آیا “ژنو” ادامه مذاکرات بغداد، مسکو و آلماتی خواهد بود؟

در این گزارش به بررسی کم و کیف مذاکرات ایران با ۱+۵ در یک سال و نیم اخیر می‌پردازیم.

بغداد خرداد ۹۱

سوم خرداد ۹۱ برابر با ۲۳ می ۲۰۱۲ ،مذاکرات ایران و ۱+۵  بر اساس چارچوبی که پس از نشست استانبول ۲ تدوین شده بود، دنبال شد.
در این دور از مذاکرات باز هم به سیاق گفتگوهای پیشین، “سعید جلیلی” مذاکره کننده ارشد ایران بود و در طرف مقابل “کاترین اشتون” مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سرپرستی گروه ۱+۵ را بر عهده داشت.
  
ویژگی بارز مذاکرات بغداد این بود که دو طرف علاوه بر گفتگو پیرامون مسائل هسته‌ای، در باب موضوعات و مسائل روز بین‌المللی نیز به بحث و تبادل‌نظر پرداختند.

در بسته پیشنهادی ارائه شده از سوی ایران، در بخش موضوعات غیرهسته‌ای، بحث بیداری اسلامی در کشور بحرین و حمایت غربی‌ها از سرکوبگری حکومت آل‌خلیفه به چشم می‌خورد همچنین گروه ۱+۵ در بسته پیشنهادی خود علاوه بر موضوعات هسته‌ای، بحث امنیت آبراه‌های دریایی و مبارزه با مواد مخدر را مطرح کرده بود.

مذاکرات بغداد در شرایطی برگزار شد که طبق توافقات صورت گرفته در گفتگوهای استانبول ۲ (فروردین ۹۱)، معاهده‌ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای باید مبنا و چارچوب گفتگوهای بغداد قرار می‌گرفت، اما عملا طرف غربی بار دیگر با تکیه بر ادعا‌های واهی پیشین خود از جمله تعطیلی تاسیسات هسته‌ای فردو و سایت نظامی پارچین سببات به بن‌بست رسیدن مذاکرات بغداد را فراهم آورد.

“گفتگوها مفصل و طولانی بود اما ناتمام ماند”. این جمله‌ای بود که پس از مذاکرات بغداد بر زبان جلیلی مذاکرکننده ارشد ایران جاری شد. جلیلی همچنین تاکید کرد که در مهلت باقیمانده تا مذاکرات مسکو، کارشناسان دو طرف با یکدیگر دیدار و مذاکره می‌کنند تا چارچوب مذاکرات آینده را تعیین کنند.

گفتنی است پیش از آغاز مذاکرات بغداد، ماشین پروپاگاندای غرب، همسو با سیاستمداران غربی به القاء انحراف برنامه هسته ای ایران پرداخت. در همین راستا رویترز گزارش داد، تعداد سانتریفیوژهای ایران در تاسیسات فردو افزایش چشمگیری پیدا کرده است. این فضا‌سازی در حالی بود که مطابق با پادمان جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، کشورهای عضو NPT برای مصارف پزشکی و تولید چرخه رادیوداروها مجاز به بکارگیری هر تعداد سانتریفیوژ برای غنی‌سازی اورانیوم با غنای محدود می باشند.  

مسکو، خرداد ۹۱

۲۹ خرداد ۹۱ برابر با ۲۹ ژوئن ۲۰۱۲ ، هفتمین دور مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ در مسکو پایتخت روسیه برگزار شد.

مذاکرات مسکو در حالی برگزار شد که حدود ۱۰ روز پیش از آن، وین میزبان نمایندگان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی بود. محور این نشست مهم، حول درخواست غربی‌ها برای بازدید از سایت نظامی پارچین می‌چرخید.

مذاکرات مسکو برخلاف پیش‌بینی لاوروف وزیر خارجه روسیه مبنی بر پیشرفت گفتگوها، بار دیگر شاهد کارشکنی‌های طرف غربی بود؛ به گونه‌ای که کاترین اشتون مذاکره‌کننده ارشد گروه ۱+۵ در پایان مذاکرات فشرده مسکو، چنین گفت: “فاصله عظیمی میان مواضع دو طرف وجود دارد”.

مذاکرات مسکو برای هیئت ایرانی نتایج ملموسی را به همراه داشت، به طوری که هیئت ایرانی در این دور از مذاکرات با ارائه اسناد حقوقی مستدل، قطعنامه‌های شورای امنیت را به چالش کشید و بر حق قانونی خود در دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای پای فشرد.
 
