دکور خلاقانه، برنامه را جان می‌بخشد

گاهی در برنامه‌ها شاهد دکورهای بدون مفهوم هستیم که چندان ارتباطی هم به موضوع برنامه ندارد. این دکورها نه تنها نظر مخاطبان عام را جلب نمی‌کند، بلکه مخاطبان خاص هم نمی‌توانند ارتباط خوبی با آنها برقرار کنند. این دکورها نشان می‌دهد طراح دکور یا طراح صحنه درک درستی از محتوای برنامه نداشته است.

البته این مساله درباره همه دکورهای برنامه‌های تلویزیونی صدق پیدا نمی‌کند و گاهی دکورهای جذاب و مناسب هم در برنامه‌ها دیده می‌شود که نشان می‌دهد تهیه‌کننده و دکوراتور طراحی خاص برای دکور در ذهن داشته‌ و آن را عملی کرده‌اند.

گاهی یک برنامه از دکوری ساده استفاده کرده است، اما همین سادگی حرف‌های زیادی به مخاطبان منتقل می‌کند. با این مقدمه و برای آشنا شدن چگونگی طراحی و اجرای دکورهای مناسب سراغ تعدادی تهیه‌کننده، دکوراتور و مدیر گروه رفتیم و نظرات‌شان را در این باره جویا شدیم.

استودیوها کافی نیست

علی زاهدی، تهیه‌کننده برنامه‌های کوله پشتی، جزر و مد، ماه عسل و گزینه جوان در پاسخ به این پرسش که چرا گاهی دکورهای برنامه‌های تلویزیونی با مفاهیم برنامه همخوانی ندارد، می‌گوید: مهم‌ترین مساله‌ای که منجر به این اتفاق شده، نبود استودیو به اندازه کافی است. ما در حال حاضر شاهد هستیم در هر شبکه ۱۵ تا ۱۶ برنامه زنده متفاوت پخش می‌شود. مسلماً برای این تعداد برنامه استودیو وجود ندارد.

وی در ادامه می‌گوید: گاهی تهیه‌کننده و دکوراتور برنامه به یک دکور خوب فکر می‌کنند، اما شرایط برای اجرا فراهم نمی‌شود؛ مثلاً ما برای برنامه کوله پشتی در سال ۱۳۸۴ قصد داشتیم در دکور برنامه پله‌هایی قرار بدهیم که با این دکور نگاهی به سال ۱۴۰۴ هم داشته باشیم تا وقتی مجری از پله‌ها بالا یا پایین می‌رود نشانگر این مساله باشد. من و پیمان قانع در این باره با هم صحبت کرده بودیم و قرار گذاشته‌ بودیم دکور این‌گونه اجرا شود. اجرای چنین دکوری نیاز به یک مکان ۹۰ متری داشت، اما در نهایت به ما ۴۰ متر جا دادند. از سوی دیگر باید دکور این قابلیت را داشت که بخشی از آن هم جمع می‌شد. ما به خاطر کمبود جا پله‌ها را حذف کردیم.

این تهیه‌کننده اشاره می‌کند: البته سال گذشته مدیران تلویزیون دستور راه‌اندازی چند استودیوی مجهز را صادر کردند؛ استودیوهایی که قابلیت جمع آوری هم داشته باشد. امیدوارم این مساله هر چه زودتر تحقق یابد. متاسفانه گاهی نبود فضای کافی منجر به مشکلاتی می‌شود. از سوی دیگر گاهی دکورهای شلوغ هم دیده می‌شود. این مساله به ناآشنا بودن تهیه‌کننده برمی‌گردد، مثلا نمی‌دانم چرا هر جا دکور خالی است با یک گلدان پر می‌شود، بدون این‌که تهیه‌کننده و دکوراتور به این نکته توجه کنند که یک گلدان بی‌مورد می‌تواند طراحی صحنه را زشت کند.

زاهدی یکی دیگر از مشکلات دکور را نبود مواد خوب برای دکور ذکر می‌کند و می‌‌‌‌‌‌‌گوید: گاهی ما می‌خواهیم برای دکور از یک نوع پلاستیک استفاده کنیم یا فرم خاصی به میز بدهیم، اما نمی‌توانیم مواد خوب و متناسب با چیزی که می‌خواهیم، پیدا کنیم. کافی است به برنامه‌های تلویزیون دنیا همچون zdf نگاهی بیندازیم. در این برنامه‌ها نور نقش اساسی بازی می‌کند. این در حالی است که ما هنوز در بیشتر برنامه‌ها از نور گرم استفاده می‌کنیم بدون این‌که فکر کنیم شاید محتوای برنامه به این اندازه نور گرم نیاز ندارد.

