شستا و معاون سابق ملک‌زاده را بیشتر بشناسیم

به گزارش خبرنگار اقتصادی مشرق ، احسان اله یارمحمد ، معاون ملک زاده به عنوان مدیر عامل تازه شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی انتخاب شد.

احسان اله یارمحمد دارای سوابقی در شرکت آتیه اندیشان مس و معاونت مالی صندوق مس بوده و از تیر سال جاری تاکنون به عنوان مدیرعامل تازه شرکت بورسی سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی (به جای بهروز رویین تن) فعالیت می‌کرد.

البته هنوز در پایگاه اینترنتی این شرکت نجات امینی را به عنوان سرپرست معرفی کرده hاست. (برای آشنایی با سایر اعضای هیات مدیره اینجا را کلیک کنید .)

در رابطه با فعالیت های سیاسی و ارتباطات و مسئولیت های بعضی اعضای خانواده مدیر عامل تازه در آینده ای نزدیک بیشتر خواهیم نوشت و اما در این گزارش بیشتر سعی بر آشنایی با این شرکت بزرگ و پولدار داریم که با خواندن این گزارش به اهمیت سیاسی و تجاری این شرکت بیشتر پی ببریم .

چرا شستا اهمیت دارد

شستا (شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی)، شرکتی اقتصادی با بیش از ۱۰۰۰۰ هزار میلیارد تومان دارایی، سود سالانه نزدیک به ۳ هزار میلیارد تومان و سهامداری در بیش از ۱۷۰شرکت بزرگ با تغییرات سیاسی مجدد ،این روزها بار دیگر به نُقل محافل سیاسی تبدیل شده‌است.

این شرکت وابسته به تامین اجتماعی که به‌ عنوان پشتوانه اقتصادی این سازمان درآمده و عملاً با سرنوشت میلیون‌ها ایرانی طرف قرارداد بیمه‌ای با سازمان تامین اجتماعی مرتبط است.

 شستا چیست؟

شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی به منظور سرمایه‌گذاری و کسب سود از محل ذخایر سازمان تامین اجتماعی در جهت تامین امکانات مورد نیاز برای ایفای مسئولیت‌ها، تعهدات بیمه‌ای و حقوق بازنشستگان مشمول سازمان تامین اجتماعی در تاریخ ۱۳۶۵/۰۶/۰۱تاسیس شد.

 در واقع، این شرکت وظیفه سرمایه‌گذاری از محل حق بیمه‌ای را دارد که ماهانه از میلیون ها بیمه‌شده سازمان تامین اجتماعی برداشت می‌شود که اکثر پول این حق بیمه ها از جیب کارگران پرتلاش کارگاه ها و کارخانه ها پرداخت می گردد.

براساس اعلام دفتر آمار و محاسبات اقتصادی و اجتماعی سازمان تأمین‌اجتماعی، تا پایان خرداد سال ۹۰، بیش از ۱۰ میلیون نفر بیمه‌شده اصلی و بیش از ۱۸ میلیون نفر بیمه‌شده تبعی با این سازمان طرف قرارداد می باشند.

هدف از تشکیل شستا، سرمایه‌گذاری منابع حاصل از حق بیمه‌هایی بوده که کارگران و بیمه‌شدگان به مدت ۳۰ سال و به طور ماهانه پرداخت می‌کنند. مسئولان شستا در دو دهه اخیر در راستای همین هدف یعنی افزایش سودآوری از محل حق بیمه‌ها اقدام به خرید شمار بسیاری شرکت‌ها و کارخانجات کرده‌اند. اما از آنجا که شستا عملاً زیرمجموعه و تحت اختیار دولت محسوب می‌شود، تصاحب شمار بسیار شرکت‌ها علاوه بر آن که به دولت‌ها قدرت مانور بالایی در استفاده از منابع این شرکت‌ها داده، دردسرهایی را هم ایجاد کرده است.

