مرجان‌ها در خانه جدید اسکان گرفتند

آنچه بر نگرانی مسوولان محیط‌ زیست و کارشناسان دامن می‌زد قرار گرفتن پنج ‌هکتار از بهترین لکه‌های مرجانی از نوع شاخ‌گوزنی، نرم و توده‌ای در شرق اسکله شهید بهشتی و در محدوده طرح مورد نظر بود.

کارشناسان می‌ترسیدند بااجرای این پروژه این لکه‌های ارزشمند مرجانی نابود شود.

باوجود انتقاد و اعتراض دوستداران محیط ‌زیست و هشدارهای سازمان محیط‌ زیست با آن که کارفرما متعهد به رعایت مسائل زیست‌‌محیطی در اجرای طرح شده بود، اما سال ۸۶ بدون هماهنگی با سازمان محیط ‌‌زیست اقدام به خاکریزی در منطقه مورد نظر کرد.

از آن زمان تا همین چند هفته پیش که اعلام شد طرح انتقال ۳۰ هزار کلونی مرجانی به منظور توسعه بندر شهید بهشتی در خلیج‌فارس به پایان رسید، نظرات مختلف موافق و مخالفی درباره این انتقال مطرح شد.

بیشتر مخالفان، چنین کاری را خلاف روند طبیعی زندگی موجودات دریای می‌دانستند و این کار را تیشه‌ای جدی به ریشه مرجان‌های خلیج‌فارس قلمداد می‌کردند.

در چنین شرایطی معاون دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان محیط ‌زیست از جمله اولین مسوولانی بود که به اتمام رسیدن این طرح را اعلام کرد و آن را با دو درصد تلفات، کاری موفقیت‌آمیز دانست، چراکه بر اساس معیارهای جهانی انتقال مرجان‌ها با ۳۰ درصد تلفات قابل قبول و طبیعی است.

به گفته داوود میرشکار، انتقال مرجان‌ها با ۲۵۰۰ کلونی آغاز شد که متاسفانه حدود ۵۰ درصد تلفات داشت؛ اما در مرحله اصلی این تلفات به ۲ درصد رسید.

اکنون که این مرجان‌ها در مکان جدید مستقر شده‌اند، قرار است سازمان بنادر و دریانوردی در ادامه همکاری با سازمان محیط‌ زیست نسبت به ایجاد یک دیوار با بلوک‌های سیمانی برای تثبیت هرچه بیشتر موقعیت مرجان‌ها اقدام کند.

آنچه بیش از همه دوستداران محیط ‌زیست و کارشناسان را نگران می‌کرد نحوه انتقال مرجان‌ها به محل جدید بود، چراکه مرجان‌ها هم مانند دیگر موجودات آبزی در مجاورت با هوا در صورت انتقال از طریق قایق و دیگر وسایل می‌میرند و در واقع تنها اسکلت‌های آنها باقی می‌ماند، اما گویا قصه اسباب‌کشی مرجان‌ها به محل زندگی جدیدشان به گونه دیگری رقم خورده است.

خانه‌ای چهار کیلومتر آن‌طرف‌تر

به اعتقاد کارشناسان عواملی مانند تغییر دمای آب به دلیل تغییر اقلیم و گرم شدن زمین، کم شدن آب دریاها به علت تبخیر زیاد، ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی، آلودگی نفتی و توریسم برخی عوامل تخریب مرجان‌ها محسوب می‌شود.

به همین دلیل هم موضوعی مانند انتقال مرجان‌ها از محیطی که قرن‌ها در آن کلونی‌های مختلف را تشکیل داده‌اند در این شرایط بحرانی دلیل دیگری برای هراس از فشار مضاعف بر پیکر این موجودات در حال انقراض محسوب می‌شود.

اهمیت این انتقال باعث شد تا از رییس موسسه تحقیقات شیلات ایران، درباره جابه‌جایی مرجان‌ها از بندر شهید بهشتی چابهار بپرسیم.

دکتر عباسعلی مطلبی انتقال مرجان‌ها را از جمله کارهای شاخص این موسسه که در جهت توسعه اقتصادی کشور صورت گرفته می‌داند تا از این پس کشتی‌های اقیانوس‌پیما بتواند براحتی در بندر شهید بهشتی چابهار پهلو بگیرد.

این دلیل در کنار توسعه بندر شهید بهشتی و اسکله چابهار و تلاش برای حفظ اکوسیستم منطقه باعث شدند تا برای انتقال مرجان‌های چابهار اقدام شود.

