تهرانی‌ها، خریدار کتب ناشران شهرستانی

ناشران شهرستانی حدود ۱۲ روز مهمان تهران می‌شوند. امسال نیز ۵۵۵ ناشر شهرستانی در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حاضر خواهند شد که تعداد ۴۹۲ تا از آنها ناشر مستقل هستند و ۶۳ ناشر شهرستانی نیز نمایندگی آثار خود را به یکی از ناشران تهرانی یا شهرستان‌های دیگر واگذار کرده‌اند.

اقامت گران، مشکل همیشگی

مهم‌ترین مشکل ناشران شهرستانی اقامت در تهران است. عابس قدسی، مدیر انتشارات سپیده‌یاران از خراسان، درنظرنگرفتن اقامتگاه مناسب را از مهم‌ترین وجوه تمایز میان ناشران تهرانی می‌داند و می‌گوید: نبود محل اقامت مناسب موجب می‌شود حضور ناشران شهرستانی در نمایشگاه کمرنگ بشود. ما در این باره بسیار صحبت کرده‌ایم، ولی تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم. حتی اگر ما در تهران فامیل و آشنایی داشته باشیم، چون مدت زمان نمایشگاه طولانی است و با توجه به وضعیت امروز جامعه نمی‌توان برای ۱۲ روز به خانه آنها رفت. اگر هم قرار باشد هتل بگیریم، هزینه‌ها بسیار سرسام‌آور خواهد بود. یعنی هزینه‌ها با میزان فروش و درآمد همخوانی نخواهد داشت.

معصومه جمالی‌مهر، مدیر انتشارات آمیس از اصفهان ـ‌ که بیش از هشت سال است در نمایشگاه بین‌المللی تهران حضور فعال دارد ـ در این باره می‌گوید: در این ایام معمولا اقامتگاه‌های با قیمت مناسب پر هستند. هزینه هتل‌ها هم وحشتناک است. البته من از این جهت شانس آورده‌ام چون به منزل آشنایان و دوستان می‌روم.

البته هزینه اقامت تنها محدود به مدیران انتشارات نیست، زیرا در هر غرفه‌ای حداقل باید دو نفر برای فروش و معرفی کتاب به بازدیدکنندگان نیز حضور داشته باشند. اگرچه جمالی‌مهر پنج سالی است با یکی از دوستان تهرانی خود، از بهمن ماه برای نمایشگاه وقت می‌گیرد و دیگر هزینه‌ای برای اقامت همکار خود نمی‌پردازد، ولی عابس قدسی می‌گوید: ما این روزها علاوه بر پرداخت حقوق به همکارانمان در غرفه باید هزینه اقامت آنها و نیز هزینه رفت و برگشت‌شان را تقبل کنیم.

جمالی‌مهر با اشاره به هزینه اقامت زیاد ناشران خانم می‌گوید: من از این جهت بسیار خوش‌شانس بوده‌ام که همکاری در تهران دارم. معمولا آقایان می‌توانند چند نفری با هم جمع شوند و برای این چند شب محلی را اجاره کنند و تا اندازه‌ای از هزینه‌ها بکاهند، ولی اگر مسوولان یک انتشارات خانم باشند، فراهم کردن مکان امن با هزینه پایین بسیار دشوار می‌شود.

چینش ناشران براساس حروف الفباست؟

محل قرارگیری غرفه ناشران براساس حروف الفبا تنظیم می‌شود. به همین جهت پیدا کردن ناشر مورد نظر کار نسبتا ساده‌ای است و دیگر فرق خاصی میان ناشران نیست.

جمالی‌مهر این روش را تصدیق می‌کند و می‌گوید تاکنون در این باره به مشکلی نخورده است.

ولی قدسی از این مساله شاکی است و می‌گوید: اگرچه به نظر می‌رسد چنیش غرفه‌ها براساس حروف الفباست ولی در حقیقت رایزنی‌های پشت پرده هم وجود دارد که امکان جابه‌جایی را برای ناشران تهرانی فراهم می‌کند.

برای مثال اسم انتشارات ما سپیده‌یاران است و علی‌القاعده غرفه ما باید در حرف سین قرار بگیرد.

اگر قرار باشد ورودی شبستان با حرف آخر حروف الفبا آغاز شود، ناشرانی هستند که به نام غرفه خود، کلمه موسسه را اضافه می‌کنند و در همان قسمت‌های ورودی قرار گیرند و اگر قرار باشد حرف «الف» در قسمت ورودی درهای شبستان باشد، ناشر با رایزنی‌های پنهانی کلمه انتشارات را ابتدای اسم نشر خود می‌آورد و باز هم در همان قسمت‌های ورودی قرار می‌گیرد.

در حالی که هر کسی می‌تواند کلمه انتشارات را به ابتدای اسم نشر خود اضافه کند تا بتواند در چنین شرایطی از این موقعیت استفاده کند. بعضی از همین طریق بهترین غرفه‌ها را که در معرض دید بیشتر بازدیدکنندگان است، از آن خود می‌کنند ولی ما شهرستانی‌ها چون دیرتر به تهران می‌رسیم و از چنین روابطی هم محروم هستیم، فقط طبق قاعده پیش می‌رویم و مسلما میزان فروشمان به اندازه دیگر ناشران نخواهد شد.

سکینه قربانخواه، مدیر انتشارات ارنواز از استان گیلان نیز از وضعیت چینش غرفه‌ها ناراضی است و در این باره می‌گوید: اگرچه مسوولان ظاهرا غرفه‌ها را براساس حروف الفبا تنظیم می‌کنند ولی واقعا این طور نیست. علاوه بر این حتی متراژ غرفه‌ها نیز عادلانه نیست. برای نمونه ما چند سالی در قالب تعاونی استان گیلان به نمایشگاه می‌آمدیم تا کتاب‌های ناشران استانمان را عرضه کنیم.