از سال ۱۳۷۰ تاکنون با الحاق شرکت‌های تازه به زیرمجموعه شستا از طریق رفع دیون به سازمان تامین اجتماعی، درآمد و سوددهی شستا، افزایش چشمگیری پیدا کرد. مجموع دارایی‌های جاری شستا طبق ترازنامه این شرکت در سال منتهی به خردادماه ۱۳۹۰ سال قبل ۲۱۱۴ میلیارد تومان و دارایی‌های غیرجاری آن ۷۷۲۷ میلیارد تومان بوده است.

بدین ترتیب مجموع دارایی‌های این شرکت سرمایه‌گذاری به ۹۸۴۲ میلیارد تومان می‌رسد. همچنین سود قابل تخصیص این شرکت در ۳۱ خردادماه امسال بیش از ۳ هزار میلیارد تومان محاسبه شده است. این در حالی است که کل سود بیش از ۴۰۰ شرکت فعال در بورس تهران، جمعاً حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان است که سهم ۳ هزار میلیارد تومانی شستا، حجم این شرکت و قدرت مانور آن را در اقتصاد کشور نشان می‌دهد.

البته دارایی‌های شستا بیشتر خارج بورس و تجدید ارزیابی نشده است و دارایی‌های واقعی این شرکت بسیار بیشتر از ارقام یادشده است.

بازدهی واقعی شستا ناشی از سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها به‌مراتب بیش از آن میزانی است که به لحاظ مالی و حسابداری نشان داده می‌شود.

بنابراین جای تعجبی ندارد که دولت به این منبع عظیم مالی به چشم یک قلک دم دستی نگاه کند و آن بخش از هزینه‌های خود را که نمی‌تواند از منابع بودجه‌ای تامین کند، از منابع شستا رفع و رجوع کند.

 نقش شستا در بورس

علاوه بر سوددهی بالا و حجم عظیم گردش مالی که آن را نزد سیاسیون، مهم ساخته، شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی با در اختیار داشتن سهام کنترلی (مدیریتی) ده‌ها شرکت‌ بزرگ بورسی، نقش اصلی را در تعیین مدیران این شرکت‌ها بازی می‌کند و همین موضوع، عامل مهمتر توجه دولتمردان و صاحب‌منصبان سیاسی به آن است.

شرکت‌های تحت پوشش شستا، در ۱۰ هلدینگ تخصصی شامل صنایع داروئی، سیمان، صباتامین، صدر تامین، صنایع پتروشیمیایی و شیمیایی، صنایع عمومی، ساختمان و عمران، نفت و گاز، صنایع نوین و حمل و نقل اداره می‌شوند.

شستا در هر ۱۰ حوزه یادشده، نقش بزرگی در اقتصاد کشور بازی می‌کند. به طور مثالً با توجه به در اختیار داشتن سهام بسیاری از شرکت‌های سیمانی، شستا بزرگ‌ترین بازیگر صنعت سیمان کشور محسوب می‌شود. همچنین شرکت‌های تحت پوشش شستا ۷۵ درصد صنایع تولید و توزیع دارو و همچنین درصدهای بسیاری از شرکت های فعال در صنایع نفت ،کاشی، لاستیک، کاغذ و… را در کشور دارا است.

شستا سهامدار اصلی بانک رفاه و کشتیرانی جمهوری اسلامی هم هست. شستا سهام بسیاری از شرکت‌های بورسی را نیز در اختیار دارد و تا همین چند سال پیش، به‌طور متوسط نزدیک به ۲۰درصد حجم معاملات و بیش از ۱۰درصد ارزش روز بازار بورس، به مجموعه شرکت‌های تحت پوشش شستا تعلق داشت، سهمی که در دو سه سال اخیر به سبب سوءمدیریت در این شرکت رو به کاهش گذاشته است.

با این وجود، هنوز هم شرکت شستا سهامدار بیش از ۲۰۰ شرکت بزرگ و کوچک دیگر، چه سهام کنترلی (بیش از نصف مجموع سهام و قدرت تعیین مدیریت) و چه سهام غیرکنترلی (کمتر از نصف مجموع سهام) است.

