داستان ساخت موزه ملی ایران؛طاق کسری بعد از ۱۵۰۰ سال

هادی معیری نژاد – این که این بنا چگونه ساخته شده و طراح آن که بوده است داستانی است که ریشه در مکتب بازگشت در معماری معاصر ایران دارد که برخی از معروفترین بنا های ایران مثل بانک ملی بر اساس همین مکتب ساخته شده است.گرچه طراح آن خارجی بوده است.
طبق اسناد تاریخی، پیشنهاد ایجاد مکانی به نام موزه، برای نخستین بار در ایران از سوی مرحوم مرتضی قلی هدایت ملقب به صنیع الدوله مطرح شد که هرگز نتوانست به آرزویش جامه عمل بپوشاند؛ پس از آن، در سال ۱۲۹۵ هجری شمسی همزمان با تأسیس وزارت معارف و صنایع مستظرفه در ایران، اولین موزه به معنای اعم آن به نام “موزه ملی” به همت مرتضی قلیخان ممتازالملک با دارابودن بیش از ۲۷۰ قلم شیء در یکی از اتاقهای مدرسه دارالفنون برپا گردید که پس از مدتی آثار تاریخی این مجموعه نیز از مدرسه درالفنون به تالار آئینه واقع در ساختمان مسعودیه منتقل شد.
همزمان با برپایی نخستین موزه در ایران و پی بردن مردم به اهمیت مواریث فرهنگی از یکسو، و از سوی دیگر با آغاز حفاریهای باستان شناسان اروپایی به ویژه هیأت فرانسوی به ریاست ژاک دمرگان (J.Demorgan) در شوش و لغو انحصار امتیاز کاوش فرانسویان در ایران در سال ۱۳۰۶ هجری شمسی ایجاد موزه ای جهت نگهداری و نمایش آثار به دست آمده از حفریات باستانشناسی احساس شد؛ از همین رو، از سوی دولت وقت به آندره گدار (A.Godard) مهندس معمار فرانسوی – که از سال ۱۳۰۸ هجری شمسی در استخدام دولت وقت ایران بود – ماموریت داده شد تا نقشه نخستین موزه علمی ایران را طراحی کند؛ در نهایت، ساختمان موزه ایران باستان به سبک معمـاری ایرانی با سردر ورودی مشابه ایوان بلند طاق کسری مطلق به دوره ساسانی و با آجرهای قرمز رنگ بر اساس طرح مهندس معمار فرانسوی و با معماری حاج عباس قلی معمار باشی در سـال ۱۳۱۴ هجـری شمسی آغاز شـد و پس از ۲ سال مورد بهره برداری قرار گرفت.


در حال حاضر، موزه ملی ایران شامل دو ساختمان مجزا به نامهای موزه ایران باستان (تاریخ تاسیس ۱۳۱۶ هجری شمسی) و موزه دوره اسلامی (تاریخ تاسیس ۱۳۷۵ هجری شمسی) است هم اکنون موزه ملی ایران ۱۳ بخش مختلف شامل بخشهای پیش از تاریخ، تاریخی، اسلامی، مهر و سکه، مرمت، بخش کتیبه ها، کتابخانه و مرکز اسناد، پژوهشی تاریخ هنر ایران، پژوهشی تاریخ تمدن ملل، عکاسی، روابط عمومی و روابط بین الملل و پایگاه اطلاع رسانی و حفاظت فیزیکی را در برمی گیرد. که در طی سالیان متمادی در فضای داخلی موزه ملی ایران راه اندازی شده است.

سالن ایران باستان
موزه ایران باستان در سال ۱۳۱۶، رسماً بازگشایی شد. اندیشه تأسیس و فعالیت موزه، در بطن تفکرات و تحولات سال های دهه ۱۳۰۰ و ۱۳۱۰ خورشیدی شکل گرفت. در این سال ها،‌اندیشه های نوگرائی، با تکیه بر اصول فرهنگ کهن ایرانی و احیای سنت ها و ارزش ها و افتخارات ایران باستان، گسترش و نمود روزافزونی داشت، که تبعات آن احداث نهادها و موسسات علمی – فرهنگی، صنعتی، نظیر دانشگاه تهران، بیمارستان ها، مدارس و … موزه بود.

