طولانی ترین تونل انتقال فاضلاب کشور در تهران به طول ۲۶٫۱ کیلومتر تکمیل شده و در آستانه بهره برداری قرار دارد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران ، تهران یکی از معدود پایتخت‌های جهان است که شبکه‌ی جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب در آن بسیار دیرهنگام به اجرا درآمده است. نجات‌بخشی شهر تهران از وضعیت ناخوشایند دفع غیر بهداشتی وسنتی فاضلاب تنها در گرو اجرای طرح‌های عظیمی است که هم اکنون با عنوان طرح ایجاد شبکه فاضلاب شهر تهران در مناطق مختلف این کلانشهر در دست اجراست .
با اجرای طرح جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب تهران در واقع فاضلاب تولید شده در منازل مسکونی و مراکز تجاری که از گذشته‌های دور به سرعت در رودخانه‌ها، مسیل‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی جذب می‌شوند و منابع محدود آب‌های زیرزمینی را به عنوان ارزشمند‌ترین منابع ذخیره آب به منابعی آلوده و پر خطر تبدیل می‌کنند، به سادگی ساماندهی شده و شهروندان را از ابتلای به انواع بیماریها و تهدیدهای پرخطر مربوط به آلاینده‌های محیط زیستی مصون خواهدداشت.
اجرای تونل فاضلابروی شرق
در این میان با بهره برداری از تونل فاضلابرو و خطوط اصلی انتقال، به مثابه‌ی شریان اصلی عملیات جمع‌آوری و انتقال فاضلاب‌های شهری به تصفیهخانه جنوب شهر تهران، می‌توان در مسیر ارتقای سطح بهداشت عمومی جامعه گام‌های بلندی برداشت، از هزینه‌های سنگین درمان بیماریها کاست و علاوه بر جلوگیری از مصرف خام فاضلاب در آبیاری مزارع سبزی و صیفی‌جات ضمن تقویت سفره‌های آبی زیر زمینی، شرایط مناسبی برای توسعه‌ی فضای سبز و تلطیف هوای شهر نیز ایجاد کرد.
تونل فاضلابروی شرق تهران در ۷ قطعه اجرایی مجموعا به طول ۶/۲۵ کیلومتر کار انتقال فاضلاب‌های خانگی جمع‌آوری شده به وسیله‌ی انشعاب‌های فرعی از مناطق شمال و شمال شرق تا شرق و جنوب تهران را از مسیر بزرگراه رسالت، خیابان‌های سبلان شمالی، دماوند، سی‌متری نیروی هوایی، پیروزی، نبرد، هاشم آباد، بعثت، بزرگراه آزادگان، پارک توسکا و خیابان شهید غیوری، به تصفیه‌خانه‌های جنوب و جنوب غربی تهران، میسر می‌سازد .
بی‌تردید، در این طرح عظیم در مراحل مختلف اجرا دشواری‌هایی همچون کار در معابر شلوغ و پرترافیک، حفاری در زمین ریزشی و سنگی و پایین‌تر از تراز آب در عمق زمین وجود داشته که در سایه‌ی همت و تلاش کارگران پر تلاش و مهندسان این شرکت همه مشکلات یکی بعد از دیگری بر طرف شد.
ساخت این تونل از منطقه شهرری آغاز شد؛ جایی که به دلیل جنس خاک و بالابودن سطح آب‌های زیرزمینی حفاری قطعات اولیه تقریبا در خاک‌هایی به مانند لجن انجام می شد و حفر تونل و خاکبرداری ریزش های پیاپی و خطرناکی را درپی داشت. در مناطقی مانند چشمه علی شهرری به دلیل برخورد با سفره های آب زیرزمینی پمپاژ ۲۴ ساعته در این مناطق انجام می شد. در نقاطی نیز این تونل با قنات های تهران قدیم همچون قنات زمان آباد و اشرف آباد نیز برخورد داشت که با هماهنگی اداره قنوات و فرمانداری شهرری این قنات‌ها به مسیر دیگری هدایت شد.
در مراحل بعدی حفاری عبور تونل از خیابان های پرتردد، برخورد با تاسیسات زیرزمینی شهری و یا برخورد خط در مسیر با مراکز حساس نظامی حتی باعث تغییر مسیر و طولانی‌تر شدن تونل شد.
در مناطقی همچون خیابان نیروی هوایی و دماوند عمق تونل به بیش از ۳۵ متر می رسد و تصور کنید در چنین عمقی تلاشگران اجرای طرح فاضلاب تهران باید با چه حساسیت و ظرافتی این مار بتنی خزنده را در اعماق شهر هدایت کرده‌اند تا مبادا چشمان منتظر خانواده کارگری زحمتکش در انتظار آمدن پدر نگران باشد.
