق آن هستند.
استفاده از نانوداروها نسبت به داروهای عادی چه مزیتهایی به دنبال دارد؟
از مزایای کاهش اندازه ذرات دارویی میتوان به کاهش دفعات مصرف، کاهش غلظت دارو بین دفعات مصرف و کاهش عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها در نانوداروها اشاره کرد.
با وجود این مزایا در حال حاضر نانوداروها چه سهمی از بازار دارو و درمان جهان را به خود اختصاص دادهاند؟ پیشبینی شما درباره آینده چیست؟ آیا این نوع داروها میتوانند به طور کامل جایگزین نسل قبلی شوند؟
توجه شما را به این مسأله جلب میکنم که در سال ۲۰۱۱ میزان کاربرد نانوفناوری در جهان در حوزه سلامت و بهداشت تقریبا ۲۰ میلیارد دلار بوده که پیش بینیها میگوید تا سال ۲۰۲۲ این رقم به حدود ۲۲۰ میلیارد دلار خواهد رسید و بیانگر توسعه و رویکرد علوم پزشکی به فناوری نانو است. ارزیابیها حاکی از آن است که بیش از ۶۳ درصد بازار فناوری نانو در آینده بسیار نزدیک به علوم دارویی اختصاص خواهد یافت. البته به قطع یقین نمیتوان گفت نانوداروها به طور کامل جایگزین داروهای عادی خواهند شد، اما بدون شک بازار بزرگی از داروها را تصرف خواهند کرد.
با توجه به چنین افقی مطمئنا کشورهایی که از حالا به فکر باشند، میتوانند نگاه به بازار آینده این صنعت داشته باشند. در حال حاضر چه کشورهایی فناوری تولید داروهای نانو را دارند؟
در حال حاضر تعداد انگشت شماری از کشورهای اروپایی و آمریکایی قادر به تولید نانوداروها هستند که با افتخار میتوان کشور ایران را نیز از گروه کشورهای دارنده این فناوری پیشرفته معرفی کرد.
یکی از این موفقیتها آن طور که در خبرها آمده مربوط به نانوداروی ضدسرطان سیناداکسوزوم است که در حال حاضر در تعدادی از داروخانهها توزیع شده است، اما بد نیست بگویید اولین بار ایده تولید این نانودارو چه زمانی شکل گرفت و این دارو چه مراحلی را طی کرده تا به بازار مصرف رسیده است؟
با توجه به قیمت بالای نوع خارجی این نانودارو نسبت به نوع معمول آن و نیز عملکرد بهتر و البته کمبود این نانودارو در سطح جهانی و نیاز کشور از چند سال پیش دستیابی به دانش فنی تولید این دارو مورد توجه خاص قرار گرفت و این مهم با زحمات و تلاشهای علمی جناب آقای دکتر محمودرضا جعفری، از استادان بنام داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، به تحقق پیوست. فرآورده دوکسوروبیسین هیدروکلراید لیپوزومی با نام تجاری سیناداکسوزوم توسط شرکت دانش بنیان اکسیر نانو سینا از سال ۱۳۸۸ با حمایت ستاد ویژه توسعه فناوری نانو ریاست جمهوری و با همکاری شرکت سبحان انکولوژی به مرحله تولید اولیه رسید. با طی تمام مراحل قانونی مجوز تولید این دارو از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آبان ماه سال ۹۰ و مجوز توزیع در خرداد ماه ۹۱ صادر شد.
سیناداکسوزوم دقیقا چه عملکری دارد و چگونه بر سلولهای سرطانی تاثیر میگذارد؟
رضایت: با توجه به بهبود اثربخشی نانوداروها نسبت به داروهای عادی، عرصه فناوریهای نوین در بخش دارو با شتاب زیادی توسعه خواهد یافت و آمار جهانی بیانگر این است که تا ۸۰ درصد از بازار جهانی آینده فناوری نانو به نانوپزشکی تعلق خواهد یافت
داروی داکسوروبیسین لیپوزومی قادر است سلولهاى سرطانى را به طور انتخابى از بین ببرد و دوکسوروبیسین هیدروکلراید موجود در این فرآورده توسط پوشش هاى کروى کوچک لیپوزومى احاطه شده است که کمک مىکند این دارو از طریق جریان خون بیشتر به سمت بافت سرطانى نسبت به بافتهاى سالم بدن هدایت شود و این فرآورده عوارض جانبى کمترى نسبت به دوکسوروبیسین استاندارد دارد.
این دارو در درمان چه نوع سرطانهایی کاربرد دارد؟
داروی دوکسوروبیسین لیپوزومی یک داروى ضدتومور است که در درمان نوع خاصی از سرطان سینه در بیمارانى که در معرض خطر مشکلات قلبى قرار دارند و درمان سرطان تخمدان و همچنین در درمان کاپوسى سارکوما در بیماران مبتلا به AIDS نیز به تایید FDA رسیده است و به کار برده میشود.
چرا نمیتوان از آن برای درمان تمام انواع سرطان استفاده کرد؟
استفاده از این دارو در مورد سایر سرطانها در مرحله آزمون کلینیکی است. در پاسخ به این سوال باید گفت با توجه به نوع بافت سرطانی در هر مورد نیاز به داروی خاصی با عملکرد ویژه و متفاوت است؛ لذا برای انواع سرطان، داروهای متفاوت تجویز میشود.
معمولا این دارو در چه مرحلهای برای بیمار تجویز میشود و میزان اثرپذیری آن بر روند درمان بیماری چقدر است؟
این دارو از دسته داروهای شیمیدرمانی است که معمولا در حالت پیشرفته بیماری استفاده میشود. این دارو به طور کلی برای از بین بردن سلولهاى سرطانى، کوچک شدن اندازه تومور، تأخیر در رشد تومور و افزایش طول عمر بیمار استفاده مىشود.
بومی شدن تولید این دارو در کشور چه مزیتهایی در پی دارد؟
دسترسی به دانش فنی تولید نانوداروی سیناداکسوزوم که تاکنون در انحصار تنها برخی از شرکتهای دارویی اروپایی و آمریکایی بوده است، وابستگی کشور در واردات این دارو را کم خواهد کرد. ضمنا با توجه به قیمت پایینتر داروی ایرانی امکان استفاده برای تعداد بیشتری از بیماران فراهم میشود.
آیا تولید نانوداروهای دیگری در دستور کار شما و دیگر متخصصان این حوزه قرار دارد؟
بله برنامههای دیگری نیز دردستور کار ما قرار دارد. تولید سایر نانوداروها بخصوص داروهای ضدسرطان در حال اجراست که انشاءالله بزودی با طی مراحل قانونی در بازار دارویی توزیع خواهد شد.
آینده نانوداروها را چگونه ارزیابی میکنید و به اعتقاد شما استفاده از این فناوری چقدر میتواند در بهبود سلامت و بهداشت جامعه موثر باشد؟
همان طور که اشاره کردم، با توجه به بهبود اثربخشی نانوداروها نسبت به داروهای عادی عرصه فناوریهای نوین در بخش دارو با شتاب زیادی توسعه خواهد یافت و آمار جهانی بیانگر این است که تا ۸۰ درصد از بازار جهانی آینده فناوری نانو به نانوپزشکی تعلق خواهد یافت و این بیانگر آینده روشن و موثر بودن این حوزه از علم است.
بهاره صفوی – گروه دانش
jamejamonline.ir – 22 – RSS Version