رمز ماندگاری عروسک‌های تلویزیونی

از بین همه عروسک‌های تلویزیونی قدیمی فقط چند شخصیت به حیاتشان ادامه می‌دهند. کلاه قرمزی و دوستانش سالی یک بار در ایام نوروز سر و کله‌شان پیدا می‌شود.

سنجد نیز که چندسالی است در تلویزیون غایب بوده، قرار است امسال در ایام نوروز به خانه‌های کودکان بیاید. از بین دیگر مجموعه‌ها، تهیه‌کننده «چاق و لاغر» برای ساخت سری جدید مجموعه‌اش اقدام کرد که تلاش‌هایش به جایی نرسیده است.

در سایر موارد نیز یا تهیه‌کنندگان تمایلی به ساخت ادامه کارشان نداشته‌اند یا تلویزیون تقاضای آنها را رد کرده است. خونه مادربزرگه، هادی و هدی، مدرسه موش‌ها و زی‌زی‌گولو مجموعه‌هایی می باشند که ظاهرا پرونده‌شان بسته شده است.

این عروسک‌ها اگر دوباره در قاب تلویزیون ظاهر شوند، مخاطبان بسیاری را از نسل دیروز و امروز با خود همراه می‌کنند. مدیران و تهیه‌کنندگان هر کدام دلایل متنوعی را دربارهٔ ساخته نشدن ادامه این مجموعه‌های عروسکی عنوان می‌کنند.

بچه‌ها از خاله و عمو اشباع شده‌اند

عادل بزدوده، طراح و سازنده عروسک‌هایی مثل زی‌زی گولو، شهر موش‌ها و… است. او معتقد است که هر چیز خوبی را باید پرورش داد، ولی این‌که ادامه مجموعه‌ای ساخته بشود یا نه، به تصمیمات اتاق فکر تلویزیون بستگی دارد.

این عروسک‌ساز در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید کرد:‌ به نظر من، جسارت تهیه‌کنندگان در ساخت برنامه‌های عروسکی به صفر رسیده است. الان بچه‌های ما از عمو، خاله و عمه تلویزیونی اشباع شده‌اند. آنها دوست دارند عروسک‌هایی را ببینند که ماجرا و هیجان داشته باشد. من خودم هشت ماه پیش طرح ساخت یک سریال عروسکی را به سازمان دادم که هنوز تصویب نشده است.

او با انتقاد از مدیرانی که از تجارب قبلی استفاده نمی‌کنند، گفت:‌ شرکت والت‌دیزنی ۹۰ سال پیش افتتاح شده و مدیرانش از دنیا رفته‌اند، اما شخصیت‌هایش هنوز زنده‌اند و در تلویزیون ظاهر می‌شوند. مدیران باید این نکته را در نظر بگیرند که همه آدم‌ها برای تلویزیون و شبکه کار می‌کنند و دیگر شخص مهم نیست.

وی با اعلام این‌که تهیه‌کنندگان قدیمی برای ساخت سریال‌های عروسکی آمادگی دارند، توضیح داد:‌ ما خونه مادربزرگه را با هیچ ساختیم و دوباره هم می‌توانیم شبیه‌اش را بسازیم. به این خاطر که در طول این سال‌ها تجربه ما بسیار بیشتر شده است. آن زمان وقتی می‌خواستیم این کار را بسازیم، نتیجه‌اش را نمی‌دانستیم، اما الان می‌دانیم که محصولش چه می‌شود.

بزدوده با اشاره به مجموعه‌های عروسکی که ادامه‌شان ساخته شده، افزود:‌ کلاه قرمزی مسیر درستی را پیمود و از خود تلویزیون برای رشد استفاده کرد، اما آیا بقیه عروسک‌سازان از ساخت ادامه کارهایشان عاجز بوده‌اند؟ جواب این سوال منفی است و اگر ادامه‌شان ساخته نشده به خاطر تمایل نداشتن مدیران تلویزیون است.

چاق و لاغر در تعلیق

هفت سال است که می شنویم سری تازه مجموعه عروسکی «چاق و لاغر» قرار است ساخته شود، اما هنوز این وعده محقق نشده و خبری از این دو عروسک بامزه نیست.

دو عروسک چاق و لاغر در سال‌های ۶۷ و ۶۸ مهمان خانه‌های کودکان شدند. اگر خاطرتان باشد در جشن‌های دهه فجر سر و کله این دو نفر پیدا می‌شد و تکرار پخش آن در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا می‌کرد.

این‌طور که علی‌اصغر آزادان، تهیه‌کننده این برنامه می‌گوید: سری جدید چاق و لاغر به این زودی‌ها ساخته نخواهد شد.

او در گفت‌وگو با جام‌جم با اعلام این خبر که نگارش این مجموعه متوقف شده، گفت: ساخت چاق و لاغر فعلا در حالت تعلیق است و من احساس می‌کنم اراده لازم برای تولید این مجموعه عروسکی در شبکه دو وجود ندارد.

وی با بیان این‌که ساخت سری جدید در سال ۸۵ در شبکه دو به تصویب رسید، توضیح داد: ما آمادگی کامل برای ساخت این مجموعه را داشتیم و داریم. حتی متن ۹ قسمت را نوشتیم و به تصویب رساندیم. قرارداد را هم چند بار تمدید کردیم. ولی گرفتار تغییر مدیریت‌ها شدیم و بی​نتیجه ماند.