با فرض آن که هیئت مدیره این شرکت‌ها حداقل ۵ نفره باشد، مدیریت بر شستا یعنی قدرت تعیین هزار نفر عضو هیئت مدیره شرکت‌های بزرگ و کوچک بورسی و غیربورسی. آنچه که شستا را برای سیاسیون جذاب ساخته، همین قدرت بالای این شرکت در تعیین مدیریت (هیئت مدیره و مدیرعامل) ده‌ها شرکت بزرگ و سودده کشور است.

این واقعیت سبب ابراز علاقه همیشگی دولت‌ها به شرکت شستا شده است. نمایندگان مجلس و سایر فعالان سیاسی نیز از این ابراز علاقه، محروم نیستند و در دوره‌های مختلف دیده شده که بعضی اشخاص فرصت‌طلب برای حضور خود یا نزدیکانشان در هیئت مدیره شرکت‌های زیرمجموعه شستا، واردات معاملات و لابی‌های نادرست با مدیریت تامین اجتماعی می‌شوند.

اعضای هیات مدیره بعضی از شرکت های زیر مجموعه تامین تامین اجتماعی (بدون هیچ توضیحی)

شرکت پتروشیمی جم

شرکت پتروشیمی فارابی

حفاری شمال

نفت ایرانول

نفت پاسارگاد

شرکت پتروشیمی فن آوران

شرکت فولاد اکسین

شرکت فولاد مبارکه اصفهان

شرکت ملی صنایع مس ایران

شرکت سرمایه گذاری صنایع پتروشیمی

شرکت پتروشیمی خراسان

شرکت نفت ستاره خلیج فارس

شرکت نفت نیک قشم

شرکت آریا پیشرو قرن

توضیح اینکه اینها فقط تعدادی از شرکت های زیر مجموعه تامین اجتماعی بود که یا مدیریت و یا بخشی از سهام آنها متعلق به شستا می باشد و لینک های فوق صرفا جهت اطلاع و آشنایی بیشتر با این شرکت ها است و این احتمال وجود دارد به هر سببی بعضی از این پایگاه اینترنتی ها بروز نباشند و این لینک ها آخرین اطلاعات مندرج در پایگاه اینترنتی ها شرکت های بالا می باشد و نکته بسیار مهمتر اینکه بسیاری از شرکت های زیر مجموعه شستا یا پایگاه اطلاع رسانی ندارند و یا اعضای هیات مدیره را به دلایل بسیار بسیار در پایگاه اینترنتی درج نکرده اند .اما اطلاعات کامل شرکت ها و اعضای هیات مدیره در اختیار این پایگاه خبری قرار گرفته که در صورت نیاز منتشر خواهد شد.

بهره‌مندی موافقان و مخالفان دولت‌ها

حضور در هیئت مدیره شرکت‌ها علاوه بر آن که از جنبه مادی، فریبنده است از لحاظ قدرت اثرگذاری در جذب و استخدام نزدیکان در شرکت مدنظر نیز اهمیت دوچندانی می‌یابد. طبق رویه موجود، اعضای هیئت مدیره شرکت‌های تجاری حقوق ماهیانه دریافت نمی‌کنند اما از پاداش سالیانه بهره‌مند می‌شوند که بعضاً به ارقام چند ده میلیونی هم می‌رسد.

به همین سبب است که تلاش برای حضور در هیئت مدیره شرکت‌های زیرمجموعه شستا معمولاً به نوعی رقابت در نزدیک شدن به مقامات پرنفوذ دولت وقت تبدیل می‌شود.

 از سوی دیگر، اشخاص متمول و بعضی اشخاص سودجو نیز نشان داده‌اند که از حربه حضور در هیئت مدیره شرکت‌های شستا و منافع بعدی آن (پاداش سالیانه بالا و قدرت مانور در استخدام نزدیکان و آشنایان) به منزله نوعی ابزار تطمیع بهره می‌برند. کم نیستند مواردی که به طور مثالً یک فردی در موضوعی موی دماغ بخش یا دستگاهی در دولت می‌شود،اما پس از کسب امتیاز کاملاً شایسته‌سالارانه و  غیررابطه‌ای حضور خود یا اطرافیانش در هیئت مدیره یا تیم مدیریتی شرکت‌های شستا، از آن موضوع عقب‌نشینی می‌کند.

