«لاک‌پشت پرنده» و لزوم تنوع در انتخاب داوران و داوری‌ها

خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: انتخاب فهرستی از کتاب‌های مناسب برای مطالعه کودکان و نوجوانان، جدیدترین رویداد حوزه ادبیات کودک و نوجوان است. فهرستی که به تازگی و از سوی پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان و همزمان با انتشار سومین شماره از آن در دوره جدید انتشار در مراسم ویژه‌ای هفته گذشته در فروشگاه شهر کتاب مرکزی رونمایی شد و طی آن نویسندگانی که آثاری از آنها در این فهرست وجود داشت با امضای آثارشان به استقبال مخاطبان خود رفتند.

این فهرست از چند جهت قابل توجه است. نخست اینکه میزان آثار ترجمه نسبت به آثار تالیفی در آن پیشی گرفته و دیگر اینکه ترکیب هیئت داوران آن نیز که چهره‌های جوان نیز در آن سهم قابل توجهی دارند. این مسائل منجر به این شده که برخی از نویسندگان عرصه ادبیات کودک و نوجوان انتقاداتی به چگونگی انتخاب اثر در این فهرست وارد کنند.

در این میان مجید راستی رئیس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان درباره انتقادات مطرح شده به انتخاب این فهرست عنوان می‌کند: اگر در قدم نخست یک حرکت فرهنگی انتقادی به آن وارد شود موجب ناامیدی شده و حتی می‌تواند منجر به آن شود که فعالان در این حوزه در ادامه از کار خود ناامید شوند و لذا باید به طور قطع از چنین حرکت‌هایی حمایت کرد و اگر انتقادی نیز وارد هست از کانال ویژه و غیرعمومی به اطلاع رسانند.

وی در ادامه درباره انتقادهایی که به داوری و انتخاب آثار در این فهرست وارد شده است، گفت: این انتقادات را در مورد داوری هر جایزه ادبی و یا حرکتی مشابه نیز می‌توان داشت اما مهم میزان تاثیرگذاری این انتقادات است. به هر شکل هر حرکت نوپایی بدون شک با انتقاداتی نیز روبروست اما در کنار طرح این انتقادات باید با خوش‌بینی تمام از این حرکت‌ها حمایت کرد و در عین حال به دنبال انتقاد سازنده برای آن نیز بود.

از سوی دیگر محمدرضا شمس دیگر نویسنده فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان نیز معتقد است انتخاب و معرفی چنین فهرستی با وجود اینکه جریانی بسیار مثبت و لازم درعرصه ادبیات کودک و نوجوان به شمار می‌آید اما می‌تواند با داوری بهتری نیز همراه شود.

شمس در این زمینه به مهر می‌گوید: به اعتقاد من ترکیب داوران حاضر در این فهرست برای نام و جایگاه آن مناسب نبوده است. این فهرست به طبع باید طیف وسیعی از آثار را در جامعه دربر گیرد و برای این منظور داورانی باید انتخاب شوند که از نظر شناخت ادبیات کودک و نوجوان و نیز آثار منتشر شده در این زمینه در سطح و اندازه بالاتری از اندازه فعلی باشند.

وی ادامه می‌دهد: این فهرست و معرفی آن به خانواده‌ها برای انتخاب کتاب با ارائه یک فهرست پیشنهادی در یک نشریه فرق دارد. این طبیعی است که باید افرادی در آن حاضر باشند که تعلق خاطر و تبحر ویژه‌ای در این کار داشته باشند. من مخالف حضور جوان‌ها در ترکیب داوری نیستم اما شیوه آن به نظرم باید تغییر کند. به نظر می‌رسد نویسندگان جوان می‌توانند در کنار نویسندگان شناخته‌شده و صاحب‌نام این عرصه به نوعی به کسب تجربه بپردازند و در مراحل بعد پس از تسلط یافتن کافی در این حوزه فعالیت کنند.

شمس همچنین تاکید می‌کند: از چنین فهرستی باید انتظار داشت تا تمامی موضوعات مطرح در حوزه ادبیات کودک و نوجوان را به طور گسترده در خود جای دهد و طیف وسیع‌تری از سلایق را برای معرفی در خود برگزیند.

در همین زمینه برخی از نویسندگان کودک نوجوان نیز در روزهای گذشته و پس از برپایی مراسم رونمایی از این فهرست در اظهارنظرهایی با رسانه‌های گروهی عنوان داشته‌اند که همه‌جانبه‌نگری و همه‌سونگری و دور شدن از وجود یک گرایش خاص باید درانتخاب آثار برای حضور در این فهرست بیش از پیش حاکم باشد تا مخاطب آن رفته رفته اعتماد خود را به آن از دست نداده و همچنان از آن استقبال کنند.

با این حال مهدی حجوانی مدیر مسئول پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان که این فهرست را در ضمیمه خود منتشر می‌کند  همزمان یا انتشار این فهرست در اظهارنظری عنوان کرده است: یکی از این خطرات، دچار شدن این فهرست به استبداد است. استبداد جماعت منتقد به صورتی که تصور کنند تعیین‌ کننده‌‌اند. برای پرهیز از این خطر منتقدان باید به این موضوع توجه داشته باشند که کسی در ادبیات حرف آخر را نمی‌زند و سایرین هم باید اگر فکر کردند کتابی به ناحق از این فهرست بیرون مانده در این باره بنویسند و جلوی این استبداد را بگیرند. البته ممکن است این فهرست در معرض خطر دوستانی نیز قرار بگیرد که متوجه اهمیت مسایل فرهنگی نیستند.