زهرا خدایی
عراق، همسایۀ دیوار به دیوار سوریه، این روزها نگران هجوم مهاجران سوری است. به خصوص آنکه مرز میان دو کشور همواره محل ورود گروههای افراطی به عراق بوده و دولتمردان عراقی بارها نسبت به نظارت بیشتر دولت سوریه به رییس جمهور هشدار داده بودند. این در حالی است که پس از یک دورۀ کوتاه آرامش در عراق، انفجارهای مهیب در شهرهای نجف و بغداد- که شدت آن طی ۲ سال اخیر بی سابقه بوده- و منجر به کشته و زخمی شدن نزدیک به ۵۰۰ نفر شد، ثابت کرد این کشور هنوز تا دستیابی به آرامش راه درازی در پیش دارد. شاید به دلیل همین نگرانی ها بود که دولت عراق تمایلی برای پذیرش مهاجران سوری از خود نشان نداد و آن را خارج از توان دولت دانست. به نظر می رسد مالکی با درک موقعیت ژئوپولیتیک عراق ترجیح می دهد، در فضایی که بسیاری از کشورهای عربی برای اسد شمشیر را از رو بسته اند، سیاست متعادل تری را در پیش گیرد تا کشورش آسیب کمتری از تحولات داخلی سوریه متحمل شود. پر واضح است عراق هنوز آبستن تحولات مهمی است به خصوص آنکه آتش خطرناکی در مرزهای این کشور در حال برافروختن است. تأثیر تحولات منطقه به خصوص بحران سوریه بر روندهای سیاسی عراق امروز بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه ناظران قرار دارد. خبرآنلاین در گفتگویی با رضا میرابیان، کارشناس خلیج فارس، تأثیر تحولات منطقه بر عراق را مورد بررسی قرار داده که در پی می آید.
بحران سوریه تا چه میزان می تواند بر عراق تأثیرگذار باشد؟
بدون شک عراق کشور تأثیرپذیری است. در گذشته سوریها در قبال موضوع نظارت بر مرزها نسبت به عراق جفا کردند و متأسفانه موضع درستی در قبال برخورد با تروریست ها در پیش نگرفتند و به شکایت های دولت عراق توجه نکردند. ما شاهد بودیم که جریان تروریستی که از سوریه وارد عراق می شد چقدر بر روی تحولات امنیتی عراق تأثیر داشت و هزینه های مالی و جانی بر جای نهاد. جالب اینکه وقتی تحولات سوریه اوج گرفت، همان تروریست هایی که داخل عراق بودند، به سوریه بازگشتند. اظهارات سفیر سوریه در عراق که به قطر پناهنده شده است، نیز دلالت بر این دارد که سوری ها در گذشته چقدر در این مسائل کوتاهی کرده اند و باعث گله مندی و ناراحتی بسیاری از دولتمردان عراق اعم از شیعه و سنی شدند.
هم اکنون همین جریان تروریستی به سوریه بازگشته است و عراقی ها نگران آنند که اگر همین جریان تروریستی که در داخل عراق بوده و هم اکنون در حال مبارزه است، فردا روزی حاکمیت را در سوریه در دست گیرد. آنها نگرانند که اگر یک جریان تروریستی افراطی بخواهد اوضاع و امنیت سوریه را به دست گیرد، چه بسا عراق دوباره شاهد بازگشت ناآرامی خواهد بود. لذا عراقی ها همیشه با طرح مسلح کردن نیروهای مخالف در سوریه مخالف بوده اند و معتقد بودند اگر قرار باشد صلحی در سوریه صورت گیرد، باید بین دولت و مخالفان مذاکره صورت گیرد، چون آنها نگران آنند که ادامۀ حرکت های مسلحانه داخل سوریه، جریان های افراطی و القاعده را رشد می دهد و هم اکنون نیز همین اتفاق افتاده است. در آخرین اظهارنظر القاعده، صریحاً به این مسئله اعتراف شده بود که القاعده بخش های زیادی از اقدامات مسلحانه در سوریه را بدست گرفته و این نگرانی وجود دارد که در صورتی که نیروهای تندرو در سوریه به قدرت برسند، تمام فشار آن بر روی عراق باشد. چون حاکمیت عراق، تنها حاکمیت شیعه در جهان عرب است و این به شدت نگران کننده است. لهذا شاهد هستیم که عراقی همیشه با سیاست نسبتاً متفاوتی در مقایسه با قطر و عربستان در بحران سوریه عمل کرده اند و با روند فعلی مخالفت کرده اند و با سیاست جمهوری اسلامی ایران نزدیکی بیشتری داشته اند.
بنابراین در صورت تغییر در سوریه، نوع تعامل دو کشور چگونه خواهد بود؟
اگر در سوریه تحولات به سمت بدتری پیش برود، وضعیت به شکلی خواهد بود که بدان اشاره کردم. اما هم اکنون تحولات در روزهای اخیر به گونه ای بوده است که دولت سوریه بر اوضاع مسلط شده است. صحبت های من مشروط به اینست که اگر جریانهای مسلح بخواهند به این روند ادامه دهند و قدرت را در دست گیرند، این پیامدهایِ سوریه در عراق نیز تأثیر دارد. وقتی دولت سوریه حاکمیت و امنیت را برگرداند، طبیعتاً روابط آیندۀ سوریه و عراق به مراتب بهتر از گذشته خواهد بود.