در جریان مذاکرات مسکو، هیئت ایرانی چهارچوبی جامع را بطور دقیق به طرف غربی ارائه کرد البته این چارچوب در بغداد نیز ارائه شده بود، اما در مسکو به طور تفصیلی و دقیق در اختیار نمایندگان شش کشور درگیر در مذاکرات با ایران قرار گرفت که شامل پنج محور اصلی بود؛ ۱٫ اصول راهنمای مورد توافق دو طرف، ۲٫ اهداف، ۳٫ موضوعات، ۴٫ ساختار شکلی فرآیند گفتگو ها ۵٫ گام های متقابل دو طرف که باید برداشته شود.

بسته جامع ایران در مذاکرات مسکو با انفعال طرف غربی روبه شد‌ لذا گروه ۱+۵ برای تصمیم‌گیری در قبال طرح جامع ایران، پاسخگویی خود را به نشست کارشناسان فنی دو طرف در استانبول موکول کرد.

سعید جلیلی نیز در پایان مذاکرات مسکو گفت: دیدگاه‌هایمان صریح و واضح بیان شد. تأکید کردیم غنی‌سازی اورانیوم حق مسلم ملت ایران است. غنی‌سازی برای مصارف صلح‌آمیز در همه سطوح حق مسلم است. آنها امروز در معرض یک انتخاب می باشند که بخواهند از مسیرهای بن‌بست قبل خارج شوند و در مسیری که همکاری با ملت ایران است، گام بردارند.

آلماتی، اسفند ۹۱

هشتمین دور مذاکرات ایران و ۱+۵ پس از ۸ ماه وقفه در هتل ریکسوس آلماتی پایتخت سابق قزاقستان در تاریخ ۲۶ فوریه ۲۰۲۴ برگزار شد. در این دور از مذاکرات بازهم به سیاق چند مذاکره پیشین ریاست هیئت ایرانی برعهده‌ی سعید جلیلی (دبیرسابق شورای عالی امنیت ملی) بود و ریاست طرف خارجی را کاترین اشتون (مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا) بر عهده داشت.

سعید جلیلی مذاکره‌کننده ارشد ایران، چند روز قبل از آغاز به کار این دور از مذاکرات طی سخنانی در تهران گفت: “گروه ۱+۵ باید با یک پیشنهاد معتبر و راهبردی جدید که فاقد اشتباهات قبل باشد، وارد مذاکرات آلماتی شود”‌.

علی‌رغم اذعان دو طرف به ضرورت ارائه پیشنهادی جدید از سوی طرف غربی در خلال مذاکرات، اما عملا بازهم گروه ۱+۵ بدون ارائه راهبردی مشخص صرفا با تاکید بر ادعاهای واهی قبل، مذاکرات آلماتی را پیش‌برد.

مایکل مان سخنگوی اشتون پس از پایان روز اول مذاکرات به میان خبرنگاران آمد و مدعی شد که اقدام ایران در نصب سانتریفیوژهای پیشرفته خلاف قطعنامه‌های موجود است و به نگرانی‌هایی که وجود دارد دامن می‌زند.

این اظهارات در حالی مطرح شد که ایران طبق معاهده “ان پی تی”‌ نسل پیشرفته‌ای از سانتریفیوژهای تولید داخل را با نظارت آژانس در پایگاه اینترنتی غنی‌سازی نطنز نصب کرده بود.

پس از پایان مذاکرات دو روزه آلماتی، جلیلی مذاکره‌کننده بلند‌پایه ایران، این مذاکرات را گامی مثبت ارزیابی کرد اما در طرف مقابل، اشتون موضعی محافظه‌کارانه در پیش گرفت و تنها به مفید خواندن این مذاکرات بسنده کرد.

جلیلی  که در نشست خبری پاسخگوی سوال خبرنگاران بود، آنچه از سوی ۱+۵ در جریان مذاکرات آلماتی ارائه شد را پیشنهادی جدید ندانست ، بلکه پاسخی به پیشتهادات مطرح شده ایران در جریان مذاکرات مسکو دانست.

یک روز پس از مذاکرات آلماتی، روزنامه نیویورک تایمز طی گزارشی پیشنهاد طرف غربی به ایران در جریان این مذاکرات را اینگونه شرح داد: تعلیق فرآیند غنی‌سازی در فردو در مقابل لغو تحریم‌های حوزه پتروشیمی و فلزات گرانبها.

اما اگر گزاره فوق را هسته اصلی تواقفات صورت گرفته در آلماتی بدانیم، آنگاه اظهارات جلیلی مبنی بر مثبت بودن مذاکرات هشتم آشکار می‌شود. چراکه در جریان مذاکرات قبلی که در بغداد صورت گرفته بود، طرف غربی علاوه بر اینکه خواستار خروج اورانیوم با غنای ۲۰ درصد از ایران شده بود، طرح تعطیلی تاسیسات فردو و نطنز را هم ارائه کرده بود.

