تهران در داستان «یوسف‌آباد، خیابان سی‌وسوم» شهری دوست‌داشتنی است

به گزارش خبرنگار مهر، سمینار «بازنمایی فضاهای شهری در هنر و ادبیات» از صبح امروز چهارشنبه ۲۸ تیرماه و در سالن استاد ناصری خانه هنرمندان ایران آغاز به کار کرد و تا عضر امروز ادامه دارد.

نشست «ادبیات» این سمینار هم ظهر امروز با ارائه چهار مقاله به ترتیب از «امیرعلی نجومیان – ماکان نجومیان»، «سیدابوالحسن ریاضی»، «سیدمحسن حبیبی، نوید پورمحمدرضا و فرزین امین صالحی» و «پیروز حناچی و سعید محمود کلایه» برگزار شد.

سیدابوالحسن ریاضی استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی نیز با ارائه مقاله‌ای به بازنمایی تهران در داستان «یوسف آباد خیابان سی و سوم» نوشته سینا دادخواه پرداخت.

وی ابتدا با اشاره به اینکه کتاب اخیر در یک سال ۶ بار چاپ شده، رغبت علاقه‌مندان را به مطالعه آن یادآور شد و گفت: اهمیت این کتاب در این است که اگر تهران را از آن بردارید، دیگر داستان کتاب اساساً نمی‌تواند رخ دهد؛ گویی همه شخصیت‌ها به نحوی فرا خوانده شده‌اند تا تهران خوانده شود.

ریاضی با طرح این سؤال که «آیا اساساً می‌توان شهر را بازنمایی کرد و آیان چنین بازنمایی قابلیت تعمیم را دارد یا خیر؟» در پاسخ به آن تاکید کرد: اگر اثر هنر مصنوعی نباشد و از ناخودآگاه هنرمند بیرون آمده باشد، کاملاً قابلیت تعمیم را دارد و درک من از داستان «یوسف آباد خیابان سی و سوم» این است که با ما یک نگاه ناخودآگاه رو به رو هستیم یعنی تصاویر تهران در این کتاب مصنوعی نیست.

این عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی افزود: داستان این کتاب سرشار از اسامی خیابان‌ها، میادین، بوستان‌ها و رستوران‌ها است. این داستان برعکس برخی داستان‌ها که نویسنده‌هایشان تمایل و یا جرات اینکه زمان و مکان داستانشان را معین کنند، در خلاء رخ نمی‌دهد و جا و زمان داستان مشخص است.

وی ادامه داد: تهران در داستان «یوسف آباد خیابان سی‌وسوم» شهری به شدت سمپاتیک و دوست داشتنی است. آنقدر که شخصیت اصلی داستان می‌گوید «من فقط می‌توانم آنقدر از تهران دور شوم که زود به آن برگردم». واقعیت نیز از همین مسأله حکایت می‌کند؛ کسانی که در تهران زندگی می‌کنند با وجود همه گله‌ها و شکایاتی که از مشکلات این شعر دارند، وقتی از تهران خارج می‌شوند، دوست دارند زودتر به این شهر برگردند.

ریاضی ادامه داد: آدم‌های این داستان به نحوی عمیق مدرن‌اند و تهرانِ سینا دادخواه آکنده از مفاهیم مدرن است. کتاب «یوسف آباد، خیابان سی و سوم» از داستان‌های متفاوتی است که در آن، شهر هویتی مستقل و زنده دارد. دادخواه در چهار فصل کتاب، از طریق راویان متعدد، تصویری از تهران ارائه می‌دهد که با همه تعارض‌ها و آشفتگی‌ها و حضور سنت‌های پررنگ، چهره‌ای مدرن دارد.

این استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی همچنی از آنچه وجه زنانه شهر تهران در این داستان، تصویر غمگین خیابان سی و سوم یوسف آباد، وجه پرتلاطم مراکز خرید و گمشدگی شهروند تهرانی در آن و حضور جاری شهر در حیات ذهنی تک تک ساکنان این شهر خواند، به عنوان وجوه تامل برانگیز در رمان سینا دادخواه یاد کرد.

وی همچنین گفت. تجربه انسانی مولف از شهر تهران، به تولد شخصیت خاصی از تهران منجر شده که زمینه بیان آرزوها، ترس‌ها، تنش‌ها، چالش‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای زندگی را در فرهنگ شهری معطوف به زمان مشخص و مکان خاص را فراهم می‌سازد.

وی گفت: در هنر معاصر، مخاطب با اثر دیگر تنها در وضعیت اثرپذیری قرار ندارد بلکه یک حالت بر هم کنشی میان این دو است. هنر هپنینگ، نوعی هنر اجرایی است که در آن، فاصله میان هنر و مخاطب از میان می رود؛ اثر هنری، در لحظه خلق می‌شود و دریافت، با منطق احتمالات، به جلو حرکت می‌کند. این ویژگی هنر هپنینگ، آن را با زندگی روزمره ارتباط می‌دهد.

نجومیان با اشاره به نظریات کسانی مانند آلن کاپرو درباره تاثیر متقابل هنر و زندگی شهری بر یکدیگر، با نقل قولی از میشل دوسورتو نظریه‌پرداز فرانسوی در کتاب معروفش «کنش زندگی روزمره» تاکید کرد: او معتقد است باید به جای توجه به خود زندگی روزمره، به کنش‌های افراد به آن توجه کرد. هنر نه تنها زندگی روزمره را بازنمایی می‌کند بلکه آن را به چالش می‌کند.

این دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه شهید بهشتی گفت: هنر، شهر و بلکه تجربه شهری را می‌سازد و تجربه هنری نیز، خود یک کشف هنری است. در بسیاری از مواقع، خیابان‌ها و فضاهای شهری و عمومی، آرمانی‌ترین مکان‌ها برای اجرای هپنینگ ها و دیگر قطعه ها بوده است.

این مترجم و نویسنده همچنین حذف فضاهای بین خودی و دیگری، بازچینش فضاها و ابژه‌ها، اقتباس از آثار هنری و از آن خود کردن آنها و زمینه‌یابی جدید را از نتایج رابطه تعاملی هنر و زندگی شهری عنوان کرد.