روزگار سپری شده «شفت» و «کوجک»

شب‌هایی را که پشت سر گذاشتیم تلویزیون ایران لطف داشت و یک سریال خوب انگلیسی [«کارگاه لو‌تر» ساخته برایان کریک] و یک فیلم دههٔ هفتادی محشر آمریکایی [«راننده» ساخته والتر هیل] را به نمایش گذاشت. دوبله اولی تازه بود و دوبله دومی قدیم و آن قدر قدیم که برای تشخیص کلمات و جملات [به سبب ناسازگاری سیستم قدیمی صوتی با دستگاه‌های تازه تلویزیون ایران] ناچار شدم از سینمای خانگی و تغییر سیستم صدا کمک بگیرم.

نمی‌خواهم دربارهٔ تغییراتی که به لطف ترجمه و ممیزی‌های رایج یا غیر رایج سلیقه‌ای در این آثار ایجاد شد حرف بزنم؛ می‌خواهم دربارهٔ فاصله کیفی دوبلهٔ سابقمان با دوبله فعلی بگویم که واقعاً به حد یک درهٔ عمیق [از همان‌ها که می‌شود در امریکای لاتین دید] رسیده است.

مرتضی احمدی هم در این شب‌ها به شبکه خبر آمده بود تا از روزگار دوبله بگوید و در جواب این سئوال که «وضعیت فعلی دوبله را چطور می‌بینید؟» گفت که از تعداد بسیاری دوبلور که در این چند دهه وارد کار دوبله شده‌اند فقط چهار-پنج نفر دوبله می‌کنند و بقیه صرفا حرف می‌زنند! مشکل دوبله سریال «کارگاه لو‌تر» هم همین است. دوبلور‌ها صرفاً حرف می‌زدند و شاید به همین سبب بود به هر کس که می‌گفتم این سریال را دیده، ابرو‌ها را بالا می‌انداخت و می‌گفت: «مگر ارزش دیدن دارد؟!»

«لحن» چیزی‌ست که در دوبله تازه گم شده. می‌خواهم بدانم آدمی که دو بار چاقو خورده، یا با چکش یک میخ طویله را روی دست چپ‌اش کوبیده‌اند [طوری که میخ از آن سمتِ دست، رفته توی میز چوبی] لحن‌اش با قبل از این قضایا یکی‌ست؟!

این‌ها، البته موردی‌ست و مشکل کلی این دوبله و دوبله‌های مشابه این است که بسیار شبیه شده‌اند به دوبله‌های آلمانی و از آن بد‌تر به دوبله‌های فرانسوی و امریکایی و فاصله گرفته‌اند از خاستگاه خود یعنی دوبله ایتالیایی که در تعامل کامل با نئورئالیسم، بخش قابل توجهی از گنجینهٔ سینمای ایتالیا، مدیون آن است.

در مقابل این دوبله، دوبلهٔ «راننده» والتر هیل را داریم که نه تنها مکث‌ها و لحن‌ها خاطره‌سازند، که صدای زمینه هم خاطره‌ساز است. [از یاد نبریم که بخش قابل ملاحظه‌ای از صداهای زمینهٔ دوبله‌های قدیمی، در ایران تولید می‌شد چون فیلم‌ها، صدای زمینه را در حاشیه خود داشتنذ و قابل انتقال به رول‌های صدای دوبله نبود با این همه آن قدر خوب این کار انجام می‌شد که گاهی کیفیت صدای زمینه ساخت ایران از کیفیت صدای زمینه فیلم اصلی، بهتر و به یاد ماندنی‌تر در می‌آمد!]

تلویزیون ایران در دوبلهٔ سریال، کارنامهٔ خوبی دارد چه در آن زمان که تلویزیون ملی نامیده می‌شد چه در زمان صدا و سیما شدن‌اش. «خیابان‌های سانفراسیکو» [که برای اولین بار مایکل داگلاس را در آن دیدیم]، «کوجک»، «شفت» و «سوئینی» در آن زمان و «سران و سلاطین»، «ناوارو»، «شرلوک هلمز» [با صدای بهرام زند] و « ۱-۹۹» در این زمان، از این جمله‌اند. می‌دانم که دوبلاژ یک سریال انگلیسی [به سبب سردی حاکم بر روابط و دیالوگ‌های آن] متفاوت است با دوبلاژ سریال‌های امریکایی یا حتی فرانسوی اما تفاوت دوبله «کارگاه لو‌تر» را می‌توان در کنار دوبله «سوئینی» و « ۱-۹۹» انگلیسی، به عینه دید.
 

۵۸۵۸

  دانلود