تعویض و ترمیم قرآن های قدیمی ابتکاری جالب در نمایشگاه قرآن

شاید شما هم در منزل قرآنی داشته باشید که هرچند قدیمی و فرسوده شده باشد ولی نه حاضر هستید آن را از دست بدهید و نه می توانید آن را قرائت کنید.

برخی از نسخه های قرآنی بنا به دلایلی ممکن است بسیار عزیز و دوست داشتنی باشد؛ قرآنی که از نسل های گذشته و اجداد شما به ارث رسیده؛ قرآنی که از یک عزیز به عنوان یادگاری است و قرآنی که با دیدن آن بسیاری از خاطرات زنده می شود؛ از این نوع قرآن هاست.

بعضی از این نوع قرآن ها حتی قابل تورق نیست. چون به اندازه ای قدیمی است که اگر بخواهید آن را ورق بزنید ممکن است صفحات آن از هم جدا شوند. به همین دلیل ترجیح می دهید به آن دست نزنید اما از طرف دیگر دوست ندارید غبار بر روی چنین قرآنی در منزل شما بنشیند.

امروزه نگهداری قرآن های قدیمی یکی از دغدغه هایی است که بسیاری به دنبال راه حلی برای آن هستند. هنوز هم در منازل، مساجد، حسینیه ها و برخی مراکز فرهنگی قرآن هایی وجود دارد که به دلیل فرسوده و قدیمی بودن در گوشه ای مانده و غبار فراموشی آن را فراگرفته است.

یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه قرآن می گوید: مردم قرآن های فرسوده خود را به مراکزی مانند آستان حضرت معصومه یا آستان قدس رضوی ارائه دهند.

‘محمود گنجی’ ادامه می دهد: شخصی در قم قرآن های قدیمی را خریداری می کرد و علاوه بر این که نسخه های بسیار قدیمی را به موزه ها می فروخت؛ قرآن های غیر قابل استفاده را به صورت صفحات جداگانه در قاب های مناسب تهیه کرده و به دیگران هدیه می داد.

یک خانم بازدیدکننده در نمایشگاه قرآن نیز می گوید که قرآن های قدیمی خود را به مسجد اهدا می کند ولی نمی دانست در مسجد چه استفاده ای از این نوع قرآن ها می شود.

مسوول یک غرفه در نمایشگاه قرآن هم می گوید: آیت الله العظمی ‘مرعشی نجفی’ برای نگهداری قرآن های قدیمی فرمودند که آنها را صحافی کنم ولی بنده در پاسخ عرض کردم که هزینه صحافی بیشتر از هدیه قرآن می شود و ایشان فرمودند اگرچه هزینه صحافی بیشتر است اما باعث احیای قرآن می شود.

در بیستمین نمایشگاه قرآن کریم که از ۲۶ تیر آغاز به کار کرده است غرفه ای در مقابل بخش نوجوان و در شبستان مصلی قرار دارد که به صحافی، ترمیم و تجمیع قرآن های قدیمی همت گماشته است.

مسوول بخش احیای قرآن های فرسوده در نمایشگاه قرآن می گوید: این بخش که برای اولین بار در نمایشگاه قرآن اجرا می شود؛ در واقع طرح تعویض، ترمیم و تجمیع قرآن های فرسوده با قرآن های نو است.

‘پیام خسروی نژاد’ مدیرعامل موسسه فرهنگی فرانگر پارس ادامه می دهد: بخش احیای قرآن های فرسوده با حمایت مرکز هماهنگی، توسعه و ترویج فعالیت های قرآنی کشور راه اندازی شده و پیش بینی می کنیم استقبال فراوانی در یک ماه نمایشگاه صورت گیرد.

وی می افزاید: قرآن هایی در خانه های مردم وجود دارد که اگر چه با آن مانوس هستند و دوست ندارند آن را از دست بدهند ولی از طرف دیگر به علت فرسودگی و قدیمی بودن آن دیگر قابل استفاده نیست. این نوع قرآن ها بدون هیچ هزینه ای در این غرفه ترمیم شده و تحویل صاحبان آن داده می شود.

خسروی نژاد توضیح می دهد: از آنجا که برخی افراد نمی دانند قرآن های فرسوده خود را چگونه بازیابی کنند و یا به آب روان بسپارند. این قرآن ها نیز در این بخش از صاحبان آن تحویل گرفته می شود و ضمن ثبت اطلاعات مراجعه کنندگان، یک قرآن جدید به صورت رایگاه اهدا می شود و قرآن های قدیمی در اختیار مرکز هماهنگی، توسعه و ترویج فعالیت های قرآنی قرار می گیرد تا ضمن حفظ حرمت قرآن بازیافت شود.

یکی دیگر از اقدامات این غرفه جمع آوری قرآن های بدون استفاده در منازل مردم است. برخی افراد چندین نسخه قرآن در منزل دارند ولی فقط از یک قرآن استفاده می کنند و بقیه نسخه ها بدون استفاده در منزل معطل مانده و کسی از آن بهره نمی برد. این اقدام غرفه که به ‘تجمیع’ نام گرفته؛ قدمی در جهت استفاده صحیح از قرآن های بدون استفاده است.

