کمیسیون جهانی محیط زیست، توسعه پایدار را این گونه تعریف کرده است: ‘توسعه پایدار فرایند تغییری است در استفاده از منابع، هدایت سرمایه گذاری‌ها، سمت گیری توسعه تکنولوژی و تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد’.
همچنین در تعریف دیگری آمده است، ‘توسعه پایدار فرآیندی است که نحوه استفاده از منابع، هدایت سرمایه‌گذاری‌ها، سمت‌گیری تکنولوژی و توسعه آن را با نیازهای حال و آینده سازگار می‌سازد پس توسعه پایدار عبارت از دگرگونی اساسی در کیفیت زندگی، تفکر، تولید و مصرف ‘.
بر اساس چنین تعریفی اهمیت نقش جمعیت و آگاهی آنها در تحقق توسعه پایدار خود را نشان می دهد.دولت ها تنها با تاکید بر آگاهی جمعیت می توانند توسعه پایدار را در کشورها محقق سازند زیرا جمعیت ناآگاه نه تنها از مواهب توسعه بهره ای نمی برد بلکه می تواند تخریب کننده امر توسعه باشد.
کارشناسان اجتماعی بر این باورند که در توسعه پایدار نه تنها توسعه اقتصادی باید مورد توجه قرار گیرد بلکه مسائلی نظیر موضوع های زیست محیطی و نیازهای اجتماعی و فرهنگی جمعیت باید مهم تلقی شود و همه موضوعات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در کنار یکدیگر گام بردارند.
نمی توان از توسعه پایدار سخن گفت اما به مسائلی نظیر حفظ محیط زیست بی توجه بود. نمی توان به توسعه پایدار اندیشید اما فقط بخش صنعت و یا بخش کشاورزی را مورد توجه قرار داد.
‘توسعه پایدار’ شکل همگونی از توسعه در همه زمینه ها است که باید با گامهایی بر مبنای اندیشه و برنامه ریزی شده به پیش رود.
در این میان نقش و اهمیت جمعیت بر کسی پوشیده نیست زیرا توسعه برای مردم است که باید به دست آنها انجام شود.برنامه ریزان اجتماعی و اقتصادی فقط می توانند مسیرها را تبیین کنند اما این مردم هستند که در نهایت مسیرها را می پیمایند تا به فرآیند ‘توسعه پایدار’ دست یابند.
توسعه موضوعی جامع نگر است که آرمان های انسانی را در خود جای می دهد.
بی تردید در مفهوم ‘توسعه پایدار’ انسان محور است و همه جوانب زندگی انسان در زمینه های صنعتی، منابع طبیعی، سیاسی،اخلاقی، آموزشی،امنیتی ، زیست محیطی وغیره باید دچار تغییر و تحول شود.
براساس اعلامیه ریو، در ‘توسعه پایدار’، انسان مرکز توجه است و انسانها، هماهنگ با طبیعت، سزاوار حیاتی توام با سلامت و سازندگی هستند. توسعه حقی است که باید به صورت مساوی، نسل‌های کنونی و آینده را زیر پوشش قرار دهد.
بی تردید حفاظت از محیط زیست بخشی جدا نشدنی از توسعه است و نمی‌تواند به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
کشورها در یک حرکت جمعی، باید از سلامت و یکپارچگی نظام طبیعی کره زمین در هر منطقه ای که زندگی می کنند، حراست کنند.با توجه به سهم متفاوت کشورها در آلودگی محیط زیست، آنها مسئولیت مشترک اما متفاوتی در این زمینه دارند.
**مؤلفه‌های توسعه پایدار
مهمترین مولفه های توسعه پایدار در هر کشوری انسان، کودکان و نوجوانان، زنان، محیط زیست، فرهنگ، آموزش، امنیت و مشارکت جمعی هستند که هر کدام از این موارد نیازهای خاص خود را می طلبد.
کودکان،نوجوانان و زنان که در کشورهای در حال توسعه همواره از قربانیان اصلی این جوامع محسوب می شوند با ایجاد ‘توسعه پایدار’ می توانند از شرایط سالم تری برای حضور موثر در جامعه برخوردار شوند.
**عاملان توسعه پایدار
عاملان ‘توسعه پایدار’ عبارتند از : دولتها، سازمان‌های بین‌المللی و سازمان‌های غیردولتی که هر کدام به تنهایی مسئولیت های مهمی در پیشبرد ‘توسعه پایدار’ بر عهده دارند.
