تولید، تجارت و مصرف روغن در ایران

به گزارش حوزه پارلمان باشگاه خبرنگاران به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌ها، دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز اعلام کرد: روغن و چربی یکی از مهم‌ترین منابع تامین سرانه کالری روزانه هر فرد و علاوه بر آن تامین کننده عمده ویتامین‌های محلول در چربی است. این ماده غذایی مهم یکی از ارکان تامین امنیت غذایی کشور به شمار می‌آید که دارای وابستگی بالایی به واردات است. ایران باتوجه به پتانسیل‌های اکولوژیک در صورت برنامه ریزی منطبق بر اصول توسعه پایدار می‌تواند بخش قابل توجهی از روغن و به تبع آن کنجاله مورد نیاز خود را تامین کند.

در سال ۱۳۸۲ طرحی تحت عنوان طرح تامین منابع روغن نباتی کشور توسط وزارت جهاد کشاورزی تهیه و اجرا شد که با توجه به نقاط ضعف این طرح و همچنین ضعف در اجرای آن با شکست مواجه شد. بعد از سال ۱۳۸۴ و با تغییر رویکرد دولت به تنظیم بازار متکی به واردات تولید دانه‌های روغنی در کشور تضعیف شدو علاوه بر آن با توجه به اینکه از سال ۱۳۸۸ به بعد واردات مستقیم روغن خام بر واردات دانه‌های روغنی ارجحیت پیدا کرد واردات کنجاله نیز افزایش یافت و کارخانه‌های روغن کشی با کمبود مواد اولیه مواجه شدند. از طرفی هم عدم وجود یک ارتباط پایدار و ارگانیک بین زنجیره ارزش روغن همواره بازاری ناپایدار برای تولیدکننده‌های روغن فراهم شده است. از طرفی بعد از سال ۱۳۸۲ به بهانه کاهش تولید روغن پنبه دانه، واردکننده‌ها اقدام به وارد کردن روغن پالم که دارای آثار سوء بر سلامت انسان است نمودند تا جایی که در سال حدود ۴۰ درصد از مصرف روغن ایران به پالم اختصاص پیدا کرده است.

روغن‌ها و چربی‌ها پس از کربوهیدرات‌ها به عنوان دومین منبع انرژی در تغذیه انسان از اهمیت ویژه‌ای برخودارند که در راستای برقراری امنیت غذایی در هر کشور به میزان مورد نیاز در حد متعادل در الگوی مصرف باید در دسترس همگان قرار گیرد.

بزرگ‌ترین منبع روغن‌های نباتی، دانه‌های روغنی یا گیاهان یک ساله نظیر سویا، ذرت، پنبه، بادام زمینی و غیره و منابع دیگر گیاهان چند ساله نظیر پالم روغنی، زیتون و نارگیل‌اند. دانه‌های روغنی مهم‌ترین محصولات حاوی روغن‌های نباتی محسوب می‌شوند که در کشاورزی از جایگاه خاصی برخوردار است و اراضی وسیعی در سراسر جهان به کشت این محصولات با ارزش اختصاص دارد. ارزش و اهمیت دانه‌های روغنی علاوه بر روغن موجود در آن‌ها، به دلیل ماده پروتئینی با ارزشی است که پس از روغن کشی در تغذیه دام به مصرف می‌رسد. مهم‌ترین تاثیرات و استفاده‌های روغن در بدن انسان به قرار ذیل است:

۱- تامین فشرده‌ترین منبع انرژی،
۲- تامین ویتامین‌های محلول در چربی نظیر (A، D، E، K)،
۳- تامین اسیدهای چرب ضروری بدن،
۴- حضور در سیستم ایمنی،
۵- عایق حفاظتی اندام‌های حیاتی،
۶- مشارکت در ساختار سیستم‌های عصبی.

توجه به توسعه کشت دانه‌های روغنی در کشور از سال ۱۳۴۰ با توسعه کشت پنبه آغاز شد و در سال ۱۳۴۶ با تاسیس شرکت توسعه کشت دانه‌های روغنی، زراعت آفتابگردان و سویا در کشور توسعه یافت. سطوح زیر کشت و تولید دانه‌های روغنی در سال‌های اولیه افزایش قابل توجهی داشت و در ادامه دچار نوسان‌های زیادی شد. کندشدن رشد تولید دانه‌های روغنی و افزایش سریع سرانه مصرف روغن نباتی در کشور سبب شد درصد خودکفایی در این کالاهای اساسی از ۱/۷۶ درصد در سال ۱۳۴۰ به کمتر از ۱۰ درصد در سال ۱۳۷۸ برسد. در اوایل دهه ۱۳۷۰، وزارت کشاورزی سابق موضوع افزایش تولید دانه‌های روغنی را به صورت جدی در برنامه کار خود قرار داد و طرح توسعه کشت دانه‌های روغنی را بر محوریت کشت کلزا تهیه کرد.

در ادامه و در سال ۱۳۸۲ وزارت جهاد کشاورزی طرحی تحت عنوان طرح تامین منابع روغن نباتی کشور تهیه و اجرا کرد که در آن هدف حصول خوداتکایی حدود ۷۵ درصد در تولید روغن در سال می‌باشد. اما آمارهای موجود نشان می‌دهد که درصد خوداتکایی در حال حاضر حداکثر ۱۳ درصد است که نشان از عدم کارآیی طرح مذکور به دلایل مختلف دارد.

انتهای پیام/