عده ای این عامل افت باروری در مشکلات اقتصادی می دانند، اما دکتر محمدجواد محمودی، رییس مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه معتقد است مشکلات اقتصادی بیشتر موجب افزایش باروری می شود تا کاهش آن. او در کافه خبر دراین باره گفت: “عوامل کاهش باروری و به اینجا رسیدن جمعیت ما به نرخ ۱٫۶ بچه با توجه به پارامترهایی است؛ دخالت علمای مذهبی؛ آنها مردم را تشویق کردند که داشتن ۵ بچه زیاد است و داشتن فرزند کمتر را توصیه کردند. دخالت دولت هم عامل دیگری بود البته به واسطه اجرای قانون تنظیم خانواده، افزایش سن ازدواج، بالا رفتن میزان تحصیلات زنان، افزایش میزان شهرنشینی، اشتغال زنان، افزایش جمعیت تحصیل کرده، تغییر در کارکرد خانواده،توسعه اقتصادی و کاهش فاصله طبقاتی از عوامل دیگر آن است. فاصله طبقاتی در ایران کم شده است؛ ضریب جینی به طور مستمر کم شده است.”
او از یک جمعیت شناس غربی چنین نقل می کند: “مایکل تودارو می گوید کاهش فاصله طبقاتی منجر به این می شود که مردم نسبت به آینده وقتی امیدوار شوند، دیگر به دنبال بچه نیستند. بچه یک زمانی به عنوان عصای دست پدر و مادر در زمان پیری بود. نوعی تامین اجتماعی برای پدر و مادر بود. فرزند نوعی کالای سرمایه ای بود و روی آن حساب می کردند. فاصله طبقاتی که کم شد و به آینده امیدوار شدند، گفتند دیگر به دنبال بچه بیشتر نمی رویم. تنها توصیه ای که مایکل تودارو کرده است این است که اگر می خواهید تعداد بچه هایتان کم شود؛ باید بروید به دنبال کاهش فاصله طبقاتی. در ایران نیز این موضوع اتفاق افتاده است. حالا اگر بخواهیم باروری را افزایش دهیم، نمی توانیم بگوییم که باید فاصله طبقاتی را زیاد کرد؛ پس کار بسیار سختی است. به همین راحتی نمی توان باروری را افزایش داد. وقتی می گوئید یک بچه باید دو بچه شود، مردم به این راحتی قبول نمی کنند. یکی از دلایل مهم بحث رشد و توسعه اقتصادی است.”
محمودی معتقد است قر ربطی به کاهش جمعیت ندارد: “موافقین افزایش جمعیت می گویند، افزایش جمعیت معلول توسعه نیافتگی است. بنابراین با توسعه اقتصادی این معلول از بین خواهد رفت. اگر بپذیریم که در ایران توسعه اقتصادی اتفاق افتاده است پس نتیجه طبیعی آن کاهش باروری بوده است. خوزه دو کاسترو، پزشک، روانشناس و سیاستمدار برزیلی در کتاب “انسان گرسنه” می گوید به سه دلیل زاد و ولد در کشورهای در حال توسعه بالا است؛ یکی از دلایل افزایش زاد و ولد، فقر غذایی است. گرسنگی مزمن (نه حاد) مردم از علل فیزیکی زاد و ولد بالای آنهاست. انسان سیر فردی است که نه فقط از مواد نشاسته ای به اندازه کافی استفاده می کند، بلکه رژیم غذایی او از مواد پروتئینی، معدنی و ویتامینه لازم برخوردار باشد. در بسیاری از کشورهای اروپایی به علت تغذیه غنی بیش از حد درصدی از مردم به طور طبیعی عقیم هستند.”
رییس مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه همچنین گفت: دلیل دوم این است که از لحاظ روانی به دو دلیل نرخ زاد و ولد در مردم کشورهای در حال توسعه بالاست؛ اولاً توده های فقیر، بی سواد، مایوس و نامطمئن نسبت به آینده براساس اصل معروف روانشناختی جبران، سعی در جبران کمبودهایشان به هر شکل ممکن را دارند. به همین جهت با سرکوب سایر غرایز، غریزه جنسی آنها تشدید می شود. ثانیا انسان هایی که از لحاظ روحی و روانی به توان بالایی نرسیده اند، از تنهایی و سکوت به شدت بیزار هستند و سعی در تکثیر نوع خود در آنها بسیار زیاد است. و بالاخره بنا بر یک اصل کلی موجودات ضعیف تر و با طول عمر کمتر در طبیعت تولید مثل بیشتری دارند. این یک مسئله ژنتیکی است. به این ترتیب در مناطق فقیر و گرسنه جهان بیشترین میزان زاد و ولد وجود دارد. پس فقر است که باعث افزایش جمعیت می شود. در چین افزایش جمعیت بوده، اما توانسته است آن را کنترل و مدیریت کند. یک زمانی ۸۰ درصد مردم چین فقیر بودند، الان با افتخار اعلام می کند که تنها ۱۲ درصد جمعیتش زیر ۱٫۲۵ دلار درآمد دارند. پارسال که برای یک کنگره به چین رفته بودم؛ می گفتند که این نرخ به ۶ درصد رسیده است. مطالعات اخیر نشان می دهد که تمام جوامعی که فقیر هستند سطح باروری شان بالاست. بسیاری از کشورهای فقیر افریقایی و آسیایی از جمله نیجر، سومالی، بورکینافاسو، افغانستان، کنگو، چاد، گینه ، یمن و… سطح باروریشان بین ۴ تا ۸ فرزند برای هر مادر در نوسان است.”
مشروح گفتگوی خبرآنلاین با رییس مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه را اینجا بخوانید.
۴۷۴۷
دانلود
خبرآنلاین