روایت خاتمی از جمهوری اسلامی مدنظر امام

حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمد خاتمی مقدمه کوتاهی برای این اثر نگاشته‌اند که در ادامه می‌آید:
 
نزدیک به دو سده است که در ایران عزیز جنبش و حرکتی از متن وجدان، آگاهی و اراده مردم (ملت) برآمده است و در انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی‌(س) اوجی شکوهمند یافته و همچنان ادامه دارد.
 
مردم این مرز و بوم که از استبداد، استعمار و عقب‌ماندگی سخت رنجیده بودند با کسب آگاهی، خود را به قلّه‌ای نزدیک می‌کنند تا پرچم آزادی، استقلال و پیشرفت را بر آن بکوبند. امتیاز انقلاب اسلامی در این است که این خواست تاریخی را با هویت تاریخی – فرهنگی ملت همسو کرده است و توانسته است بر مبنای دین حرکت به سوی این سه مقصد گرانقدر جهت بدهد و شوری شگفت انگیز در تاریخ ما پدید آورد.
 
به نظر من جهت دادن خواست و حرکت مردم به سوی «جمهوری اسلامی» هم نشان‌دهنده درک درست امام از تاریخ و مقتضیات آن، هم حکایت‌گر بینشی است از اسلامی که در جهان معاصر نیز می‌تواند گره‌گشا باشد.
 
در نظر امام جمهوری اسلامی به همان معنی است که در جهان هست و البته می‌تواند با اسلامیت جمع شود و اساساً، اسلامی که در انقلاب ما ارائه شد اسلامی است فرا خواننده مردم به حاکمیت و سرنوشت خود که بنیاد جمهوریت هم هست.
 
ابهام آفرینی در مورد ترکیب جمهوری اسلامی، از سوی دو قطب مخالف در مبنا و هدف اما همسو در پندار ناسازگاری دین و دمکراسی، از مشکلات امروز ما است.
 
آنچه از مجموعه بیانات و مواضع حضرت امام برمی‌آید این است که این دو امر نه تنها باهم ناسازگار نیستند بلکه در عرصه حیات اجتماعی و با توجه به شرایط تاریخی و اعتقادی و نیازهای جامعه، یکی بدون دیگری نمی‌تواند پایدار شود.
 
امیدواریم که تلاش ارجمند عزیزان در تبیین نظرات امام در باب حکومت و بخصوص رفع این ابهام ویرانگر، عظمت پیشنهاد جمهوری اسلامی به ملت که مورد تأیید قاطع قرار گرفت، تبیین و منتج به این شود که دین را به گونه‌ای ببینیم که با مقومات جمهوریت ناسازگار نباشد و جمهوریت را چنان بنگریم که در برابر دینداری قرار نگیرد.