غزل قالب شعر عصر انقلاب اسلامی

نظرات برخی از این شاعران را که در جلسه دیدار با مقام معظم رهبری حضور داشتند، در ادامه می‌خوانید.

چرا غزل؟

دکتر محمدرضا سنگری: آنچه در سه دیدار اخیر مورد تاکید رهبر معظم انقلاب قرار داشته است، لزوم پرداختن شاعران به مسائل اخلاقی با بهره‌گیری از قالب غزل است.

ایشان فرمودند غزل با سه ویژگی عاطفی بودن، فضای خاص واژگانی و مضامینی، می‌تواند بهترین قالب برای پرداختن به معرفت دینی و اجتماعی باشد.

یکی دیگر از نکات بسیار مهمی که روی آن تکیه داشتند، این بود که فضای غزل‌ها نه مثل آثار صائب، باید کاملا در حال و هوای معرفت و اخلاقی باشند و نه یکسره مانند اشعار بیدل، فضای عــرفانی داشته باشند و شاعران حداقل باید دو بیت را به توصیف فضا و نکات مهم و نیاز جامعه امروز ما اختصاص دهند.

دلیل علاقه خاص رهبر معظم انقلاب به قالب غزل ناشی از چند مساله است. اول این‌که غزل، قالب شعر عصر انقلاب است.

یعنی در سیر و حرکتی که همه قالب‌های شعری ما در آن دوران داشته‌اند، اکثر شاعران به غزل رسیده‌اند. نکته دوم، ظرفیت غزل برای انتقال مفاهیم اجتماعی، عاطفی، عرفانی و دیگر حوزه‌‌هاست.

فکر می‌کنم اگر جمعی از کارشناسان حوزه شعر، گفت‌وگو و تبادل نظری در این حوزه داشته باشند و راه‌هایی برای آشنایی شاعران با چند و چون ورود به مضامین مورد توجه رهبر معظم انقلاب باز کنند، شاهد آینده روشن‌تری در عرصه غزلیات اخلاقی و معرفتی خواهیم بود.

ضرورت‌های خلق یک شعر مطلوب

مصطفی محدثی خراسانی: بیانات رهبر معظم انقلاب ناظر بر این بود که شاعران باید با بصیرت و توجه به ضرورت‌ها و با قرار گرفتن در معرض دغدغه‌ها و مسائل ایران و جهان اسلام، به خلق شعر بپردازند.

تاکید رهبر معظم انقلاب بر اهمیت سه رکن «لفظ مناسب»، «مضمون‌سازی و مضمون‌یابی» و «احساسات لطیف شاعرانه» بود. فرمایشات رهبر انقلاب درباره تاثیر این سه عنصر بر خلق یک شعر مطلوب، مبتنی بر موازین نقد ادبی است.

شعر خوب، شعری است که در آن سه عنصر «لفظ مناسب»، «مضمون‌سازی و مضمون‌یابی» و «احساسات لطیف شاعرانه»، پا به پای هم به شکل هنرمندانه در هم تنیده شوند و پیکره قابل قبولی از شعر را ارائه کنند.

شعر ناب در لحظه سرودن، از ناخودآگاه شاعر سرچشمه می‌گیرد و این طور نیست که شاعر مولفه‌هایی ثابت برای خلق شعر با مضامین مختلف درنظر بگیرد.

بیانات رهبر معظم انقلاب ، ناظر بر این بود که شاعران باید با بصیرت و توجه به ضرورت‌ها و با قرار گرفتن در معرض دغدغه‌ها و مسائل ایران و جهان اسلام، به خلق شعر بپردازند.

تربیت ناخودآگاه شاعر مبتنی بر ارتباط دائم با این مسائل است. وقتی ناخودآگاه شاعر تربیت شده باشد، شعر او سرشار از آگاهی و بصیرت شده و اثری ناب خلق خواهد شد.

شعر جزو پیشروترین هنرها در طول ۳۰ سال اخیر بوده و در ترویج ارزش‌ها و آرمان‌ها و همچنین نهادینه کردن و فرهنگ‌سازی، نقش مستقیم و مــوثری داشته است. اما با توجه به وضع خاص ایران از لحاظ داخلی، بین‌المللی و جهان اسلام، رهبر انقلاب انتظار دارند که شاعران، فعالیت خود را بیشتر کنند.

البته این به معنای جدا شدن شعر از این مسیر نیست، اما ضرورت‌ها ایجاب می‌کند که تلاش مضاعفی براساس ضرورت‌ها صورت گـیرد و تذکرات رهبر معظم انقلاب نیز به همین خاطر بوده است.

موضع داشتن شاعر

ناصر فیض: وقتی ذوق و هنر از طرف خدا به یک نفر داده می‌شود و او تعیین شده تا با دیگران متفاوت باشد، رهبری توقع دارند که آن فرد در راهی از آن استفاده کند که در دنیا و آخرت خود تاثیرگذار باشد و به بهبود جامعه‌ بینجامد.

آیا حیف نیست که این ذوق، فقط برای شعر در خلوت گفتن استفاده شود؟ البته شعرسرایی تفننی هم جایگاه خود را دارد، اما آیا این برای یک هنرمند کافی است؟ البته ما شاعرانی داریم که از دوران انقلاب و دفاع مقدس تاکنون، همیشه همراه با انقلاب بوده و در مسیر قرار داشته‌اند و سرایش شعر آیینی و خلق اثر با تاثیرپذیری از جریان‌ها و اتفاقات روز را همیشه دنبال کرده‌اند.

بیشتر بیانات رهبر معظم انقلاب ، به‌دلیل نگرانی از موضع نداشتن شاعر بود. اگر واقعا در جامعه حق و باطلی وجود دارد، شاعر چرا باید بدون موضع باشد؟ اگر آدم‌های عادی روی پرده را می‌بینند و شاعر به خاطر ذوق و نگاه خاصش، پس پرده را بهتر می‌بیند، چرا نباید هیچ موضعی داشته باشد؟ به نظرم این تذکر بجا بود و قطعا شاعران به این نکته‌ها توجه خواهند کرد.