غرب در سوریه به دنبال اهداف بزرگتری است

هر چند مردم و دولتمردان سوریه با وحدت و همگرایی تلاش‌های بسیاری برای برقراری ثبات در کشور و تحقق خواسته‌های دموکراتیک و اصولی به کار بسته‌اند، اما همچنان فضای کشور در وضعیت نامطلوبی قرار دارد.

هر چند که سوریه با این گام‌ها می‌توانست به ثبات کامل و برداشتن قدم‌های گسترده برای توسعه فراگیر دست یابد، اما همچنان فضای ناآرام بر این کشور حاکم است.

به اذعان جهانیان دلیل بحران سوریه برگرفته از عرصه داخلی و مطالبات مردمی نیست، بلکه برگرفته از تحرکات بازیگران خارجی است که ائتلافی ضد سوری را تشکیل داده‌اند.

نگرش‌ها به سوریه

در بررسی سیاست‌های جهانی در قبال سوریه دو نگرش قابل توجه است؛ نخست اندیشه حل مسأله سوریه از طریق سیاسی است.

پیروان این اندیشه که کشورهایی مانند ایران، چین و روسیه، عراق، لبنان و بسیاری از کشورهای منطقه‌ای هستند، تاکید دارند که مسأله سوریه براساس همگرایی مردم و نظام سوریه قابل حل است و باید از دخالت‌های خارجی در امور داخلی این کشور خودداری کرد.

پیروان این نگرش ضمن حمایت از خواسته‌های مردمی تاکید دارند که اعمال فشار خارجی برای سرنگونی نظام برابر با بی‌نظمی در سوریه است که پیامدهای سنگینی برای این کشور و کل منطقه دارد.

دوم پیروان نظریه سرنگونی نظام سوریه و سلطه غرب بر این کشور هستند. کشورهای غربی، صهیونیست‌ها، ترکیه، عربستان، امارات، قطر، امارات و بحرین از جمله پیروان این دیدگاه هستند که بر اساس آن، هیچ گزینه‌ای جز سلطه غرب بر سوریه را نمی‌پذیرند و صرفا پیرو ایجاد فضای ناآرام در سوریه هستند.

رفتارهای این طیف نشان می‌دهد آنها پیرو هیچ‌گونه راه‌حل مسالمت‌آمیزی نبوده و برای سلطه بر سوریه به هر ابزاری حتی به آتش کشاندن کل این کشور چنگ می‌زنند.

نمود عینی این رفتارها را تجهیز و اعزام گروه‌های شبه‌نظامی و القاعده به سوریه برای کشتار و ایجاد فضای ناآرام و نیز تحرکات منطقه‌ای و بین‌المللی برای سرنگون‌سازی نظام سوریه می‌توان مشاهده کرد.

طرح‌های ارائه شده

بررسی پرونده سوریه نشان می‌دهد از ابتدای ناآرامی‌ها طرح‌های متعددی برای این کشور ارائه شده که در چند بعد قابل بررسی است.

الف) طرح لیبی: بر اساس طرح لیبی که از سوی کشورهای غربی ارائه شده، هدف نهایی سرنگونی نظام سوریه به هر قیمتی است. بر اساس طرح لیبی، گروه‌های به اصطلاح معارض و در اصل گروه‌های تروریستی که از سوی غرب با حمایت مالی و اطلاعاتی برخی کشورهای عربی، صهیونیست‌ها و ترکیه به سوریه گسیل شده در منطقه مرزی به ایجاد پایگاه مرکزی مبادرت ورزیده و برای سلطه بر کل کشور اقدام خواهند کرد.

در طرح آنها مناطقی مانند درعا محور بوده است که بر اساس آن تلاش داشتند تا این مناطق را به بنغازی لیبی و محل حضور دولت انتقالی تبدیل کنند. در بعد خارجی، کشورهای غربی تلاش کردند فضایی بین‌المللی را علیه سوریه به وجود آورند تا از سازمان ملل مجوز اقدام نظامی را کسب کنند.

ب) طرح یمن: طرح دیگری که از سوی غرب مطرح شده، طرح مدل یمن است. در یمن بر اساس طرح شورای همکاری خلیج‌فارس علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور کناره‌گیری کرده و امور به عبدالله منصور هادی، معاون وی واگذار شده تا در یک پروسه زمانی انتخابات جدید برگزار شود.