در صورت روی کارآمدن اخوان المسلمین در سوریه، رابطۀ این جریان با دولت فعلی عراق چگونه خواهد بود؟
اگر اخوان المسلمین در سوریه روی کار بیاید، من نمی خواهم بگویم که روابط دچار تنش و بحران خواهد شد، اما هنوز محرز نیست که اخوانی ها در این کشور قدرت را در دست بگیرند و یا نه. وضعیت سوریه بسیار پیچیده است. همان حرکتی که در گذشته غرب در افغانستان شروع کرد و متعاقب آن طالبان، القاعده و گروههای افراطی در این کشور قدرت گرفتند، همین جریان هم اکنون در سوریه در حال تکرار است و غرب دارد با همین نیروهای افراطی و مسلح به سقوط یک حکومت کمک می کند.
گروهی که در خارج از سوریه به عنوان گروههای معارض شناخته می شوند، معارضۀ سیاسی هستند و همانند بدنۀ مسلح و جریانات مسلح داخلی سوریه کنترل و نفوذ در دست شان نیست. اما قطعاً و الزاماً این بدان معنا نیست که در صورت روی کار آمدن اخوان المسلمین، روابط آنها دچار بحران شود؛ چون عراقی ها تاکنون موضع خصمانه ای نسبت به تحولات آیندۀ سوریه و نسبت به مخالفان سوریه نداشته اند. حتی دولت عراق بارها پیشنهاد کرده است که میزبان گفتگوی دولت سوریه و مخالفان خواهد بود و حتی دولتمردان و وزارت خارجه عراق چندین دوره مذاکره با مخالفان سوریه داشتند و آنها را ترغیب کردند که با دولت سوریه مذاکره کنند. سیاست دولت عراق در قبال سوریه هیچگاه خصمانه نبوده است و حتی در گذشته هم به مخالفین عراق کمک می کردند، باز هم سیاست عراق در قبال سوریه خصمانه نبوده است.
موقعیت و وضعیت کردها در رابطۀ میان دو کشور سوریه و عراق چگونه است؟
کردها همیشه در سوریه نقش محتاطانه ای دارند و نسبت به مخالفین و آیندۀ آنها در صورت دستیابی به حاکمیت سوریه اطمینان خاطر ندارند. آنها معتقدند تعامل شان با دولت فعلی سوریه بهتر و به مراتب سازنده تر خواهد بود و نمی دانند همین میزان حقوقی که دولت فعلی برای آنها تضمین کرده، دولت آینده می تواند برای آنها تضمین کند یا خیر. تا به حال سیاست کردها در قبال بحران سوریه و مخالفین بسیار محتاطانه بوده و وارد جریانهای مخالف دولت بشار اسد تاکنون نشده اند.
نقش سایر قدرتهای منطقه ای(مثل عربستان) را در این روند چگونه ارزیابی می کنید؟
متأسفانه غرب(آمریکا و انگلیس) و برخی از کشورهای منطقه مشخصاً عربستان و قطر بنا را بر این نهاده اند که به جریانهای مسلح کمک کنند و سرکار آمدن بندر بن سلطان به عنوان رییس سازمان اطلاعات عربستان و بدست گرفتن ساختار امنیتی عربستان خبر خوشی برای تحولات آینده سوریه و منطقه نیست. چون وی چهره ای امنیتی و افراطی است که بالاخره می تواند به این تحولات دامن بزند. لذا به نظر می رسد مواضع دو کشور نسبت به گذشته افراطی تر و سخت تر خواهد بود.
تأثیر این انتخاب بر عراق چه خواهد بود؟
عراق در مرحلۀ بعدی قرار دارد. در حال حاضر تمام تمرکزها بر روی سوریه قرار گرفته است. تمام تلاشها و محورها رو به سوریه است تا دولت این کشور را ساقط کنند. اگر آنها در این امر بتوانند این کار را عملی کنند، قطعاً تأثیرات و پیامدهای بعدی آن مشخصاً بر روی عراق و سایر کشورهای منطقه خواهد بود.
آینده را چگونه پیش بینی می کنید؟
تحولات اخیر دمشق علیرغم انفجاری که در شورای امنیت ملی سوریه صورت گرفت و منجر به کشته شدن شخصیت های برجسته شد و جریانهای مسلح فاز امنیتی و نظامی را به دمشق کشاندند، نشان داد دستگاه امنیتی و نظامی دولت سوریه از انسجام خوبی برخوردار است و دولت توانست موقعیت خود را حفظ کند. می توان گفت که الان در دمشق ابتکار عمل دست دولت سوریه است و آنها نیروهای خود را به سمت حماء کشانده اند و در آنجا دولت نیز در حال برخورد با گروههای مسلح است. در مجموع می توان گفت دولت به لحاظ امنیتی و نظامی ابتکار عمل را در دست گرفته است.
۲۶۳۴۹
دانلود
خبرآنلاین