دوره، دوره دایناسورهاست

تعداد گونه‌های زنده‌ای که از نظر علمی جزو دایناسورها رده‌بندی می‌شوند، تقریبا دوبرابر تعداد گونه‌های پستانداران زنده روی کره زمین است.

منظورم از این دایناسورهای زنده صد البته مارمولک‌ها و مارها و تمساح‌ها نیست، بلکه منظور بنده پرنده‌هاست: همین گنجشک و لک‌لک و کبوتر. خب، حتما می‌پرسید اینها چه ارتباطی به تیرانوسورس و بقیه غول‌های ماقبل تاریخ دارند؟

جواب این معما در کشفیات اخیر دانشمندان دیرینه‌شناس نهفته است. اگر فکر می‌کنید هر موجود ماقبل تاریخی «دایناسور» است، همین اول کار روشن‌ کنم که اشتباه می‌کنید.

دایناسورها گروهی بزرگ و متنوع بودند، اما تنها بخشی از گستره تنوع زیستی دوران خود را تشکیل می‌دادند. جانوران زیادی ـ پیش‌تر از آنها – همزمان با آنها و پس از آنها روی زمین زندگی کردند.

تا چند سال پیش همه فکر می‌کردند ۶۵ میلیون سال پیش دوره دایناسورها تمام شده، چون نسل تمام خانواده‌های آنها طی حادثه مهیبی منقرض شد؛ اما امروز نظر دیگری داریم.

درست است حیواناتی مثل تیرانوسورِس (دایناسور شکارچی ۱۴متری) و تری‌سراتوپس (دایناسور شاخدار ۱۰ متری) همان ۶۵ میلیون سال پیش منقرض شد، اما اینها که مردند همه دایناسورها نبودند.

پرنده‌ها بنا بر بسیاری از ویژگی‌های فیزیولوژیک، استخوان‌شناسی، رفتاری و حتی ظاهری، یکی از گروه‌های‌خیلی معمولی دایناسورها بودند که آن زمان‌ها در کنار پسرعموهای بزرگ‌ترشان روی زمین ورجه‌وورجه می‌کردند.

در حقیقت اگر شما آن زمان زندگی می‌کردید، بسختی می‌توانستید تفاوت نیاکان پرندگان امروزی را از گروه‌های دیگر دایناسورها که قرار بود نسلشان منقرض ‌شود، تشخیص دهید.

می‌پرسید چرا؟ چون کشفیات پژوهشگران دیرینه‌شناس نشان می‌دهد نه‌تنها پرنده‌ها، بلکه همه دایناسورها ـ حتی آنهایی که اصلا شبیه پرنده‌ها نبودند ـ پر داشته‌اند.

یک حقیقت جالب دیگر درباره دایناسورها اینجاست که تقریبا تمام تصاویری که در ذهن شما از دایناسورها وجود دارد، بی‌ربط و اشتباه است.

اگر دوست دارید بدانید شکل واقعی دایناسورها چه‌ریختی بوده، به تن همان موجودات غول‌آسایی که در ذهن دارید، لباسی از پر بپوشانید. تقریبا از سال‌های پایانی قرن بیستم می‌دانیم پرنده‌های امروزی، زیرمجموعه دایناسورها هستند (و باور بفرمایید این موضوع الان در کتاب‌های درسی دانشگاه‌های جهان بدون اما و اگر نقل می‌شود)، اما کشف هر روزه سنگواره‌های جدید از دایناسورها این حقیقت را بیشتر به رخ ما می‌کشد.

تا یک سال پیش، گرچه همه پذیرفته ‌بودند دست‌کم دایناسورهای کوچک شکارچی که خویشاوندان نزدیک پرندگان بودند، بدنی کاملا پردار داشته‌اند، اما خیلی‌ها دلشان نمی‌آمد تیرانوسورس باابهت را به لباس مرغ درآورند؛ تا این که سنگواره‌ای که چند ماه پیش در آلمان یافته‌شده‌بود، نشان داد حتی دایناسورهای غول‌آسا که خویشاوندی خیلی دورتری با پرندگان داشتند، روی بدنشان پر داشته‌اند.

به‌هرحال، دنیای قشنگ و البته هول‌انگیز این موجودات، ۶۵ میلیون سال پیش سوخت و از زیر خاکستر آن، زمین امروزی زاده ‌شد.

منتها همان‌طور که گفتیم نسل دایناسورهای کوچک‌تر ـ یعنی همین پرندگانی که تا امروز مانده‌اند ـ مثل ققنوس از زیر این خاکستر بیرون‌ آمد و مثل همان قدیم‌ها آنقدر گل‌ کردند که الان تعداد گونه‌های زنده‌شان دوبرابر پستانداران است.

حالا همه اینها را گفتیم، این یک کلمه را هم بگوییم که در حفظ و بقای نسل دایناسورها کوشا باشیم و اجازه دهیم این موجودات خونگرم باستانی در طبیعت سالمی که میلیون‌ها سال پیش‌تر از ما در آن زیسته‌اند، نفس بکشند؛ چون این زمین سبز و آبی، فقط از آن آدمیان نیست.

عرفان خسروی – دیرینه‌شناس