بر اساس گزارش سازمان ملل، هم اکنون بیش از یک میلیارد نفر در جهان از گرسنگی در رنج هستند، بیش از ۲۴۰ میلیون نفر کودک در بدترین شرایط برای امرار معاش خانواده خود کار می کنند،میلیونها زن از نابرابری جنسیتی در رنج هستند، تخریب محیط زیست که دلیل عمده آن در کشورهای توسعه یافته به علت زیاده خواهی و در کشورهای عقب مانده به دلیل ناآگاهی و فقر فرهنگی دولتها و مردم آن جامعه است از موضوع هایی است که در ‘توسعه پایدار’ از جمله جامعه هدف محسوب شوند.
یکی از عوامل موثر در تخریب محیط زیست که در دهه های اخیر در کشورهای جهان رخ داده است افزایش بی رویه جمعیت است.کشورهای در حال توسعه که همواره برنامه ای برای مهار افزایش جمعیت ندارند با چالش های بیشماری در تخریب محیط زیست مواجه هستند.
هم اکنون منابع آب در جهان و در کشورها محدود است و در صورتی که کشورها نتوانند برای استفاده بهینه از این منابع طبیعی بیاندیشیند بی تردید بحران های آتی در جهان، بحران استفاده از منابع طبیعی از جمله آب خواهد بود.
انرژی به مثابه موتور توسعه اقتصادی، اجتماعی محسوب می شود. بسیاری از کشورها توانایی استفاده از انرژی خورشیدی را دارند اما از استفاده از آن پرهیز می کنند.
‘توسعه پایدار’ و حفظ محیط زیست در گرو استفاده صحیح و بهینه از منابع انرژی به ویژه انرژی‌های تجدید شونده میسر است. بدین ترتیب، استفاده از انرژی‌های تجدید شونده در ‘ توسعه پایدار’ باید از سوی برنامه ریزان اجتماعی مودر توجه ویژه قرار گیرد.
نحوه تولید و استفاده از منابع انرژی در همه کشورهای جهان باید دوباره مورد بازبینی قرار گیرد و در صورتی که در استفاده از این منابع نامهربان باشیم آیندگان را در رنجی ناخواسته قرار داده ایم.
در صورتی که انسان نتواند موضوع استفاده ازمنابع انرژی را به نحو شایسته ای برنامه ریزی کند در آینده ای نه چندان دور پیامدهای زیست‌محیطی انرژی از قبیل ایجاد باران‌های اسیدی از طریق تولید گازهای سولفور و نیتروژن، تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره زمین به جهت افزایش بی رویه در مصرف انرژی غیرتجاری چوب، آلودگی‌های اتمی در اثر ضایعات و پسماندهای رادیواکتیو و ایجاد درگیری‌های ناحیه‌ای و بین‌المللی در انتظار جامعه بشری خواهد بود.
بنابراین برای تحقق توسعه پایدار باید انسانها را به آموزش برای استفاده بهینه از منابع انرژی سوق داد و زنان نقش مهمی در استفاده بهینه از منابع انرژی بر عهده دارند زیرا آنها هستند که می توانند به نسل های آتی با تداوم آموزش های خود، آموزش دهند.
نباید به گونه ای رفتار کرد که نیازهای انسانی منجر به تخریب محیط زیست شود.زمین باید برای نسل های آتی سالم بماند.
در امر توسعه نباید فقط رفاه مادی جامعه مورد توجه قرار گیرد بلکه آنچه که مهم است نیازهای آموزشی،بهداشتی و زیست محیطی است و هر برنامه ریزی اجتماعی با در نظر گرفتن نسل های آتی تنظیم شود.
در امر توسعه نباید به گونه ای برنامه ریزی کرد که به طور مثال در صورتی که جاده ای را ایجاد کنیم در مقابل درختانی را برای تعریض آن قطع کنیم، باغهایی را آباد کنیم و در مقابل دریاچه ای را خشک کنیم،کارخانه ای را احداث کنیم و پسماندهای آن را به دریا سررریز کنیم، جمعیت را افزایش دهیم و از حفظ منابع طبیعی که ضرورت زندگی برای انسانها است غفلت کنیم، به بهانه تغذیه دام مراتع را از بین ببریم،خودرو تولید کنیم بدون اینکه به آلودگی های زیست محیطی بیاندیشیم، سد ایجاد کنیم و رودخانه ها را تخریب کنیم و هزاران امر دیگر که می تواند به نظر از ابعاد توسعه باشد اما زمین را عاری از شرایط زیستی کنیم.
بی تردید توسعه، در گرو ارتقا آگاهی جمعیت است و در صورتی که جمعیت گسترده ای در یک منطقه داشته باشیم اما از عنصر آموزش و در نهایت آگاهی غفلت کنیم بدون تردید توسعه به ضد خود مبدل می شود.
اقتصام ** ۹۱۲۳ **۱۶۰۱
انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۸۰۲۵۹۹۱۵
ایرنا: خبرگزاری جمهوری اسلامی