آزادان با اشاره به این که موفقیت این مجموعه قطعی و تضمین شده است، اظهار کرد:‌ این دو شخصیت جاافتاده‌اند و محبوب شده‌اند و باید کارشان ادامه پیدا کند. مدیران و برنامه‌سازان قبلی برای این برنامه زحمت کشیده‌اند و هزینه کرده‌اند، ولی متاسفانه مدیران ما دوست دارند که یک کار را از صفر آغاز کنند تا به اسم خودشان ثبت شود.

وی با بیان این که کار ساخت ادامه عروسک‌هایی چون زی‌زی‌گولو، خونه مادربزرگه و هادی و هدی نیز به بن‌بست خورد، تاکید کرد:‌ من مجموعه‌ای را به نام «تقی‌جان» تهیه کرده بودم که یک بچه بازیگوش پنج ساله بود. به نظر من تقی‌جان هم می‌توانست ادامه داشته باشد. آخرین بار پنج سال پیش برای ساخت ادامه‌اش پیگیری کردم و به نتیجه‌ای نرسیدم. یکی از ایرادات مدیران این بود که چرا تقی پنج ساله مانده و بزرگ نمی‌شود!

عروسک‌ها شبیه هم شده‌اند

آزاده پورمختار عروسک‌گردان و صداپیشه عروسک‌های سرمایی، شهر بستنی‌ها و زی‌زی‌گولوی قصه‌های تا‌به‌تا گفت: الان کار تولیدی در عرصه کودک انگشت‌شمار است و بیشتر کارها پخش زنده دارند. کارهای زنده هم قابلیت ادامه ندارند،چون حرف‌هایشان فکر شده نیست و در لحظه بیان می‌شود.

ضمن این که خیلی از شوخی‌هایی که در پخش زنده بیان می‌شود، اشکال دارد و کودکانه نیست. در پخش زنده، بچه‌ها دوست دارند که شرکت کنند تا دیده بشوند، ولی وقتی در خانه می باشند ،نمی‌نشینند برنامه را دنبال کنند.

وی افزود: آن زمان که ما کار می‌کردیم برای عروسک‌ها زحمت می‌کشیدیم، اما الان همه عروسک‌ها شبیه هم می باشند و به همین خاطر ماندگار نمی‌شوند.

پورمختار با اشاره به مجموعه‌هایی که ادامه‌شان ساخته شد، تاکید کرد: از مجموعه‌های مدرسه موش‌ها و شهر بستنی‌ها و هادی و هدی چند سری ساخته شد، چون تلویزیون تمایل داشت و خودش تقاضا می‌کرد، ولی الان این تمایل دیده نمی‌شود.

تلویزیون کوتاهی نکرده است

علی زارعان، مدیر گروه خردسال و کودک معتقد است خیلی از عروسک‌ها قابلیت ادامه پیدا کردن را ندارند و سرمایه‌گذاری روی عروسکی که عمر بلندی ندارد هدر دادن سرمایه است.

وی در گفت‌وگو با جام‌جم در پاسخ به این سوال که چه عواملی سبب ادامه ساخت یک مجموعه عروسکی می‌شود، تاکید کرد:‌ در کار عروسکی راه بگوید که چون باید رفت. خود عروسک می‌گوید که عمر من یک روز است یا یک سال. زمانی که من مدیر گروه کودک شبکه تهران بودم، عروسک پنگول ساخته شد. اولین بار که صدایش را شنیدم، پیش‌بینی کردم که حداقل ده سال عمر خواهد کرد.

زارعان افزود: عمر یک عروسک به توانمندی صداپیشه، ظاهر عروسک و خلاقیت نویسنده مجموعه بستگی دارد. به طور مثال عروسک «تابه‌تا» خلاف عادت رفتار می‌کرد و گوش‌های بلندی داشت. به همین خاطر محبوب شد. اما برخی عروسک‌ها شکل آدم‌های واقعی می باشند و به خاطر واقعی بودن در یادها نمی‌مانند.

مدیر گروه کودک شبکه دو با رد این ادعا که تلویزیون تمایلی به ساخت ادامه کارهای عروسکی ندارد، گفت:‌ من این حرف را قبول ندارم. هیچ‌وقت نبوده که تهیه‌کنندگان شبکه‌های دو و تهران به انجام کاری علاقه‌مند باشند و ما کوتاهی کرده باشیم. خیلی وقت‌ها خود تهیه‌کننده تمایل به اتمام کارش داشته است. به طور مثال مرضیه برومند خودش تصمیم گرفت که مدرسه موش‌ها و خونه مادربزرگه را تمام کند. او دوست داشت که کارش در اوج به پایان برسد. وی افزود:‌ در رابطه با عروسک کلاه قرمزی در دو سال پیش خودم سراغ طهماسب و جبلی رفتم و پیشنهاد دادم که ادامه مجموعه را بسازند. عروسک سنجد نیز با اصرار مدیر شبکه دو سیما ادامه‌دار شد.

احسان رحیم‌زاده – گروه رادیو و تلویزیون