بی‌ثباتی بازار کامپیوتر را تهدید می‌کند

مریم عسگری – فعالان صنف رایانه، طی سال‌های اخیر با مشکلات درونی بسیاری از جمله احتساب مالیات‌های سنگین برای فعالان شرکتی و فروشگاهی، شیوه استانداردسازی کالاها و افزایش تعرفه استانداردسازی، مشکلات مربوط به بیمه فعالان این صنف، بی‌توجهی سازمان‌های مربوطه به مشکلات اعضای این صنف، و… مواجه بوده‌اند و این اواخر هم مشکلات ناشی از نوسانات نرخ ارز و محدودیت ثبت سفارش و همچنین سختی پروسه واردات کالا، گره مشکلات اعضای این صنف را کورتر کرده است.
اعضای این صنف که دل پردردی از وضعیت موجود دارند می‌گویند، کمترین کمکی که ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی می‌توانند در این شرایط به واردکنندگان و فعالان صنف آی‌تی کنند این است که مشکلات درونی را حل کرده یا حداقل کاهش دهند.
در این رابطه ما با علیرضا پورنقشبند، عضو کمیسیون سخت‌افزار سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران و مدیرعامل شرکت نقش البرز گفت‌وگویی در مورد وضعیت بازار و مشکلات فعالان این صنف داشتیم که شرح آن را می‌خوانید:

** بهتر است گفت‌وگو را با وضعیت کنونی بازار کامپیوتر آغاز کنیم. فعالان این بازار گلایه‌های زیادی از سختی شرایط واردات کالا و… دارند و معتقدند بحث محدودیت ثبت سفارش فشار بیشتری به بازار کامپیوتر وارد آورده است تا نوسانات نرخ ارز. نظر شما در این مورد چیست؟
در حال حاضر هر اتفاق جدیدی در بازار منجر به متضرر شدن گروهی می‌شود. زمانی که نوسانات نرخ دلار آغاز شد، به دلیل اینکه کالاهایی که از قبل با دلار ارزان وارد بازار شده بودند در بازار موجود بودند، کمتر واردکننده‌ای برای واردات کالا با دلار گران اقدام کرد. این روند ادامه یافت تا اینکه بازار با کاهش موجودی مواجه شد و این درحالی بود که نرخ دلار هم روند صعودی سریعی داشت و ما با محدودیت ثبت سفارش هم مواجه شدیم. در چنین شرایطی واردکنندگان تصمیم گرفتند برای واردات کالا با دلار گران و تحت شرایط سختی اقدام کنند.
درست زمانی که کالاهای وارداتی جدید با دلار گران (مثلا ۱۹۰۰ تومانی) وارد بازار شد، قیمت دلار شکست و به مرز یک هزار و ۶۰۰ تومان رسید و این یعنی ضرر مسلم واردکننده‌ای که کالا را با دلار ۱۹۰۰ تومان وارد بازار کرده است.
این عدم ثبات اقتصادی در کنار عدم ثبات در تصمیم‌گیری‌ها در مورد مساله محدودیت ثبت سفارش، علاوه بر اینکه باعث بروز مشکلات این‌چنینی می‌شود باعث می‌شود در صنف مشکلات دیگری هم مانند رشد قاچاق، رشد عرضه کالاهای بدون گارانتی، گارانتی‌های قلابی و… به‌وجود آید.

** این‌طور که پیداست اوضاع و احوال بازار وخیم است و فعالیت در فضای بازار نوعی خطر کردن است!
در حال حاضر شرایط بازار وخیم و غیرقابل پیش‌بینی است و کمتر فردی جرات می‌کند در این اوضاع و احوال کالای جدید وارد بازار کند. برنامه‌های جدیدی هم که در بازار اجرا کرده‌اند (مانند طرح شبنم و…) بیش از اینکه جنبه حمایتی داشته باشد، جنبه منفی داشته است. به همین دلیل کسبه می‌ترسند کالا وارد بازار کنند و بازار به شکل بازار خاکستری و بازار سیاه درآمده است.