مطلبی می‌افزاید: جابه‌جایی تپه‌های مرجانی طی سه سال گذشته به محیط زیست واگذار شد، ولی به دلیل این‌که اقدامی صورت نگرفت سال گذشته این وظیفه به عهده موسسه تحقیقات شیلات گذاشته شد.

با این‌که موظف شده بودیم ۱۸هزار کلونی مرجان را تا یک کیلومتر جابه‌جا کنیم، اما با توانمندی‌ای که در این بخش وجود داشت ظرف ۱۲۰روز، ۳۰ هزار کلونی مرجان به مسافت چهار کیلومتر جابه‌جا شد؛ ضمن این‌که مرجان‌ها را در وسعت چهار هکتاری مستقر کرده‌ایم و طی سه ماه پایش مستمر، سلامت کلونی مرجان‌ها تایید شد.

رییس موسسه تحقیقات شیلات ایران انتقال مرجان‌های چابهار با استفاده از برخی تکنیک‌های بومی را بسیار موفقیت‌آمیز می‌داند و با تاکید بر این‌که تکنیک انتقال مرجان‌ها تنها در دو کشور آمریکا و ایتالیا موجود است، خاطر نشان می‌کند در این پروژه از روش‌های موجود در این دو کشور استفاده شد ضمن آن‌که برخی تکنیک‌ها برای انتقال از سوی محققان موسسه تحقیقات شیلات کاربردی شد که به دنبال ثبت این تکنیک‌ها به نام جمهوری اسلامی ایران در مجامع علمی هستیم.

این تکنیک‌ها بر اساس گزارش ناظران داخلی و بین‌المللی منحصر به فرد است. به این ترتیب ایران سومین کشور دارنده تکنولوژی این طرح است که توانست آن را صددرصد اجرایی کند.

جابه‌جایی در زیر آب

رییس موسسه تحقیقات شیلات ایران با بیان این‌که این پروژه در جهت حفظ اکوسیستم اجرایی شده است تاکید می‌کند: مرجان‌ها، موجودات زنده مفیدی در حوزه‌های آبی هستند و علاوه بر این‌که زیستگاه طبیعی برای آبزیان به شمار می‌روند از لحاظ بیولوژیک تصفیه‌کننده جریان‌های آبی هستند.

دکتر مطلبی، پروژه مطالعه و انتقال مرجان‌ها در محدوده آبی چابهار را از پروژه‌های ملی و فراملی می‌داند و می‌گوید: این طرح در محدوده طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار با امضای تفاهم‌نامه‌ای میان موسسه عمران ساحل و موسسه تحقیقات شیلات ایران، اجرایی شده است.

برای اجرای این پروژه، مطالعات گسترده‌ای روی نحوه زیست مرجان‌ها انجام شد و داده‌هایی در زمینه چگونگی حیات و حساسیت‌های مرجان‌ها نسبت به تنش‌های محیطی به دست آمد.

این مطالعات نشان داد اگر بخواهیم این موجودات را از منطقه زیست آنها دور کنیم باید روش‌های خاصی را به کار ببریم تا آنها قادر به ادامه حیات باشند. در نهایت با استفاده از داده‌های این مطالعات از طریق غواصی، مرجان‌ها از موقعیت قبلی خود کنده و در همان مسیر زیر آب، به محل جدید منتقل شدند.

در مرحله بعدی و در محل جدید، مرجان‌ها با استفاده از سیمان‌های مخصوص زیر دریا تثبیت شدند و برای کنترل زیست و سازگاری آنها با محیط جدید به طور مرتب کنترل و از مرجان‌ها نمونه‌برداری شد تا بتوانیم زنده بودن این موجودات را بررسی کنیم.

از طرف دیگر به منظور بررسی و پایش مداوم کلونی‌های مرجانی، دوربین‌هایی در محوطه‌ای با وسعت چهار هکتار نصب می‌شنود تا بتوانیم وضعیت این جانداران دریایی را مونیتور کنیم. با نهایی شدن این پروژه، عملیات توسعه اسکله چابهار توسط مسوولان مربوط اجرا خواهد شد.

انتقال مرجان‌ها در حالی عملی شد که به نظر می‌رسد در مرحله انتقال حداقل آسیب بر آنها وارد شده است. باید دید آیا مرجان‌های خلیج‌فارس که سال‌هاست نفس‌هایشان به شماره افتاده می‌توانند از این پس در خانه جدید براحتی نفس بکشند.

بهاره صفوی – گروه دانش