وی می‌افزاید: البته گاهی دکور برنامه به حدی سست ساخته می‌شود که مثلا حین پخش برنامه صندلی می‌شکند. این موارد قابل اغماض نیست. علاوه بر آن برخی تهیه‌کنندگان کارهای عجیب و غریب می‌کنند و از وسایلی برای دکور استفاده می‌کنند که اصلا مناسب نیست. البته باید تاکید کنم دکور در برنامه‌های تلویزیون نسبت به چند سال قبل روند رو به رشدی داشته است. مسلماً با نظارت بیشتر و راه‌اندازی استودیوهای جدید این مشکلات بر طرف می‌شود.

گل‌های مصنوعی، کلافه‌کننده است

منصور ضابطیان، تهیه‌کننده و مجری تلویزیون که برنامه «رادیو هفت» را از شبکه آموزش در حال پخش دارد درباره دکور برنامه‌های تلویزیونی می‌گوید: در درجه اول برنامه‌ساز و بعد از آن طراح صحنه باید بدانند قرار است برنامه چه محتوایی داشته باشد و راجع به چه چیزهایی در برنامه صحبت شود و این‌که قرار است چه چیزی با دکور و تصویر دیده شود. باید مشخص شود که قرار است محتوا در خدمت دکور باشد یا دکور در خدمت محتوا قرار بگیرد. بعد از این تصمیم رنگ دکور، لوازم صحنه و… انتخاب می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: گاهی سبد گل‌های مصنوعی بیش از اندازه در دکور استفاده می‌شود که چندان مطلوب نیست. این سبدهای گل نه تنها مخاطبان را جذب نمی‌کند، بلکه برایشان جذابیتی ندارد. گل‌های مصنوعی وقتی زیاد باشد، مخاطبان را کلافه می‌کند.

وی می‌افزاید: دکور در برنامه‌های گفت‌وگو محور نقش مهمی ایفا می‌کند و باید برنامه‌ساز بداند می‌خواهد چه کار کند. به همین دلیل نوع عرضه گفت‌وگو به لحاظ نرم‌افزار و سخت‌افزار اهمیت دارد.

این تهیه‌کننده با اشاره به نوع تصویربرداری در برنامه‌های گفت‌وگو محور می‌گوید: برخی مواقع در برنامه‌های زنده حرکات دوربین بدون مفهوم است. مثلا تصویر از یک گلدان شروع می‌شود تا این‌که بعد از گذشتن از شاخه و برگ‌های مصنوعی به مهمان می‌رسد. من دلیل چنین تصویرهایی را متوجه نمی‌شوم. متاسفانه گاهی دکورها هم به حدی شلوغ می‌شود که مهمان به جای این‌که تمرکزش روی گفت‌وگو باشد، مرتب حواس‌اش به دکور جذب می‌شود.

دکور، پوستر برنامه نیست

پیمان قانع که از دکوراتورهای با سابقه تلویزیون است، درباره دکور برنامه‌های تلویزیون می‌‌گوید: دکور پوستر نیست، بلکه یک مقوله محتوایی و کاملا جدی است. ما در برنامه‌های مذهبی همچون ماه عسل سعی کردیم از رنگ‌های متفاوتی استفاده کنیم و از رنگ‌های تکراری پرهیز کردیم. به عنوان مثال برای این‌که به برنامه لطافت ببخشیم از رنگ صورتی استفاده کردیم.

وی در پاسخ به این سوال که چرا با وجود شوراهای دکور و جلساتی که برگزار می‌شود، هنوز هم دکور برنامه‌های تلویزیون به نقطه ایده‌آل نرسیده است؟ می‌گوید: من در این جلسات شرکت می‌کنم. همه، حرف‌هایشان را در این جلسه می‌زنند. اما واقعیت این است طراحی دکور کار مشورتی نیست. به هر حال هر انسانی سلیقه خودش را دارد.

قانع می‌افزاید: ما با سلیقه ۷۰ میلیون مخاطب روبه‌رو هستیم. برخی فکر می‌کنند اگر برنامه نامش ارتباطی با خانه دارد باید دکور خانه باشد. اگر این‌طور است پس زمانی که موضوع برنامه‌ درباره کارخانه است باید دکور هم کارخانه باشد. مسلما وقتی فضای برنامه زنانه است باید در آن آشپزخانه، صنایع دستی و… دیده شود و رنگ‌بندی متناسب با این فضا باشد.

این طراح دکور ادامه می‌دهد: برخی فکر می‌کنند دکور برنامه اگر شلوغ باشد، تاثیرگذارتر است. در حالی که این طور نیست. یک دکور می‌تواند ساده باشد، اما با مخاطب حرف بزند. من اوایل در کارم از رنگ سفید استفاده می‌کردم، ولی الان همه از این رنگ خیلی استفاده می‌کنند. گاهی مشکلات دکور به کمبود وقت برمی‌گردد، چرا که تهیه‌کننده در دقیقه نود کاری را می‌پذیرد و دکوراتور بناچار باید خیلی سریع دکوری را طراحی و اجرا کند. مسلماً تعجیل‌ها به کار لطمه می‌زند.