اگرچه مذاکرات آلماتی را از این منظر که طرف غربی از مواضع لجوجانه پیشین خود عقب‌نشینی کرد، می‌توان مثبت ارزیابی کرد‌ اما همانطور که جلیلی سرپرست هیئت مذاکره‌کننده ایران، در همان زمان اعلام کرد، باید میان درخواست‌ها و امتیازات ارائه شده از سوی ۱+۵ هم‌وزنی و تناسب ایجاد شود.

این اظهارات مذاکره‌کننده ارشد ایران بدین معنا بود که هیئت ایرانی اگرچه مذاکرات آلماتی را مثبت ارزیابی می‌کند اما به هیچ وجه پیشنهادات طرف غربی در جریان این مذاکرات را به طور مطلق نمی‌پذیرد و بررسی بیشتر جوانب را به نشست کارشناسان در استانبول موکول می‌کند.
 
آلماتی ۲، فروردین ۹۲ 

سال ۹۱ در شرایطی به پایان رسید که در این سال میان ایران و گروه ۱+۵، چهار دوره مذاکره صورت گرفت همچنین در این سال ۶ دور نشست فنی ایران و آژانس بین‌المللی برگزار شد.

شروع سال جدید در حالی بود که بنابر توافق صورت گرفته در جریان مذاکرات آلماتی ۱، فروردین ۹۲ موعد نشست دوباره ایران و ۱+۵ در سرزمین سیبستان(آلماتی) بود.

در ۱۶ فروردین هیئت‌های مذاکره‌کننده ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت (انگلیس، فرانسه، آمریکا، چین و روسیه) به اضافه آلمان و همچنین کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای دومین بار در شهر آلماتی قزاقستان و پشت درهای بسته وارد مذاکره شدند.

سرپرستی هیئت مذاکره کننده ۱+۵ را همچون مذاکرات قبل کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا عهده‌دار بود.

در جریان مذاکرات آلماتی ۲، وندی شرمن معاون سیاسی وزارت خارجه آمریکا، «سایمون گس» سفیر اسبق انگلیس در ایران، «ما ژائوشو» دستیار وزیر خارجه چین، «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه، «ژاک اودیبر» مدیرکل وزارت خارجه فرانسه و «هانس دیتر لوکاس» از مقامات ارشد وزارت خارجه آلمان بر سر یک میز با «سعید جلیلی» دبیر شورای عالی امنیت ملی، «سید عباس عراقچی» معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه، «علی باقری» معاون سیاست خارجی و امنیت بین‌الملل دبیر شورای عالی امنیت ملی، به مذاکره و تبادل‌نظر پرداختند.

مذاکرات آلماتی ۲، در شرایطی برگزار شد که طرف غربی با پیش کشیدن بحث ” گام اعتمادساز” خواستار تعطیلی تاسیسات فردو و غنی‌سازی ۲۰ درصد از سوی ایران بود.

اما تیم ایرانی با تدبیری سازنده و دستی پر عازم مذاکرات آلماتی ۲ شده بود. هیئت ایرانی با ارائه بسته‌ای جامع که هرگونه گام اعتمادساز خارج از چارچوب کلان مذاکرات را رد می‌کرد، درخواست‌های گروه ۱+۵ در مذاکرات پیشین را مدنظر قرار داده بود.

علی باقری معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی، پس از مذاکرات آلماتی ۲، اعلام کرد: هیئت ایرانی برنامه عملیاتی برای اجرایی کردن طرح جامع مسکو را در ابعاد کوچک ارائه کرده است.

پس از مذاکرات آلماتی ۲ شخصیت‌ها و رسانه‌های بین المللی به تحلیل این رویداد مهم پرداختند. از جمله خبرگزاری فرانسه با اشاره به پیشنهاد تازه گروه ۱+۵ به تهران در مذاکرات آلماتی۲ دربارهٔ لغو تحریم صادرات محصولات پتروشیمی ایران نوشت: ۱+۵ در این پیشنهاد تازه خود به جای توقف غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم در ازای کاهش تحریم‌ها، تعلیق آن را خواستار شده است.

رویترز نوشت: انتخابات پیش رو در ایران تصمیم‌گیری‌ها را در زمینه آن مذاکرات سخت‌تر کرده است. رویترز با جانبداری از رژیم صهیونیستی، این کشور را صبور توصیف کرد و مدعی شد که در صورت شکست این دور از مذاکرات تحریم‌های فلج‌کننده بیشتری در انتظار ایران خواهد بود.

اما “بان کی مون” دبیر کل سازمان ملل که در زمان برگزاری مذاکرات آلماتی ۲ در سرزمین ماتادورها به سر می‌برد، طی سخنانی با تاکید بر ضرورت حل و فصل صلح‌آمیز پرونده هسته‌ای ایران از دو طرف خواست تا حقوق یکدیگر را محترم شمارند.

انتهای پیام/