برخورد با متروی تهران در سه نقطه واقع در خیابان پیروزی، چهارراه نظام آباد و میدان سبلان نیز از دیگر چالش‌های اجرای تونل شرق بود که با هماهنگی مشاور فنی متروی تهران، با ایزوله کردن کامل تونل در ناحیه برخورد ضمن افزایش قطر بتن، استفاده از آرماتورهای قوی تر، ایجاد لایه محافظتی ضد آب و پوشش HTP ، تونل شرق از بالای تونل مترو به مسیر خود ادامه داد.
با بهره‌برداری از این تونل فاضلابرو، حدود سه میلیون نفر از ساکنان شمال شرق، شرق و جنوب شرق تهران تحت پوشش خدمات فاضلاب قرار خواهند گرفت. با انتقال فاضلاب این مناطق به تصفیه‌خانه‌های بزرگ فاضلاب جنوب تهران، امکان ساماندهی فاضلاب‌های جمع‌آوری شده، تصفیه کامل و استفاده مجدد از آن میسر می شود و این پساب‌ها پس از رسیدن به استاندارد مورد نیاز کشاورزی در تاسیسات آبیاری و زهکشی دشت ورامین و ری استفاده خواهد شد . با استفاده از پساب‌های تصفیه شده این تصفیهخانه واحد قادر به آبیاری ۸۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی دشت‌های پایین دست ورامین و ری خواهیم بود .
در تونل فاضلابروی شرق تهران نیز ویژگی های خاصی قابل ذکر است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به اجرای همزمان عملیات لاینینگ و بتن اصلی و اجرای پوشش داخلی با استفاده از ورق‌های پلی اتیلن در قطعات ۳ و ۴ این تونل اشاره کرد که از جهت فنی و اجرایی، این طرح را در ردیف کم نظیر‌ترین تونل‌های فاضلابرو قرار داده است. در پوشش داخلی زوج لوله، و قطعات صفر، یک و دو نیز برای افزایش طول عمر و حفاظت هر چه بیشتر از سازه، پوشش ثانویه از جنس پلی اوره استفاده شده است.
از ویژگی های دیگر طراحی این تونل حذف ایستگاه پمپاژ است که علاوه بر هزینه اجرا هزینه نگهداری بالایی نیز داشت.
شایان ذکر است این تونل به دست توانمند مهندسان ایرانی طراحی و اجرا شده است. /عب
با اجرای طرح جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب تهران در واقع فاضلاب تولید شده در منازل مسکونی و مراکز تجاری که از گذشته‌های دور به سرعت در رودخانه‌ها، مسیل‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی جذب می‌شوند و منابع محدود آب‌های زیرزمینی را به عنوان ارزشمند‌ترین منابع ذخیره آب به منابعی آلوده و پر خطر تبدیل می‌کنند، به سادگی ساماندهی شده و شهروندان را از ابتلای به انواع بیماریها و تهدیدهای پرخطر مربوط به آلاینده‌های محیط زیستی مصون خواهدداشت.
اجرای تونل فاضلابروی شرق
در این میان با بهره برداری از تونل فاضلابرو و خطوط اصلی انتقال، به مثابه‌ی شریان اصلی عملیات جمع‌آوری و انتقال فاضلاب‌های شهری به تصفیهخانه جنوب شهر تهران، می‌توان در مسیر ارتقای سطح بهداشت عمومی جامعه گام‌های بلندی برداشت، از هزینه‌های سنگین درمان بیماریها کاست و علاوه بر جلوگیری از مصرف خام فاضلاب در آبیاری مزارع سبزی و صیفی‌جات ضمن تقویت سفره‌های آبی زیر زمینی، شرایط مناسبی برای توسعه‌ی فضای سبز و تلطیف هوای شهر نیز ایجاد کرد.
تونل فاضلابروی شرق تهران در ۷ قطعه اجرایی مجموعا به طول ۶/۲۵ کیلومتر کار انتقال فاضلاب‌های خانگی جمع‌آوری شده به وسیله‌ی انشعاب‌های فرعی از مناطق شمال و شمال شرق تا شرق و جنوب تهران را از مسیر بزرگراه رسالت، خیابان‌های سبلان شمالی، دماوند، سی‌متری نیروی هوایی، پیروزی، نبرد، هاشم آباد، بعثت، بزرگراه آزادگان، پارک توسکا و خیابان شهید غیوری، به تصفیه‌خانه‌های جنوب و جنوب غربی تهران، میسر می‌سازد .
