سیری در تاریخ با تور لاله زارگردی +عکس

فروردین ۱۴۰۳

حکمرانی ۱۳۰ساله سلسله قاجار بر این کشور، سرنوشت تهران را به کل تغییر داد، روستایی خوش آب و هوا که در سایه شهر بزرگ ری روز می گذراند به پایتختی ۱۲ میلیونی تبدیل شد.

به گزارش مجله شبانه ممتاز نیوز،  تهران را قاجارها تهران کردند و هرچه از آن زمان باقیمانده را باید نگه داشت و حفظ کرد. کاخ و موزه های به جامانده از قاجار کم نیستند اما از آنها زیادتر، خانه های تاریخی شهرند آنقدر زیادند که کسی را یارای نگهداری از آنها و مرمت شان نیست، خانه هایی سرشار از خاطره در محله هایی که تهران سال های دور را تداعی می کند. لاله زار، خیابانی در مرکز شهر، از اولین خیابان های پر رونق تهران بود، خیابانی که زندگی شبانه را در شهر به راه انداخت و شهر را از سیاه و سفید بودن نجات داد و شد سوگلی تهرانی ها.

لاله زار فعلی هیچ شباهتی به آنچه این اسم تداعی گرش است، ندارد، مغازه های نقلی مملو از لامپ و لوسترهای رنگ به رنگ و سیم و پریز و هرآنچه بی ربط است به تاریخچه این خیابان در آن پیدا می شود. سینما و سالن تئاتری که در خیابان بود، مخروبه شده و کسی با قدم زدن در خیابان گمان نمی کند شب های لاله زار شب های رنگ و موسیقی و خنده بود، شب هایی که درشکه های دو اسبی جلوی گراندهتل منتظر مسافران شان بودند و دوره گردها صدایشان را به سرشان می انداختند و برای همان چند مشتری دوربرشان چرب زبانی می کردند.

از لاله زار خیابانی دراز مانده و خانه هایی در ته کوچه ها و بن بست هایش که در حال فروریختن اند یا قرار است پاساژ تجاری شوند. خانه اتحادیه یا همان امین السلطان همان خانه یی که فیلم دایی جان ناپلئون را درآن ساختند، در انتهای یکی از این کوچه هاست، خانه باغی ۹ هزار متری که به حال خود رها شده، درختانش خشک شده اند و علف های خشک همه جای باغ بزرگش را گرفته، سقف های خمیده ساختمان ها هم خبر از ریزشی قریب الوقوع می دهند. کمیته پیگیری خانه های تاریخی تهران با همکاری سایت سفر نویس و اداره کل میراث فرهنگی استان تهران تور لاله زار گردی برپا و بازدید از سه بنای تاریخی شهر را برنامه ریزی کرده است.

خانه اتحادیه، یکی از سه بنای لاله زاری است. چند نفری از خاندان اتحادیه هم جمع شده اند تا شاید این بار در حضور اعضای شورای شهر تکلیف ملک آبا و اجدادی شان مشخص شود. حمیرا اتحادیه یکی از نوادگان حاج رحیم اتحادیه است، از روند فروش خانه و ثبت شدنش می گوید: «ما در سال ۷۵ به سازمان توسعه فضاهای فرهنگی مراجعه کردیم تا شاید بتوانیم خانه را از این طریق واگذار کنیم، اداره خانه مشکل بود و نیاز به ترمیم داشت.

خبر به گوش مهندس بهشتی رسید و مورد استقبالش قرار گرفت، از طریق ایشان به آقای کرباسچی که در شهرداری بودند رسید و قرار بر این شده بود که شهرداری خانه را بخرد، ارتباطی که با میراث داشتیم هم تصمیم بر خرید خانه شد، اعتبارش هم تامین شد که تغییرات دولت سبب شد کنسل شود.»
    
    دارالفنون، مدرسه امیر بزرگ

امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه، پس از سفر به روسیه، مدرسه یی ساخت به نام دارالفنون، اولین مدرسه نوین ایران. او از ابتدای صدارت خود، برای ایجاد مدرسه یی تلاش کرد، مدرسه یی که عمر امیر بزرگ برای به ثمر نشستنش کافی نبود و ۱۳ روز پس از افتتاح آن، امیرکبیر در حمام فین کاشان کشته شد.

مدرسه دارالفنون ساختمانی ۱۶۳ساله است که ساختمان اصلی اش که همان ساختمان ساخته شده به دست امیرکبیر است، تخریب شده است. کلنگ ساختمان اول را امیرکبیر در سال ۱۲۲۹ زد و در سال ۱۲۳۱ به مرحله بهره برداری رسید. ۱۳ روز پس از افتتاح مدرسه، امیرکبیر را به شهادت رساندند.

ساختمان اصلی ۵۰ اتاقه دارالفنون ۸۰ سال عمر کرد و در حالی تخریب شد که وزیر معارف وقت پس از بازدید از آن و شنیدن گلایه های دانش آموزان از قدیمی بودن آن، به دستور میرزااعتمادالدوله شاکی در سال ۱۳۰۸ تخریب شد و بنایی مجدد در آن محدوده ساخته شد، بنایی با طراحی مهندس روسی. تا پیش از انقلاب اسلامی، از مدرسه به عنوان دبیرستان و بعد از انقلاب به عنوان خوابگاه دانشجویی استفاده می شد.
    