مسوول بخش احیای قرآن های فرسوده در این زمینه می گوید: برخی افراد چندین قرآن در خانه دارند و نیازی به همه آن ها ندارند که در این غرفه قرآن های بدون استفاده هموطنان تحویل گرفته می شود و به مساجد، روستاها و مکان های مختلف اهدا می شود.

وی یادآور می شود: چنانچه این طرح مورد استقبال قرار گیرد؛ می توانیم قرآن های تجمیع شده را به کشورهای دیگر نیز ارسال کنیم و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از طریق رایزن های فرهنگی و سفرای جمهوری اسلامی ایران در کشورهای دیگر می توانند در این زمینه فعالیت کنند.

خسروی نژاد با بیان این مساله که طرح موردنظر سه سال پیش مطرح شده بود؛ ادامه می دهد : قرار بود احیای قرآن های فرسوده سال گذشته با کمک بعضی مناطق شهرداری تهران اجرا شود اما متاسفانه به مرحله اجرا نرسید؛ هرچند در شورای شهر برای این مساله طرحی به تصویب رسیده بود.

موضوع صحافی و چاپ کتاب در فرایند نشر از اهمیت خاصی برخوردار است و نکته جالب اینجاست که ایران در زمینه صحافی و جلدسازی در رتبه اول قرار داشته و الگوی دیگر کشورهاست.

خسروی نژاد می گوید: ایران در زمینه صحافی و جلدسازی به ویژه جلدسازی هنری حرف اول را در دنیا می زند و کارهای برخی از جلدسازان ایرانی در جهان کم نظیر و بی سابقه است. نمونه هایی از کارهای این جلدسازان در آلمان و بعضی کشورهای دیگر ارائه شده است و حتی برخی کشورها مانند ترکیه نمونه هایی را از روی کار ایران نسخه برداری می کنند.

در بخش تعویض و ترمیم قرآن های قدیمی بازدیدکنندگان ضمن این که قرآن های قدیمی خود را برای صحافی تحویل می دهند؛ با فرایند صحافی و جلدسازی از نزدیک آشنا می شوند.

دستگاه های صحافی معمولا سنگین و حجیم بوده و انتقال آن به نمایشگاه یکی از مشکلات در این زمینه بوده ولی مسوولین غرفه حاضر شدند این زحمت را به جان خریده تا با راه اندازی یک خط تولید، مردم را با این صنعت آشنا کنند.

مسوول بخش تعویض قرآن های قدیمی توضیح می دهد: موضوع صحافی و جلدسازی از دیرینه ای قدیم برخوردار است و بیستمین نمایشگاه قرآن فضای مناسبی را برای این کار قرار داده تا بتوانیم مردم را با نحوه جلدسازی و صحافی آشنا کنیم.

در این غرفه بازدیدکنندگان با دستگاه هایی همچون برش مقوا برای جلدسازی، میز کار، پرس دستی،طلاکوب و دستگاه برش آشنا می شوند.

قرآن هایی که بازدیدکنندگان برای ترمیم تحویل این غرفه می دهند؛ بایستی برای استحکام به مدت دو روز باقی بماند و مسوولین برای این کار دستگاهی را پیش بینی کرده اند تا قرآن را درون آن قرار داده و تحویل بازدیدکنندگان دهند.

خسروی نژاد ادامه می دهد : مراحل صحافی قرآن یک ساعت به طول می انجامد و سپس تحویل داده می شود ولی بازدیدکنندگان بعد از این که قرآن صحافی شده را به منزل بردند؛ می توانند بعد از ۴۸ ساعت قرآن ها را از دستگاه بسته بندی جدا کنند.

برخی از قرآن های قدیمی از قدمت بسیاری برخوردار است و حتی ممکن است نسخه های منحصر به فردی در میان این قرآن ها وجود داشته باشد. در صورتی که مردم از این نوع قرآن ها در منزل داشته باشند به گفته مسوول بخش تعویض قرآن های قدیمی می توانند آن را به کتابخانه ملی یا موزه ملک تحویل دهند تا این نوع قرآن ها در بخش نسخ خطی بازسازی و احیا شود.

یکی از نکات جالب این است که کتابخانه ملی و موزه ملک می تواند شناسنامه این نوع قرآن ها مانند مشخصات دوره، خط هنرمند و ترجمه آن را به صاحبان آنها ارایه کند.

نمایشگاه قرآن کریم اگرچه فرصت مناسبی برای علاقه مندان به معارف و علوم قرآنی است تا با مسائل مختلف قرآنی در زمینه های مختلف آشنایی پیدا کنند و ایجاد بخش تعویض و ترمیم قرآن را می توان اقدامی جالب دانست که نیاز بسیاری از مردم را برآورده می کند.

در روایات بسیار سفارش شده که نگذارید قرآن را غبار فراموشی بپوشاند و با خواندن حداقل ۵۰ آیه در روز خود را از گروه غافلین جدا کنید و اینک بخش احیای قرآن های فرسوده با اجرای این طرح یک بار سنگین شرعی را از روی دوش مردمی برمی دارد که قرآن های بدون استفاده در خانه های خود دارند.

نمایشگاه قرآن کریم تا ۲۴ مرداد ماه در مصلای امام خمینی (ره) برپاست.

از: محمدرضا جعفرملک

فراهنگ**۱۰۰۳**