به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا ،امروز مصادف با ۲۸ اردیبهشت ماه روز بزرگداشت عمر خیام نیشابوری یکی از مفاخر ایران زمین است ،حکیمی که طرز بیان و فلسفه او تاثیر به سزایی در ادبیات فارسی بر جای نهاده است .
خیام نیشابوری از شاعرانی است که شعر را برای تفکرات فلسفی خود به کار برده و چنان وانمود کرده که ضرورت روحی او را بدین سمت و سو کشانده است . سروده های خیام بسان آیینه ای است که مخاطب بخشی از افکار و ناامیدی های خود را در آن می بیند و از این رو در میان مردم جای باز کرده است.
شعر خیام، در قالب رباعی، شعری کوتاه، ساده و بدون هنرنمایی های فضل فروشانه و در عین حال حاوی معانی عمیق فلسفی و حاصل اندیشه آگاهانه متفکری بزرگ در مقابل اسرار عظیم آفرینش است.
وی شاعری است که به قضا و قدر اعتقادی ندارد ، در اشعار وی بدبینی و تاثر را به سادگی می توان دید چرا که همواره با تفکر نیستی و عدم به مقوله شادی می نگریست. اگر چه از مرگ واهمه ای به دل نداشت اما از کوتاهی عمر همواره شکایت می کرد این طرز بینش او را از درک لذت زیبایی محروم کرد.
سروده های خیام با زبانی ساده سروده شده و همگان را شیفته خود ساخته است .خیام با سروده هایش با مخاطب ارتباط معنوی برقرار می کند. این سادگی را می توان در یکی از اشعار وی به آسانی حس کرد :
افسوس که نامه جوانی طی شد
وان تازه بهار زندگانی دی شد
آن مرغ طرب که نام او بود شباب
افسوس ندانم که کی آمد کی شد
*زندگی نامه
‘غیاث الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری ‘در قرن پنجم هجری قمری در نیشابور متولد شد ،او زمانی پا به عرصه هستی نهاد که ترکان سلجوقی بر خراسان، ناحیه ای وسیع در شرق ایران، تسلط داشتند.
در دوران جوانی به دلیل هوش سرشار و حافظه قوی در فلسفه، نجوم و ریاضی پیشرفت فراوانی کرد و در طب نیز به مهارتهایی دست یافت . در ریاضیات،فلسفه،نجوم و شعر از بزرگان عصر خود بود.خیام باحدیث،تفسیر و حکمت نیز آشنا بود و فقه را نیز در میانسالی نزد امام موفق نیشابوری آموخت.
خیام در نجوم نیز سرآمد زمانه خود بود ،در مدت اقامتش در اصفهان زیج ملکشاهی را تهیه کرد و در حدود سال ۴۵۸ هجری طرح اصلاح تقویم را تنظیم کرد و تدوینگر و بنیانگذار تقویم جلالی شد.
وی علاوه بر تسلط بر علومی چون طب، نجوم، فلسفه و تاریخ جهان، زبانشناس و فقیه نیز بود و بسیاری از صوفیان و عارفان زمان به او لقبهای همچون امام، فیلسوف و حجه الحق دادند.
خیام در ریاضیات نیز دارای نبوغ و هوش سرشاری بود که تحت حمایت و سرپرستی ابوطاهر قاضی القضات سمرقند، کتابی درباره ی معادلات درجه سوم نوشت ،اثبات اصل پنجم اقلیدس که اساس هندسه ی اقلیدسی است از دیگر دستاوردهای علمی خیام به شمار می رود.
وی در زمینه ادبیات و شعر نیز از استعداد فراوانی برخوردار بود و شهرت او به دلیل سرودن رباعیات بود ، رباعیات او ساده ،بی آلایش و به دور از هر گونه صنایع پیچیده شعری سروده شده است ،خیام در رباعیات خود افکار فلسفی اش را به زیباترین شکل بیان می کند.
اشعار وی دارای متانت و سنگینی است و نشان می دهد که اهل مزاح و سخنوری نیست اشعار وی بیشتر حول موضوعاتی چون ناپایداری و بی اعتباری دنیا و یادآوری مرگ می چرخد.
خیام با حکومت آلپ ارسلان و ملکشاه سلجوقی معاصر بود و به دلیل آن که آنها از مخالفان فلسفه بودند شرایط را برای بروز اندیشه های خود مناسب نمی دید.
گفته می شود تعداد رباعیات منسوب به او از ۳۰۰ رباعی فراتر رفته، به بیش از ۱۰۰۰ رباعی رسیده است. شهرت خیام در اروپا به ویژه در انگلستان و آمریکا بسیار است و علت آن این است که ‘ ادوارد فیتز جرالد’ شاعرمشهور انگلیسی رباعیات وی را در نهایت فصاحت و بلاغت ترجمه کرده است که تقریبا معادل اصل فارسی آن است.
این ترجمه در سال ۱۸۵۹ میلادی در لندن منتشر شد و هم اکنون رباعیات او به زبان های فرانسوی و انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی، روسی، عربی، ترکی، ارمنی نیز ترجمه شده است.
*آثار خیام
میزان الحکمه ،لوازم الامکنه ،رساله فی براهین علی مسائل الجبر و المقابله،رساله کون و تکلیف، طبیعیات ،رساله فی الوجود ،رساله فی شرح ما اشکل من مصادرات کتاب اقلیدس ، الزیج ملکشاهی و رباعیات (شامل ۲۰۰ رباعی )از جمله اثار این اندیشمند و شاعر پر آوازه است .
از مهم ترین آثار فارسی منسوب به خیام می توان به رساله نوروز نامه اشاره کرد که با زبان و نثری ساده و شیوا، پیدایی نوروز و آداب برگزاری آن را در دربار ساسانیان بازگو کرده است .
اثاری از خیام در علم و فلسفه نیز به یادگار مانده که مهمترین آنها کتاب ‘جبر’ اوست که بهترین اثر در نوع خود در علم ریاضیات است.
قدیمی ترین کتابی که نامی از خیام به میان آورده و نویسنده آن نیز هم عصر وی بوده ‘چهار مقاله ‘ نظامی عروضی است که خیام را در فهرست منجمین گنجانده است .
عمر خیام نیشابوری در سال ۵۱۷ هجری دار فانی را وداع گفت و در نیشابور به خاک سپرده شد.
فراهنگ **۱۶۳۰ **۱۵۸۱
انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۸۰۱۳۷۰۵۷
ایرنا: خبرگزاری جمهوری اسلامی