ساخت موزه دوران اسلامی با انگیزه انجام فعالیتهای مختلف فرهنگی در سال ۱۳۲۳ در محوطه برپایه همین تفکرات، تغییرات بنیادین در قوانین باستان شناسی و علمی شدن این شاخه از فعالیت ها و پژوهش های تاریخی – فرهنگی به وجود آمد، و در عین حال فعالیت های میدانی و پژوهشی باستان شناختی،هدف مند شد و توسعه کمی و کیفی مشهودی یافت.

به تبع آن، اندیشه ایجاد مکانی جهت ارائه آثار تاریخی – فرهنگی و پژوهشی ، پیرامون فرهنگ و تمدن ایران و معرفی و آموزش آن در سطوح داخلی و خارجی قوت گرفت که ماحصل آن، ارائه طرح، تصویب و تأسیس موزه ایران باستان بود.
جهت عملی شدن این اندیشه، وزارت معارف آن زمان ، آندره گدار، مهندس مهمار فرانسوی، که متخصص مطالعات شرق شناسی نیز بود را به ایران دعوت نمود و مسئولیت امور اجرائی و مدیریتی موزه ایران باستان را به وی محول نمود.
آندره گدار، طرح و پلان موزه را که بعدها به دلایلی، تغییراتی در آن ایجاد شد را بر پایه معماری سنتی ایرانی، بویژه معماری پارت و ساسانی، ارائه نمود. در این طرح، پلان با حیاط مرکزی و ورودی طاق ضربی و کاربرد آجرهای قرمز و شبهه ستون های تزئین، شاخصه های معماری دوره اشکانی، ساسانی را بویژه کاخ اردشیر در فیروزآباد و کاخ کسری در تیسفون را به وضوح نشان میداد. اندیشه یک چنین طرحی درست متناسب با اهداف و فعالیت های موزه بود، چرا که موزه ایران باستان به واقع به عنوان موزه مرکز باستانشناسی ایران، در برگرفتن آثار تاریخی- فرهنگی بدست آمده از کاوش های باستان شناسی در سراسر ایران فعالیت می کرد .
طرح سنتی ارائه شده توسط گدار، توسط ۲ نفر معمار ایرانی شاغل در وزارت معارف ( استاد مراد تبریزی و…) به مرحله اجرا در آمد.

گسترش کاوش های باستان شناختی و ازدیاد روز افزون آثار در موزه ملی ایران ، موجب شد که این موزه طی چند مرحله، گسترش کمی و کیفی یا درحد فاصل سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۰، علاوه بر تعویض ویترین های موزه، نوسازی سیستم گرمایشی و سیستم برقی موزه، واحدهایی تحت عنوان انبار و گنجینه در زیر موزه موزه ، ساخته و اضافه شد.

در سال ۱۳۷۵، آثار دوران اسلامی، رسما از موزه ایران باستان منفک و به ساختمان مجاور موزه منتقل شد. این ساختمان که درسال ۱۳۳۷ ساخته شده بود، در ابتدا با هدف احداث موزه منتقل شد. این ساختمان که درسال ۱۳۳۷ ساخته شده بود، در ابتدا با هدف احداث موزه مردم شناسی مدنظر بود، که پس از انقلاب، با ایجاد سازمان میراث فرهنگی، و تمرکز اشیاء باستانی در موزه ایران باستان، طرح تغییر نام کلی موزه، به موزه ملی ایران و اضافه شدن موزه ای تحت عنوان موزه اسلامی مطرح و اجرا شد که در نهایت در سال ۱۳۷۵ با گشایش رسمی موزه دوران اسلامی، مجموعه موزه ایران باستان و موزه دوران اسلامی، تحت عنوان موزه ملی ایران رسمیت یافت.
۴۵۳۰۱

دانلود   دانلود


خبرآنلاین

نظرتان را در مورد مطلب فوق بنویسید. نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.