از طرح شبنم گفتید. شبنم در بازار شما چقدر تاثیر دارد؟
از نظر من طرح شبنم یک طرح بسیار ناقص است که بزرگ‌ترین نقص آن این است که برای کالاهای موجود در بازار، بدون هیچ فکر و بررسی قوانین تنبیهی در نظر گرفته شده است. راه‌حل‌هایی هم که تا کنون ارائه کرده‌اند اصلا در توان دستگاه اجرایی نیست که مورد استفاده قرار گیرد. پس یا باید از این قوانین صرف نظر کنند و بگویند به هر کالایی که در بازار موجود است بارکد و طرح تعلق می‌گیرد یا اینکه قوانین را دوباره مورد بررسی و بازنگری قرار دهند. ایراد بعدی این است که با تمام این بگیر و ببندهایی که انجام می‌دهند، ارائه و نصب این طرح هیچ اثر مثبتی در بازار ندارد. چون امکان نصب این هولوگرام‌ها در گمرک وجود ندارد و نخواهد داشت، نمی‌توان مطمئن بود که این هولوگرام تنها روی کالاهایی که از مبادی رسمی وارد شده‌اند نصب می‌شوند.

** ولی گویا قرار بر این است که برچسب در گمرک روی کالاها نصب شود.
خیر. این امکان وجود ندارد.

** با این تعاریف حتی کالاهای قاچاق هم می‌توانند به طرح شبنم مزین شوند. درست است؟
بله درست است. اصلا یکی از ایرادهای بزرگ طرح شبنم این است که به کالاهای قاچاق و بدون گارانتی وجاهت می‌دهد. تصور کنید که یک فروشنده یک پارتی کالا از گمرک ترخیص می‌کند و یک پارتی هم از طریق قاچاق وارد بازار می‌کند. برچسب‌ها را هم در اختیار دارد و این برچسب‌ها را روی کالاهایی که به فروشگاه می‌آورد، نصب می‌کند. حال این کالاها می‌خواهند قاچاق باشند یا از گمرک ترخیص شده باشند. به هر حال توسط فروشنده به برچسب شبنم مزین می‌شوند.

** داستان ایجاد مرکز استاندارد تخصصی و بحث ارزیابی کالاها توسط یک آزمایشگاه جدید به کجا کشیده شد؟
بحث استاندارد کالاهای آی تی در مورد چهار قلم کالا شامل، نوت بوک، اسکنر، پرینتر و سرور از چندین سال قبل تا کنون در حال پیگیری است و این چهار قلم کالا هنگام واردات باید مراحل تست و بررسی را در اداره استاندارد طی کنند. یکی از بزرگ‌ترین انتقادات وارده به آزمایشگاه‌هایی است که این کالاها در آنها تست می‌شوند. این آزمایشگاه‌ها چندان مورد بازرسی قرار نمی‌گیرند و روال کاری و تست محصولات در آنها مغایر با روال استاندارد است. مشکلات دیگری هم در ناحیه اجرا اتفاق افتاده است که واردکنندگان را آزار می‌دهد. به همین دلیل ما با بحث ایجاد یک آزمایشگاه جدید در قالب یک ضرورت مواجه شدیم و تصمیم گرفتیم که یک مرجع درست داشته باشیم تا در مورد تست و بررسی کالاها به طور علمی و غیرمغرضانه و با دید غیراقتصادی بتواند اظهار نظر کند. به همین دلیل من طرحی را ارائه دادم که یک آزمایشگاه سومی راه‌اندازی شود تا به طور تخصصی به بررسی کالاهای وارداتی بپردازد.

** شرکتی که فراخوان ایجاد آزمایشگاه جدید برای تست محصولات آی تی را در سایت سازمان نظام صنفی داده است همان آزمایشگاه جدیدی است که در موردش صحبت می‌کنیم؟
خیر. تا این لحظه که با هم صحبت می‌کنیم آزمایشگاه این شرکت ربطی به این بحث ما ندارد.

** فکر می‌کنید ترکیب سهامداران این شرکت این توانمندی را دارد که آزمایشگاه مورد نظر سازمان نظام صنفی شود؟
اینکه این شرکت این توانمندی را دارد یا خیر موضوعی است که خود این شرکت باید پاسخ دهد. اما تاسیس آزمایشگاه کادر و نیروی متخصص می‌خواهد. وقتی آزمایشگاه مرکز تحقیقات راه‌اندازی شد از نظر کادر و تجهیزات تست کالا بسیار ضعیف بود و البته هنوز هم بسیار ناقص است. این آزمایشگاه‌ها در سطح استانداردهای جهانی و حتی داخلی هم نیستند. پس ما باید ببینیم این شرکت از لحاظ استانداردهای جهانی چه از لحاظ نیروی متخصص و چه از لحاظ تجهیزات در چه حدی است؟ قطعا در شرایط کنونی به هیچ وجه آن آزمایشگاه مورد نظر ما نیست، یا باید اساسنامه آن کاملا تغییر کند یا باید سازمان نظام صنفی از اساس کنسرسیومی برای این آزمایشگاه تعیین کند.

