زمانی که موج بیداری اسلامی پایه های حکومت های مستبد در کشورهای عربی را در نوردید و دیکتاتورهای همپیمان واشنگتن و ریاض از قدرت خلع شدند، بسیاری منتظر بودند این موج به سرزمین حجاز هم سلام کند.
اما هنگامی که انقلاب مردمی بحرین با بدترین روش ها توسط آل خلیفه و ال سعود سرکوب شد و تظاهرات های آرام جوانان بحرینی در مقابل سکوت مرگبار و معنا دار دولت ها به اصلاح مدعی دموکراسی و نهادهای بین المللی از جمله شورای حقوق بشر و شورای امنیت به خاک و خون کشیده شد، سران حکومت عربستان گمان می کردند، حداقل برای مدتی توانسته اند، مسیر وزش نسیم بهار عربی را که به سمت سرزمین حجاز در حال وزیدن بود، منحرف کنند.
برخی دیگر با این تفکر موافق نبودند و معتقد بودند، نارضایتی ها در عربستان سعودی همچون آتش تندی است که زیر یک خاکستر پنهان شده باشد و با اندک نسیمی شروع به شعله ور شدن می کند.
این برداشت ها ادامه داشت تا اینکه اقدام تحریک آمیز نیروهای امنیتی عربستان در حمله به یکی از رهبران شیعه برجسته مخالف رژیم این کشور بار دیگر آتش اعتراض ها را در منطقه شرقی شعله ور کرد.
روز یکشنبه شیخ نمر آل نمر که به دلیل انتقادهای صریح خود از رژیم عربستان شهرت دارد، در عملیاتی خشونت بار توسط نیروهای امنینی عربستان دستگیر و به نقطه ای نامعلوم منتقل شد. شدت خشونت این نیروها چنان بود که برخی می گویند ممکن است این رهبر شیعه در زندان جان سپرده باشد.
بلافاصله پس از انتشار این خبر، مردم در نقاط مختلف منطقه الشرقیه به خیابان ها ریختند که با آتش نیروهای امنیتی حداقل دو نفر شهید شدند.
پس از این واقعه، روز دوشنبه شمار زیادی از عربستانی های مقیم انگلیس نیز با تجمع مقابل سفارت آن کشور در لندن خواهان آزادی فوری شیخ نمر وخاتمه سرکوب و تبعیض علیه شیعیان توسط ال سعود شدند.
دستگیری خشونت بارشیخ نمر آل نمر و بحرانی شدن وضعیت منطقه شرق عربستان در واقع حکایت از بحران های ساختاری نظام حاکم این کشور دارد که در چند محور می توان آن ها را خلاصه کرد.
نخست، نظام به شدت تبعیض آمیز حاکم بر عربستان که در فشار علیه مخالفان، اقلیت ها و زنان در آن نهادینه شده است. شیعیان عربستان که حداقل ۱۰ تا ۱۵ درصد جمعیت ۲۷ میلیونی عربستان را تشکیل می دهند، بیشترین فشار را از تبعیض و اختناق نظام وهابی حاکم متحمل می شوند.
محدودیت نظام مند در دسترسی به مناصب سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و حتی آموزشی و تلاش برای عقب نگه داشتن مناطق محروم شیعیان مساله ای است که در نیم قرن گذشته تداوم داشته و اعتراض های گسترده علیه دستگاه حاکم را برانگیخته است.
دوم، به دلیل حاکمیت دیدگاه افراط گرایانه وهابی، تبعیض مذهبی و فشار علیه شیعیان به شکل گشترده ای رواج داشته است، بگونه ای که نیروهای امنیتی عربستان نه تنها اجازه ساخت مسجد شیعیان را نمی دهند بلکه به شکل گسترده ای مانع برگزاری مراسم مذهبی شیعیان می شوند.
سوم، نظام سیاسی قبیله ای – سلطنتی حاکم که با سازوکارهای عشیره ای اداره شده و پست های سیاسی بر اساس پیوندهای خانوادگی در این کشور توزیع می شود و این روند نارضایتی در میان طبقات فرهیخته و روشنفکر و بویژه نسل جوان عربستان حتی بین اعضای خاندان حاکم را که از سیاست های سران فرتوت خود سرخورده شده اند، تشدید کرده است.
طبیعی است که این مساله در میان شیعیان عربستان که با تبعیض و فشار طایفه ای روزافزون روبرو هستند بیش از پیش احساس می گردد.
چهارم، نابرابری اقتصادی در عربستان و شکاف عمیق طبقاتی میان شاهزادگان سعودی و بخش های دیگر جامعه در مناطق محروم این کشور در شرق عربستان بیش از پیش چهره نمایی می کند.
پنجم، سیاست غربگرایانه آل سعود و پیروی کامل از سیاست های آمریکا حتی علیه دیگر کشورهای اسلامی و فلسطین که تا حد دعوت از نیروهای آمریکایی برای استقرار و ایجاد پایگاه نظامی در منطقه خلیج فارس و در خاک عربستان پیش رفته، زمینه نارضایتی فراوانی در داخل این کشور به وجود آورده است.
در حالیکه رژیم وهابی عربستان با فرار به جلو، اعتراض ها و راهپیمایی های مردم بویژه در منطقه شرقی را به ایران نسبت می دهد، نقش عوامل پیش گفته شده در ایجاد نارضایتی و اعتراض ها غیر قابل انکار است و تردیدی وجود ندارد که ریشه های نارضایتی در میان مردم عربستان ریشه های عمیق داخلی دارد.
اعتراض ها علیه آل سعود و سرکوب مداوم در عربستان چندین دهه سابقه دارد. یکی از بزرگترین این اعتراض ها در منطقه شرق بویژه در قطیف در سال ۱۳۵۷ صورت گرفت که با سرکوب گسترده مردم و کشتار و دستگیری بسیاری از معترضان روبرو شد.
حکومت عربستان که از موج بیداری اسلامی عمیقا نگران است و سرنگونی متحدان خود را در مصر، یمن و تونس نظاره گر بوده، خود را در برابر خطری عظیم از ناحیه این انقلاب ها می بیند. انقلاب هایی که مشروعیت رژیم های مرتجع سلطنتی منطقه را به چالش کشیده و نگاه افراط گرایانه وهابی را به رسمیت نمی شناسد.
آل سعود با هدف قرار دادن شیخ نمر و ادامه سرکوب شیعیان و مخالفان در نقاط مختلف این کشور، می خواهد به زعم خود مانع رسیدن موج انقلاب ها به درون مرزهای خود شود. البته این همان شیوه ای است که ریاض در بحرین علیه مخالفان آل خلیفه حاکم به کار بست.
اما تجربه بحرین نشان می دهد چنین اقداماتی در خاموش کردن اعتراض ها ناموفق بوده و دیر یا زود حکومت های عربستان و بحرین باید با واقعیت های اجتماعی داخلی و پیامد تغییرات منطقه ای روبرو شوند.
اروپام ۱۹۰۸**۱۵۱۶
انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۸۰۲۲۱۹۹۲
ایرنا: خبرگزاری جمهوری اسلامی