    دارالفنون، موزه اسناد می شود

مدرسه در سال ۷۵ به ثبت ملی رسید، سازمان نوسازی مدارس کشور، با اختصاص بودجه یی برای ترمیم این مدرسه با نظارت سازمان میراث فرهنگی پیش رفت تا آنجا که بنا به نقل از ابوطالب حافظی، مدیر فعلی مدرسه، سالن نمایش این مجموعه که اولین سالن نمایش تهران بود، در حال مقاوم سازی است و قرار است برای مقابله با زلزله یی ۸ تا ۱۰ ریشتری آماده شود.

او همچنین از آمادگی برای مقاوم سازی دیگر کلاس های مدرسه خبر داد و گفت: «در حال حاضر منتظر مجوز میراث فرهنگی برای مقاوم سازی بنا هستیم، ساختمان دارالفنون از دو طبقه تشکیل شده، برنامه یی که داریم این است که طبقه اول آن که ۱۶ اتاق دارد، به عنوان مرکز اسناد و موزه تعلیم و تربیت درست شود و برای عموم بازدید در نظر گرفته شود، ۱۰ گالری هم در این طبقه درنظر گرفته ایم که اسناد قبل از اسلام، اسلام، صفویه، قاجار، پهلوی اول، دوم و انقلاب اسلامی را در آن به نمایش بگذاریم. طبقه دوم، مرکز پژوهشی برای محققان و مولفان شود. ضلع شمالی هم مرکز آموزش اداری می شود.»قنات گوهرریز، قناتی که در گوشه یکی از ساختمان ها به چشم می خورد، تنها تامین کننده آب حوض مدرسه نبود، که آب ارگ سلطنتی را هم تامین می کرد.

 ۱۱ کتیبه بالای هر کلاس به چشم می خورد، که اشعار شاعران آن زمان در آنها نوشته شده بود، یکی از کارمندان مدرسه می گوید اگر خشتی های حیاط مدرسه را سفید و چمن هایش را قرمز کنیم از بالابه شکل پرچم کشور انگلیس درمی آید. این طرح برگرفته از طرحی در سربازخانه یی بوده که میرزا رضای مهندس که نقشه بنا کشیده بود اقتباس کرده است. اما تهران شناسان معتقدند دانش آموخته های دارالفنون سبب مدرن شدن لاله زار شده اند، رفت و آمد آنها به گراندهتل سبب شد لاله زار به خیابانی تبدیل شود که زندگی در آن با خیابان های دیگر شهر متفاوت باشد. دولت هزینه دانش آموخته ها را متقبل شده بود و در نهایت لوحی طلایی به مناسبت فارغ التحصیلی شان به آنها اعطا می کرد که در آن شغل دانش آموختگان، مبلغ حقوق و فراغت از تحصیل در آن ذکر شده بود.
    
    خانه پیرنیا، تلفیقی از معماری غربی و ایرانی

خانه میرزا حسن خان پیرنیا ملقب به مشیرالدوله، اول وزیر یا همان رییس الوزرای ایران در سال های سلطنت احمدشاه، آخرین شاه قاجار در اختیار موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب سنتی است. خانه توسط فاطمه پیرنیا به این موسسه اهدا شده است و موسسه با ترمیم خانه کاربری اداری به آن داده و قصد دارد از آن به عنوان موزه نسخ طب سنتی استفاده کند.

معماری ساختمان، نمونه برداری از معماری غربی و تلفیقی با معماری ایرانی با رعایت قراردادهای اجتماعی ایرانی چون بیرونی و اندرونی ساخته شده، برخی معتقدند مارکوف روسی طراح این خانه بوده و برخی دیگر می گویند به سبب سفرهای مشیرالدوله به فرانسه طراح خانه فرانسوی بوده است.

نمای آجرچینی بیرون و داخل محوطه از نماهایی است که خانه را منحصر به فرد کرده است، ورودی اصلی خانه از خیابان منوچهری بود، خانه دو در داشت، در جنوبی برای رفت و آمد خانواده بود و در شمالی برای رفت و آمد دیپلمات ها و سفرا و شاهزادگان. خانه پیرنیا به دلیل مرمتی که شده و باغ و حیاط ۲۵۰۰ متری و حوض زیبایی که دارد، لوکیشن سریال هایی چون هزاردستان، تبریز مه آلود و کاسه های سفالی بوده است.

خانه در سال ۷۶ ثبت ملی شد، طرح شومینه ها تکراری نیست، درها چوب راش است، تزیینات سقف چوب درختان سوزنی است و ستون های چوبی از صنوبر است. قفل درها و پنجره ها هنوز بعد از ۱۸۰ سال درست کار می کنند. به روایتی هفته یی که از آن گذشتیم، هفته تهران بوده است، تهران ۱۲ میلیونی دودی درندشت پر از برج های زشت که هنوز هم خانه هایی با حوض های وسیع و آب انبارهای مخوف و اندرونی های تو در تو در آن یافت می شود، خانه هایی که اگر دستی به سرو رویشان کشیده شود حافظه تاریخی مردم شهر را بیدار می کند.


باشگاه خبرنگاران
باز نشر: پورتال خبری ممتاز نیوز www.momtaznews.com

نظرتان را در مورد مطلب فوق بنویسید. نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.