ترجمه «انسجام در قرآن» به میانه راه رسید

 ابوالفضل حری نویسنده، محقق و مترجم در گفتگو با خبرنگار مهر گفت:‌ در حال ترجمه کتاب «انسجام در قرآن» اثر مستنصر میر، محقق و قرآن‌پژوه پاکستانی هستم که مساله انسجام و یکپارچی قرآن در آن مورد بررسی قرار گرفته است. این محقق با تدوین این کتاب سعی داشته به تشکیکات و شبهات برخی مستشرقین پاسخ بدهد؛ چون تعدادی از شرق‌شناسان می‌گویند که قرآن به دلیل روند نزولش طی ۲۳ سال انسجام ندارد. توماس کارلایل از انگلستان با همین ادعا قرآن را توده‌ای بی‌حجم و اندازه توصیف می‌کند و می‌گوید ۲۳ سال تداوم نزول آن دلیل محکمی بر نداشتن انسجام آیات آن است.

وی افزود: این کتاب که در واقع رساله دکتری مستنصر میر بوده است با ۶ فصل در پی پاسخگویی به این موضوعات است. کتاب دیباچه‌ای دارد که در آن درباره ساختار و ترکیب قرآن صحبت شده است. او اساس نظریه‌اش در این کتاب را بر اساس تفسیرهایی که حمید‌الدین فراهی و شاگردش امین احسان اصلاحی بر قرآن نوشته‌اند، قرار داده است. هر دو محقق از مفسرین معاصر قرآن در هندوستان هستند که اولین نفری که به بحث پاسخگویی شبهه عدم انسجام قرآن، دامن زد فراهی بود که اصلاحی هم راه او را دنبال کرد.

این پژوهشگر در ادامه گفت: در فصل اول «انسجام در قرآن» نظر علما و مفسرین دوره اولیه اسلامی درباره بحث انسجام در قرآن دنبال می‌شود و آرای مفسرینی چون باقلانی، جرجانی، زمخشری و … مورد بررسی قرار می‌گیرد. مستنصر میر به علاوه به آرای مفسران معاصری چون حجازی، فضل‌الرحمان و… هم توجه داشته و آن‌ها در این فصل از کتاب نقد و تحلیل کرده است. او در فصل دوم اصل نظم در قرآن را مطرح می‌کند و دلایل وجود نظم در قرآن را بررسی می‌کند.

حری گفت: در فصل‌های ۳ و ۴ این کتاب به سوره‌های قرآن به منزله کلیت نگاه می‌‌‌شود. میر در این مقاطع کتاب، سوره را واحد معنایی قرآن در نظر می‌گیرد و عنوان بحثش را هم «سوره به منزله کلیت» می‌گذارد. او در این فصول‌، روش فراهی و شیوه اصلاحی را مورد بررسی قرار می‌دهد و از سوره‌های مکی و مدنی مورد مثال می‌آورد. در دو فصل ۳ و ۴ کتاب، همچنین آرای علامه طباطبایی و سید قطب هم مطرح و تحلیل می‌شوند. علامه طباطبایی قائل به وحدت در سوره و سید قطب هم معتقد به غرض در سوره است.

مترجم کتاب «روایت داستانی: بوطیقای معاصر» افزود: میر در فصل پنجم به صورت جزئی‌تر درباره انسجام در قرآن بحث کرده و سوره‌های مختلف را به صورت جفت‌سوره‌ها در نظر گرفته است. اما در فصل ششم علاوه بر جفت‌سوره‌ها، تعداد سوره‌های بیشتری را کنار هم قرار می‌دهد که با یکدیگر تناسب و شباهت دارند. در واقع او در این فصل از بحث جفت‌سوره فراتر رفته به گروه سوره یا به تعبیر من به خوشه‌سوره‌ها می‌رسد. دو ضمیمه‌ای هم که در پایان کتاب آمده‌اند به ترتیب تعبیر اصلاحی از نظم سوره و بررسی تطبیقی چندین آیه از قرآن و نظر اصلاحی و دیگر اندیشمندان در این باره است.

وی گفت: نسخه اصلی کتاب حدود ۱۳۰ حجم دارد. کتاب در اصل به زبان انگلیسی نوشته شده است و من هم مشغول ترجمه همین نسخه هستم. با توجه به توضیحاتی که به مطالب کتاب اضافه می‌کنم، احتمالا حجم آن به ۱۵۰ تا ۱۶۰ صفحه برسد. در حال حاضر در نیمه‌های راه بازگردانی این کتاب هستم؛ چون کار به ویراستاری و بازخوانی‌هایی احتیاج دارد. این کتاب پس از پایان ترجمه به انتشارات حکمت تحویل داده خواهد شد.

دکتر مستنصر میر متولد ۱۹۴۹ پاکستان است. وی به ترتیب در سال‌های ۱۹۶۷ و ۱۹۶۹ لیسانس و فوق‌ لیسانس خود را از کالج دولتی دانشگاه پنجاب در شهر لاهور پاکستان دریافت کرد و یک سال بعد موفق به دریافت فوق لیسانس دیگری در رشته مطالعات اسلامی از دانشگاه میشیگان در آمریکا شد. وی در سال ۱۹۸۳ از این دانشگاه با مدرک دکترا فارغ‌التحصیل شد و از آن پس در دانشگاه‌های میشیگان، ویرجینا و دانشگاه بین‌المللی اسلامی در مالزی مشغول به تدریس بوده است.

حوزه اصلی تحقیقات میر، مطالعات قرآنی است. وی علاوه بر این، یک کتاب و چند مقاله درباره محمد اقبال لاهوری منتشر کرده است. سه کتاب قرآنی او عبارتند از: «نظم و انسجام در قرآن» در سال ۱۹۸۶، «فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم قرآنی» در سال ۱۹۸۷ و «تعابیر و اصطلاحات زبان قرآن» در سال ۱۹۸۹٫