قانع اشاره می‌کند: از آنجا که نام طراحان صحنه در تیتراژ نمی‌آید بنابراین سبک کاری ما نشان می‌دهد کار برای چه کسی است. هر کدام از طراحان سبک کاری خودشان را دارند. معتقدم دکوری خوب است که همیشه ماندگار بماند. ممکن است برخی دکورها به لحظه خوب باشد، اما آنچه اهمیت دارد این است که چند سال بعد هم از آن به عنوان دکور خوب یاد کنند. مثلا نقاشی‌های ونگوک در زمان خودش چندان مخاطب نداشت، اما بعد از گذشت سال‌ها متوجه عمق کارهای او شدند. به همین دلیل ابتدای گفت‌وگویم اشاره کردم طراحی دکور با طراحی پوستر یا لوگو فرق دارد.

وی می‌گوید: وقتی قرار است من طراحی دکوری را به عهده داشته باشم مجری برایم نقش لوازم صحنه را دارد. البته منظورم توهین به مجری نیست، بلکه مجری و دکور باید با یکدیگر همخوانی داشته باشند. به عنوان مثال وقتی قرار است احسان علیخانی برنامه را اجرا کند طراحی دکور متناسب با ایستادن‌های اوست و برای فرزاد حسنی فضای نشسته را در نظر می‌گیرم. بنابراین نوع اجرای مجری و دکور باید تطابق داشته باشد.

این طراح دکور در پاسخ به این پرسش که آیا هزینه‌های لازم برای دکور پرداخت می‌شود یا نه، توضیح می‌دهد: این مساله سال‌هاست دغدغه هنرمندان شده است. به نظر من در تلویزیون باید ایده هنرمند خریده شود و دستمزد طراحان صحنه و دکوراتورها مورد توجه قرار بگیرد.

قانع در پایان خطاب به جوانان علاقه‌مند به طراحی صحنه می‌گوید: اگر جوانی علاقه‌مند به این حرفه است و استعداد لازم را برای این کار دارد، بهتر است دکورهای برنامه‌های مختلف را تماشا کند. البته منظورم این نیست که هر برنامه‌ای را ببینند، بلکه باید برنامه‌های به قول معروف به درد بخور را ببینند. برخی می‌گویند ما اصلا تلویزیون نگاه نمی‌کنیم، در حالی که یک دکوراتور باید برای دیدن برنامه‌های تلویزیون وقت بگذارد. من در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز ۸ تا ۹ ساعت وقتم را به دیدن برنامه‌های تلویزیون اختصاص می‌دهم. بنابراین باید برای این حرفه وقت گذاشت و خیلی خوب برنامه‌ها را دید.

استودیوهای مجهز مشکلات را برطرف می‌کند

گودرز عزیزی، مدیر گروه ورزش، تفریحات و سرگرمی شبکه تهران درباره دکور برنامه‌های گفت‌وگومحور می‌گوید: دکور باید با موضوع برنامه گفت‌وگو محور متناسب باشد. مسلماً دکور در برنامه‌های اجتماعی و سیاسی باید متفاوت باشد. اما گاهی ضعف‌هایی در دکور برنامه‌ها دیده ‌شده که باعث می‌شود برنامه چندان مورد توجه مخاطبان قرار نگیرد.

وی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال وقتی قرار است برنامه‌ای تداعی‌کننده خانه باشد باید در دکور این مساله رعایت شود، در غیر این صورت برای مخاطبان جذابیت نخواهد داشت. البته با توجه به تکنیک‌های روز و فضاهای مجازی این مشکلات برطرف خواهد شد. دکور باید القاکننده محتوای برنامه باشد. این اتفاق در برنامه «تهران۲۰» افتاده است. مشکلات دکور برنامه‌های تلویزیون با نظارت بیشتر شوراهای دکور، مدیران و توجه تهیه‌کنندگان قابل حل است.

مدیر گروه ورزش، تفریحات و سرگرمی شبکه تهران با بیان این‌که یکی از مشکلات دکورها به تعداد محدود دکوراتورها برمی‌گردد، می‌گوید: تعداد محدود دکوراتورها باعث می‌شود طراحی دکور برنامه‌های متفاوت شبیه هم شود، در حالی که باید دکور برنامه‌ها فکر شده باشد و محتوای برنامه را به مخاطبان منتقل کند.

عزیزی در پایان می‌افزاید: البته نبود استودیوی کافی هم منجر به چنین مشکلاتی شده است و همین مساله باعث شده دست ما برای طراحی دکورهای بهتر بسته باشد، اما تلاش می‌کنیم قابلیت نور و رنگ را در دکور برنامه بهتر کنیم. امیدواریم با راه‌اندازی استودیوهای مجهز به تجهیزات فنی مشکلات دکورها بر طرف شود.

فاطمه عودباشی ‌/‌ جام‌جم