این مدل در حالی برای سوریه تجویز شده که بر اساس آن ادعا می‌شود رییس‌جمهور سوریه باید از قدرت کناره‌گیری کرده و کار را به معاونش واگذار کند تا در پروسه زمانی و با انتخابات رییس‌جمهوری جدید انتخاب گردد.

نکته اساسی در این طرح آن‌ است که در یمن به طور کلی تحولی ایجاد نشد؛ به گونه‌ای که صالح همچنان در کاخ ریاست‌جمهوری به فعالیت خود ادامه می‌دهد و حضور هادی صرفا ادامه‌دهنده راه آن است، اما در مورد سوریه غرب برای سرنگونی نظام و ایجاد ساختاری بر اساس اصول غربی تاکید دارد.

نکته اساسی دیگر آن‌که مردم یمن با صالح در تضاد بودند و وی از پایگاه مردمی برخوردار نبود؛ در حالی که در سوریه مردم به دنبال اصلاحات در ساختار هستند، اما دگرگونی در سطح رئیس‌جمهوری را خواستار نیستند و همواره بر حمایت از اسد تاکید دارند. بسیاری تاکید دارند که غرب با این طرح به دنبال بهانه‌ای برای ورود به این کشور است.

ج) طرح عنان: طرح عنان بر اساس توافق سازمان ملل متحد برای حل سیاسی مسأله سوریه ارائه شده است. در طرح شش ماده‌ای عنان سخنی از تغییر نظام سوریه نمی‌رود، بلکه بر اساس آن با حضور ۳۰۰ ناظر بین‌المللی برای برقراری ثبات و ایجاد راه‌حل سیاسی در سوریه تاکید شده است.

این طرح در حالی مورد تاکید جهانی قرار گرفته است که کشورهای غربی، ترکیه، برخی کشورهای عربی و صهیونیست‌ها بشدت با آن مخالفت کرده و در مسیر آن سنگ‌اندازی می‌کنند. نکته اساسی آن‌که شش بند طرح عنان جنبه امنیتی دارد که می‌تواند تا حدودی ثبات را در سوریه برقرار سازد؛ در حالی که ائتلاف ضد سوری با کارشکنی به دنبال شکست آن است.

هرچند که طرح عنان می‌توانست پایه برقراری صلح و ثبات در سوریه باشد، اما تحرکات خارجی برای سلطه بر سوریه عملا این طرح را ناکار آمد ساخت. بسیاری تاکید دارند که غرب به دنبال استفاده از این طرح برای تقویت گروه‌های شبه نظامی و تروریستی است تا در نهایت از آنها برای رسیدن به اصل ورود به سوریه بهره‌برداری کند.

د) طرح ژنو: طرح ارائه شده دیگر، برگزاری نشست بین‌المللی ژنو است. طرحی که از سوی روسیه مطرح شده و تلاش دارد تا مسأله سوریه از طریق سیاسی و بدون دخالت خارجی حل شود.

بر اساس این طرح باید اعضای دائم شورای امنیت در کنار کشورهای تاثیرگذار منطقه‌ای در سوریه نظیر جمهوری اسلامی ایران، عربستان، عراق، لبنان و قطر، امارات و ترکیه در این نشست حضور می‌یافتند تا هر کدام با ظرفیت‌های خود برای حل مسأله سوریه گام بردارند.

به‌رغم آن‌که جهانیان این نشست را گامی برای حل مسأله سوریه می‌دانستند، اما عملکردهای کشورهای غربی در نحوه برگزاری نشست و بویژه کارشکنی آنها در مورد حضور جمهوری اسلامی ایران عملا این نشست را نیز ناکار آمد ساخت.

در مجموع باید گفت غرب تلاش دارد نظم جدیدی را با محوریت سوریه در منطقه برقرار سازد که بر اساس آن، سلطه بر خاورمیانه تجزیه کشورهای منطقه، مقابله با حضور بازیگران جدید بویژه روسیه در منطقه، اسلام ستیزی سراسری پیگیری می‌شود.

قاسم غفوری – جام جم