در آن راستا به تعاونی قم بیش از دیگر غرفه‌ها فضا اختصاص داده بودند، در حالی که تعداد کتاب‌های گیلان بسیار بیشتر بود. جالب این است که ما وقتی شکایت کردیم نه تنها ترتیب اثر ندادند، بلکه سال بعدش، فضای کمتری در اختیارمان قرار گرفت.

قربانخواه به مظلومیت ناشران گیلانی اشاره می‌کند و می‌گوید: نه تنها بی‌عدالتی‌هایی در حق ما ناشران شهرستانی‌ها صورت می‌گیرد، بلکه مسوولان استانمان هم هیچ خدمات خاصی به ما ارائه نمی‌کنند تا از حمایت آنها دلگرم شویم.

محدودیت زمانی تحویل غرفه‌ها

تحویل غرفه‌ها در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران معمولا با حرف و حدیث همراه است. سکینه قربانخواه، یکی از مشکلات تحویل غرفه‌ها را در اطلاع‌رسانی‌های دیرهنگام می‌داند و می‌گوید: ما در نمایشگاه ثبت‌نام می‌کنیم و هر کمبودی که داشته باشیم رفع می‌کنیم، ولی تا آخرین روزها حتی نمی‌دانیم آیا غرفه‌ای به ما تعلق می‌گیرد یا خیر. ما تجربه داشته‌ایم که در آخرین روزها وقتی برای پیگیری تماس گرفته‌ایم به ما می‌گویند فضای نمایشگاه پر شده و دیگر فضایی برای غرفه جدید نداریم. به همین دلیل ما نمی‌توانیم در زمان مناسب تدارکات لازم را فراهم کنیم.

جمالی‌مهر نیز زمان ارائه غرفه‌ها و هزینه‌های زیاد انتقال کتاب‌ها را نامناسب می‌داند و می‌گوید: همیشه دو روز پیش از افتتاحیه، غرفه‌ها به ناشران تحویل داده می‌شود. در نمایشگاه کتاب برای ما ناشران شهرستانی خبری از انبار نیست. در همان دو روز ما کتاب‌هایمان را داخل غرفه‌های تحویل داده شده قرار می‌دهیم و فضای غرفه را برای بازدیدکنندگان آماده می‌کنیم.

این در حالی است که قدسی می‌گوید: انبارهای کتاب را به ما سریع‌تر تحویل می‌دهند، ولی چون ما نمی‌دانیم که آیا غرفه‌ای به ما می‌رسد یا خیر، با بلاتکلیفی بدی مواجهیم. ما سابقه چنین شرایطی را در نمایشگاه داشته‌ایم که یک سال در نهایت غرفه‌ای اشتراکی به ما دادند.

باز هم نارضایتی از محل نمایشگاه

این بحث که آیا نمایشگاه در جای مناسبی قرار دارد یا خیر، اصلا جدید نیست. هر سال نیز وعده‌ای برای سال آینده داده می‌شود و هر سال هیچ اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. اگرچه همه واقفند نمایشگاه در مصلی مزیت‌هایی نسبت به محل نمایشگاه‌های بین‌المللی دارد، ولی… .

جمالی‌مهر با اذعان به وضعیت بد معیشتی مردم برای خرید کتاب می‌گوید: من از فروش کتاب‌هایم در محل فعلی نمایشگاه راضی نیستم. من در آخرین دوره‌ای که در محل قبلی نمایشگاه‌ها شرکت کرده بودم، اگرچه فقط ۳۰ عنوان کتاب داشتم و دو روز اول را از دست داده بودم، اما میزان فروش کتاب‌هایم بسیار بیشتر از اینها بود. در حالی که آن زمان هنوز به شهرت نرسیده بودم و چاپ‌های چندم کتاب‌هایم با تیراژ بالا به دست مردم نرسیده بود.

در عین حال جمالی‌مهر نگران مکان‌های پیشنهادی مسوولان برای نمایشگاه است و می‌افزاید: این یک واقعیت است که خریدار اصلی کتاب‌های ما ناشران شهرستانی، تهرانی‌ها هستند. زیرا به نظر می‌رسد تهرانی‌ها بیش از آن‌که نگران قیمت کتاب باشند به دنبال محتوا و کیفیت کتاب‌ها هستند.

اگر قرار باشد نمایشگاه کتاب به محلی مانند شهر آفتاب و دیگر نقاط دور از مرکز تهران منتقل شود و خود تهرانی‌ها هم نخواهند به دیدن نمایشگاه بیایند، عملا برنامه نمایشگاه بین‌المللی تهران حذف می‌شود، زیرا ما ناشران شهرستانی وقتی خریدار تهرانی نباشد، هیچ انگیزه‌ای برای حضور در نمایشگاه نداریم.

این نکته را هم در نظر بگیرید که من وقتی برای انتقال حجم زیادی از کتاب‌هایم هزینه حمل و نقل می‌پردازم، در آخرین روزها حتی کتاب‌هایم را با ۴۰ درصد تخفیف به فروش می‌رسانم تا دیگر هزینه‌ای برای بازگرداندن کتاب‌ها نکنم. ولی اگر نمایشگاه بدون مخاطب باشد چنین خلاقیت‌هایی نیز از بین می‌رود.

با تمام این شرایط بازهم ناشران شهرستانی مایلند در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شرکت کنند تا هم از این فضا بهره ببرند، هم بتوانند تعاملات بیشتری با ناشران و نویسندگان و مخاطبان داشته باشند.

حورا نژادصداقت – جام‌جم