فروردین ۱۴۰۴
ممتاز نیوز : زنگ خطر بیابانی شدن هر روز در گوشه‌ای از این مرز وبوم و یکی از استان‌های
کشور شنیده می‌شود تا جایی که گرد و خاک ناشی از این پدیده در استانی
مانند سیستان تا پشت بام خانه‌ها رسیده حالا بیابان‌زایی به پر آب‌ترین
منطقه زاگرس که به بام ایران معروف است نیز رسیده است.
به گزارش ممتاز نیوز به نقل از روزنامه تهران امروز ؛ اطلاعات و داده‌های
پژوهشی و مطالعاتی انجام شده در دشت‌های حاصلخیز چهارمحال و بختیاری، از
مشاهده پدیده فرونشست زمین به‌عنوان شاخص‌ترین شناسه‌های آغاز بیابان‌زایی
در سرزمین آب‌ها حکایت دارد. چهارمحال و بختیاری با میانگین بارش حدود ۷۰۰
میلی‌متر – که نزدیک به میانگین جهانی است – در شمار یکی از قطب‌های اصلی
تولید آب در زاگرس مرکزی و کشور قرار داشته و به‌عنوان سرچشمه‌های اصلی
رودخانه‌هایی چون زاینده‌رود و کارون بزرگ است اما در میان حیرت کارشناسان و
متخصصان حوزه منابع طبیعی و محیط‌زیست، نشانه‌های فرونشست زمین و آغاز
پدیده فاجعه‌بار بیابان‌زایی در دشت‌های این منطقه ملاحظه شده است که این
موضوع نگرانی کارشناسان از فراگیر شدن موج بیابان‌زایی در تمام کشور را دو
چندان می‌کند.
کمتر از ۴دهه است که با افزایش جمعیت، توسعه اراضی کشاورزی و
ورود ماشین‌آلات کشاورزی و وابستگی ۸۰ درصدی به منابع آبهای زیرزمینی و
روند نگران‌کننده افزایش تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز کشاورزی در تمامی۱۱
دشت چهارمحال و بختیاری، سالانه حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب به‌وسیله ۳
هزار و ۶۰۰ چاه و ۴۸۰ رشته قنات از ذخایر زیرزمینی خارج کشیده شده و تعادل
طبیعی این آبخوان‌ها برهم خورده است.
تراکم تا ۵ حلقه چاه در هر کیلومتر مربع از این دشت‌های کشاورزی،
بهره‌برداری‌های بیش ا ز حد ظرفیت مجاز از ذخیره آبخوان‌ها و حذف سالانه
بیش از ۲ متر ستون آب شیرین این آبخوان‌ها، اضافه‌بر ایجاد بحران‌های آبی
باعث هجوم آب شور طبقات زیرین و افزایش آسیب‌پذیری آبخوان‌ها از نظر
شیمیایی شده است.
یک کارشناس منابع طبیعی مهمترین سبب این رخداد را نبود مدیریت درست
منابع آبی استان چهارمحال و بختیاری می‌داند: نبود مدیریت مناسب در
بهره‌برداری از آبهای زیرزمینی و در زمینه‌های الگوی کشت و روش‌های آبیاری
و اصلاح فرهنگ مصرف آب در بخش کشاورزی و گسترش بی‌رویه و چشمگیر زمین‌های
کشاورزی که عموما در اثر تغییر کاربری‌های غیرقانونی و فرصت‌طلبانه
مرغزارها و عرصه‌های مرتعی صورت گرفته است، سبب اصلی افزایش برداشت‌های
مضاعف و بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی این آبخوان‌ها شده است. به نقل از
هومان خاکپور، نتایج این اتفاق تا حدی است که در بعضی از مناطق مانند دشت
خانمیرزای لردگان، نشانه‌های بیابان‌زایی دیده می‌شود.
آبخوان آبرفتی دشت خانمیرزا نمونه منحصربه فردی از دشت‌های حاصلخیز
چهارمحال و بختیاری است که در قبل در بخش مرکزی آن یک تالاب طبیعی وجود
داشته و بین تغذیه و تخلیه آب آن تعادل طبیعی برقرار بوده است اما با
افزایش بهره‌برداری بی‌رویه از ذخیره آب زیرزمینی به‌عنوان تنها منبع
تامین‌کننده آب مورد نیاز بخش کشاورزی منطقه، روند نابودی و کوچک شدن این
تالاب شدت یافته تا جایی‌که در حال حاضر مرغزاری تخریب شده و محدود برجای
مانده است. آنطور که خاکپور می‌گوید: تقریبا در تمامی‌دشت‌های ۱۱ گانه
منطقه چهارمحال و بختیاری در سال‌های اخیر چاه‌های کم‌عمق در فصول کشت با
کم‌آبی و حتی خشکیدگی مواجه بوده که در بعضی موارد مشاجرات محلی و اجتماعی
را به‌دنبال داشته است.
مقایسه آماری منابع آبی این دشت‌ها در سال‌های
مختلف بیانگر این حقیقت است که به بهانه افزایش تولید محصولات کشاورزی،
اضافه بر افزایش غیراصولی حدود ۵ برابری شمار چاه‌های کشاورزی، تعداد
چاه‌های عمیق نسبت به چاه‌های کم‌عمق به سبب کاهش شدید سطح آب زیرزمینی و
کف‌شکنی‌های مجاز و غیرمجاز جهت دستیابی به آب بیشتر، افزایش چشمگیری یافته
است که این امر روند تخلیه غیرمجاز ذخیره این آبخوان‌ها را شتابی
نگران‌کننده و فاجعه‌بار بخشیده که در سال‌های اخیر به‌عنوان دشت‌های
ممنوعه و بعضی نیز بحرانی اعلام شده‌اند.
به اعتقاد او، یکی ازضعف‌های مدیریتی موجود که می‌توان از آن به‌عنوان
خسارت خودخواسته نام برد صدور مجوزهای قانونی حفر چاه و میزان برداشت آب
است که بر اساس نیازهای آبی و گاهی فشارهای اجتماعی کشاورزان صادر شده و
توجه چندانی به ظرفیت‌های آبی آبخوان‌ها نشده است.
health Rss :salamatnews.com
باز نشر: پورتال خبری ممتاز نیوز www.momtaznews.com