بی‌تردید، در این طرح عظیم در مراحل مختلف اجرا دشواری‌هایی همچون کار در معابر شلوغ و پرترافیک، حفاری در زمین ریزشی و سنگی و پایین‌تر از تراز آب در عمق زمین وجود داشته که در سایه‌ی همت و تلاش کارگران پر تلاش و مهندسان این شرکت همه مشکلات یکی بعد از دیگری بر طرف شد.
ساخت این تونل از منطقه شهرری آغاز شد؛ جایی که به دلیل جنس خاک و بالابودن سطح آب‌های زیرزمینی حفاری قطعات اولیه تقریبا در خاک‌هایی به مانند لجن انجام می شد و حفر تونل و خاکبرداری ریزش های پیاپی و خطرناکی را درپی داشت. در مناطقی مانند چشمه علی شهرری به دلیل برخورد با سفره های آب زیرزمینی پمپاژ ۲۴ ساعته در این مناطق انجام می شد. در نقاطی نیز این تونل با قنات های تهران قدیم همچون قنات زمان آباد و اشرف آباد نیز برخورد داشت که با هماهنگی اداره قنوات و فرمانداری شهرری این قنات‌ها به مسیر دیگری هدایت شد.
در مراحل بعدی حفاری عبور تونل از خیابان های پرتردد، برخورد با تاسیسات زیرزمینی شهری و یا برخورد خط در مسیر با مراکز حساس نظامی حتی باعث تغییر مسیر و طولانی‌تر شدن تونل شد.
در مناطقی همچون خیابان نیروی هوایی و دماوند عمق تونل به بیش از ۳۵ متر می رسد و تصور کنید در چنین عمقی تلاشگران اجرای طرح فاضلاب تهران باید با چه حساسیت و ظرافتی این مار بتنی خزنده را در اعماق شهر هدایت کرده‌اند تا مبادا چشمان منتظر خانواده کارگری زحمتکش در انتظار آمدن پدر نگران باشد.
برخورد با متروی تهران در سه نقطه واقع در خیابان پیروزی، چهارراه نظام آباد و میدان سبلان نیز از دیگر چالش‌های اجرای تونل شرق بود که با هماهنگی مشاور فنی متروی تهران، با ایزوله کردن کامل تونل در ناحیه برخورد ضمن افزایش قطر بتن، استفاده از آرماتورهای قوی تر، ایجاد لایه محافظتی ضد آب و پوشش HTP ، تونل شرق از بالای تونل مترو به مسیر خود ادامه داد.
با بهره‌برداری از این تونل فاضلابرو، حدود سه میلیون نفر از ساکنان شمال شرق، شرق و جنوب شرق تهران تحت پوشش خدمات فاضلاب قرار خواهند گرفت. با انتقال فاضلاب این مناطق به تصفیه‌خانه‌های بزرگ فاضلاب جنوب تهران، امکان ساماندهی فاضلاب‌های جمع‌آوری شده، تصفیه کامل و استفاده مجدد از آن میسر می شود و این پساب‌ها پس از رسیدن به استاندارد مورد نیاز کشاورزی در تاسیسات آبیاری و زهکشی دشت ورامین و ری استفاده خواهد شد . با استفاده از پساب‌های تصفیه شده این تصفیهخانه واحد قادر به آبیاری ۸۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی دشت‌های پایین دست ورامین و ری خواهیم بود .
در تونل فاضلابروی شرق تهران نیز ویژگی های خاصی قابل ذکر است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به اجرای همزمان عملیات لاینینگ و بتن اصلی و اجرای پوشش داخلی با استفاده از ورق‌های پلی اتیلن در قطعات ۳ و ۴ این تونل اشاره کرد که از جهت فنی و اجرایی، این طرح را در ردیف کم نظیر‌ترین تونل‌های فاضلابرو قرار داده است. در پوشش داخلی زوج لوله، و قطعات صفر، یک و دو نیز برای افزایش طول عمر و حفاظت هر چه بیشتر از سازه، پوشش ثانویه از جنس پلی اوره استفاده شده است.
از ویژگی های دیگر طراحی این تونل حذف ایستگاه پمپاژ است که علاوه بر هزینه اجرا هزینه نگهداری بالایی نیز داشت.
شایان ذکر است این تونل به دست توانمند مهندسان ایرانی طراحی و اجرا شده است. /عب
باشگاه خبرنگاران