دولت‌ها همچنین از این ابزار به عنوان پاداش به نیروهای خوش‌خدمت خود نیز بهره می‌برند. به طور مثالً انتصاب آقای (م) به ریاست هیئت مدیره یک شرکت پولساز فرآوردهای نفتی ،بیگمان فقط نتیجه خوش‌خدمتی‌های وی به حلقه انحرافی بود و نه شایستگی مدیریتی یا تجربه و تخصص وی در حوزه نفت! همینطور حضور بعضی مسئولان و اشخاص دیگر در هیئت مدیره شرکت‌های زیرمجموعه شستا که در آینده ای نزدیک بیشتر از آنها خواهیم نوشت .

این انتصاب ها به خوبی نحوه مهره‌چینی حلقه انحرافی را در شرکت‌های تابعه شستا نشان می‌دهد. از این رو، شرکت‌های زیرمجموعه شستا به عنوان کاتالیزوری برای دولت‌ها عمل می‌کنند، چه در تشویق موافقان و چه در تطمیع مخالفان.

حضورهای پرتعداد چهره‌های خاص

نگاهی به ترکیب هیئت مدیره بیش از ۲۰۰ شرکتی که شستا در آنها سهام مدیریتی یا غیرمدیریتی دارد از تعدد مشاغل بعضی چهره‌های خاص در این شرکت‌ها حکایت دارد. بعضی چهره‌های سیاسی و اقتصادی نام‌آشنا از جمله …………….که افکار عمومی نسبت به سکوت آنان در قبال عملکرد اخیر دولت با تردید مواجه شده‌اند در دو، سه، و حتی چهار شرکت از زیرمجموعه‌های شستا به منصب عضویت هیئت مدیره درآمده‌اند و این واقعیت، سبب سکوت آنان را هویدا می‌سازد. با فرض پرداخت پاداش سالانه حداقل ۱۰ میلیون تومانی، چنین اشخاصی سالانه ۵۰-۴۰ میلیون پاداش از حضورهای ماهی چندساعته خود در این شرکت‌ها بهره می‌برند.

آیا تخلفات میلیاردی در شستا واقعیت داشت؟

بعد از تکذیب و تایید صحبت های دو سال پیش اعضای تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی که نهایتا هم مشخص نشد که موضوع این اختلاس به کجا انجامید فقط به این گفته علی یوسف‌پور نایب رئیس وقت شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی اکتفا می کنیم که گفت :برخی شرکت‌ها، تخلفات مالی داشته‌اند که پرونده آنها به دادگاه رفته، ولی هزار میلیارد تومان نمی شود. در واقع، از مواضع مسئولان شستا نیز مشخص است که آنان تخلفات در شرکت‌های زیرمجموعه خود را پذیرفته‌اند، اما آن را محدود به تخلف چند شرکت می‌دانند.

هرچند ماجرای انتصاب اخیر سبب جلب شدن توجهات افکار عمومی به شستا شده است، اما مطمئناً این شرکت عریض و طویل نیازمند تجدید ساختار اساسی است تا هم نفوذ دولت‌ها بر آن از بین برود و هم انتصاب‌های فرمایشی و مفاسد متعاقب آن برای همیشه از منابعی که حق میلیون‌ها کارگر ایرانی است، رخت بربندد.

متاسفانه دولت در مورد شستا نتوانست رویه نامناسب قدیم را اصلاح کند و اکنون نیز بعضی شرکت های شستا به محل گشت و گذار عناصر حلقه انحرافی بدل گشته تا اگر در مشاغل اصلی خود به سبب حساسیت نهادهای نظارتی، با احتیاط قدم بر می‌دارند، در شستا جولان دهند و از مزایای میلیونی بی‌بهره نمانند.