آفریقای جنوبی در فضا

ناسا برای ارتباط با کاوشگران رباتیک خود که راهی ماموریت‌های بین‌سیاره‌ای می‌شدند و همچنین کنترل ماموریت‌های شگفت‌انگیز آپولو از یک پایگاه رهگیری رادیویی در ۵۰ کیلومتری شمال غرب ژوهانسبورگ به نام هارت بیستوک استفاده می‌کرد.

با همین تجهیزات بود که در جولای ۱۹۶۵، اولین تصاویر واضح از سطح سیاره مریخ را که توسط کاوشگر فضایی مارینر۴ برداشته و مخابره شده بود، دریافت نمودند.

آفریقای جنوبی اما فعالیت‌های مستقل فضایی خود را از دهه ۸۰ میلادی آغاز نمود. هدف اصلی، طراحی و ساخت یک ماهواره تصویربرداری از زمین که گرین‌ست نامیده می‌شد و لانچر مناسب برای پرتاب آن بود. برای نیل به این منظور، آفریقای جنوبی تمامی زیرساخت‌های لازم آزمایشگاهی و صنعتی را به وجود آورد که امروزه نیز وجود داشته و نقطه قوت این کشور در توسعه برنامه‌های آتی فضایی آن است.

تاسیسات مونتاژ و تست ماهواره در ۷۰ کیلومتری شرق کیپ‌تاون واقع در شهر گرابو و همچنین تشکیلات و سکوی پرتاب موشک فضایی در ۱۸۰ کیلومتری شرق کیپ‌تاون در نزدیکی شهر آرنیسبون از جمله یادگارهای دوران طلایی فعالیت‌های فضایی این کشور در اواخر دوران آپارتاید است.

برنامه فضایی آفریقای جنوبی در سال ۱۹۹۴ و پس از پایان رژیم آپارتاید با فشار ایالات متحده آمریکا متوقف شد و برخی تجهیزات حساس آن منهدم یا از کشور خارج شد.

توقف اجباری و دستوری برنامه‌های فضایی در آفریقای جنوبی اگرچه در مورد تجهیزات و تاسیسات بخوبی عمل کرد و گرد مرگ بر آنها ریخت، اما سیاهی مرگ بر دل‌های فراوانی که با همان چند سال اندیشیدن به سفرهای فضایی گرم و بانشاط شده بودند، موثر واقع نشد. دانشگاه اشتلنباخ ـ که باز هم اتفاقا در نزدیکی شهر کیپ‌تاون قرار دارد ـ تائیدی است بر این نظر.

تیمی از دانشجویان و استادان علاقه‌مند گرد هم آمدند و پروژه ماهواره دانشجویی را آغاز کردند که امروزه زیربنای حضور آفریقای جنوبی در فضا شده است و بار دیگر گرمای زندگی را در روح بی‌رمق صنعت فضایی این کشور دمیده است.

ماهواره سان‌ست، پنج سال پس از توقف برنامه‌های فضایی ملی آفریقای جنوبی و با کمک ناسا به مدار زمین پرتاب شد. این ماهواره ۶۴ کیلوگرمی برای دو سال در فضا باقی ماند و تعداد زیادی تصاویر با رزولوشن ۱۵ متر به زمین مخابره کرد.

خبر موفقیت سان‌ست آنقدر عالمگیر شد که دانشگاه اشتلنباخ سفارش‌های فراوانی برای تولید تجهیزات ماهواره‌ای و حتی یک ماهواره سنجشی دریافت نمود و اینچنین شد که مدیران پروژه تصمیم گرفتند با کمک دانشجویان مجری طرح که حالا دیگر فارغ‌التحصیل شده بودند، یک شرکت خصوصی به نام سان اسپیس راه‌اندازی کنند.

این شرکت، امروزه مشتریانی از آلمان، ایتالیا، برزیل، استرالیا و عربستان سعودی دارد. امروزه بنیاد ملی تحقیقات، مدیریت مراکز متعددی از پژوهشگاه‌ها و رصدخانه‌های رادیویی و اپتیکی را بر عهده دارد که کشور آفریقای جنوبی را در مسیر تحقیقات فضایی هدایت می‌کند.

تلسکوپ اپتیکی ۱۰ متری آفریقا ـ که بزرگ‌ترین تلسکوپ نیمکره جنوبی زمین محسوب می‌گردد ـ بزرگ‌ترین رادیوتلسکوپ دنیا و تجهیزات و زیربنای طراحی و ساخت ماهواره امروزه از آفریقای جنوبی، کشوری دارای حرف در صنعت فضایی ساخته است.

امروزه ۷۴ شرکت خصوصی در آفریقای جنوبی فعالیت فضایی می‌کنند که موجب ایجاد شغل برای حدود ۲۰۰ نفر شده‌ است.

حجم معاملات فضایی این کشور حدود ۲۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود که شامل ترانزیت داده‌های فضایی، فروش تصاویر ماهواره‌ای، طراحی و ساخت تجهیزات فضایی و سایر قراردادهای بین‌المللی می‌شود.

شهرام یزدان‌پناه – گروه دانش