** بر اساس طرحی که شما داده بودید سازمان نظام صنفی به طور مستقل قصد راه‌اندازی آزمایشگاه جداگانه را داشت؟
سازمان نظام صنفی طبق ضوابط و قوانینی که دارد نمی‌تواند فعالیت اقتصادی داشته باشد. طرح من این بود حالا که سازمان نمی‌تواند آزمایشگاه احداث کند، با مشارکت افراد حقیقی و حقوقی یا شرکت‌های دیگر آزمایشگاه دیگری تاسیس شود که مطابق ضوابط و اساسنامه‌هایی باشد که ما در نظر داریم. البته سازمان نظام صنفی نمی‌تواند آزمایشگاهی را مجبور کند که مطابق قوانین آن حرکت کند.اما می‌تواند آزمایشگاهی تاسیس کند و قوانین و ضوابط خود را در آن بگنجاند و خیالمان راحت باشد که این آزمایشگاه در آینده خطا نخواهد رفت.

** در آمدزایی آزمایشگاه‌ها چگونه است؟ مگر این آزمایشگاه‌ها تعرفه مشخصی ندارند؟
سال ۸۳ برای آزمون لپ‌تاپ ۲۴۰ هزار تومان تعرفه گذاشتند. ابتدای سال ۹۰ تعرفه تست لپ‌تاپ ناگهان دو برابر شد و اعتراضات هم نتیجه‌ای نداد. تعرفه‌ها باید توسط مرجع دولتی تعیین شود. ولی مشاهده می‌کنید آنقدر بحث ثروت اندوزی گرم است و شیرین که این آزمایشگاه‌ها خود تعرفه را افزایش می‌دهند و توجهی هم به اعتراضات ندارند. ما اعتقاد داریم تعرفه‌هایی که اکنون این آزمایشگاه‌ها از ما اخذ می‌کنند بیش از ده برابر تعرفه‌های سازمان استاندارد است. همچنین برخی از این آزمایشگاه‌ها به تجهیزات تست دستگاه مجهز نیستند ولی به اداره استاندارد اعلام می‌کنند که به این تجهیزات مجهزند و بابت انجام تست‌های غیر استاندارد به روش‌های نادرست از واردکنندگان پول می‌گیرند.

** بحث دیگری هم از چند سال پیش در سازمان در حال پیگیری است و آن بحث رتبه‌بندی شرکت‌ها است که رضایت‌مندی مشتریان را هم به فاکتورهای حائز امتیاز افزوده است. این طرح در حال حاضر سرو صدای زیادی ایجاد کرده و بسیاری بر این باورند در صورت اجرای این طرح تمام شرکت‌ها یک رتبه پایین می‌آیند.چراکه تعداد مشتریان شرکت‌ها هم با هم برابر نیست و ممکن است ده اعتراض از یک شرکت با یک هزار مشتری، چندان به چشم نیاید تا ده اعتراض از شرکتی با ۵۰ مشتری. نظر شما در این رابطه چیست؟
من فکر می‌کنم این موضوع هم مانند بحث استاندارد می‌شود.وقتی ما میزان و معیار محک را نتوانیم به درستی تعریف و سازماندهی کنیم به طوری‌که نتوانیم برای کمی کردن مفاهیم روش درستی در نظر بگیریم دچار این اتفاقات می‌شویم. الان بزرگ‌ترین مشکلی که در این زمینه داریم این است که ما فرمول مشخص و درستی برای کمی کردن میزان رضایت مشتری نداریم.؟یا فرمولی برای سنجش توانمندی اقتصادی یک شرکت نداریم. ما به این فرمول‌ها نیاز داریم. در کل، کمی کردن این مسائل در رتبه‌بندی‌ها کار پیچیده‌ای است و من فکر نمی‌کنم این کار نتیجه درست و دقیق داشته باشد.

** اما هنگام تصویب این طرح شما جزو اعضای هیات‌مدیره سازمان نظام صنفی بودید.
من در جریان تصویب این طرح نیستم.

** چطور شما در هیات مدیره حضور داشتید و نسبت به این موضوع بی‌اطلاعید؟
یکی از اعتراضات ما هم این است که چطور برخی از پروژه‌ها به هیات‌مدیره آمده است و ما چه زمانی آنها را تصویب کرده‌ایم!

** در خاتمه پیش‌بینی از وضعیت بازار کامپیوتر دارید؟
در شرایط فعلی نمی‌توان پیش‌بینی درستی از وضعیت بازار داشت. اگر می‌شد وضعیت بازار و روند نرخ دلار را پیش‌بینی کرد مشکلی وجود نداشت.