هدف اصلى جمهوری اسلامی ایران از انجام این هجوم سراسری وادار کردن جامعه بین المللى به تنبیه متجاوز بود تا از این رهگذر خدشه ای به ماهیت انقلاب اسلامى وارد نشود.
به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی باشگاه خبرنگاران ساعت ۲۱:۳۰ روز سه شنبه ۲۳ تیرماه ۱۳۶۱، عملیات آفندی رمضان با رمز یا صاحب‌الزمان (عج) آغاز شد.
این عملیات در چهار محور و پنج مرحله به اجرا درآمد.
سه قرارگاه فجر، فتح و نصر در این عملیات زیر نظر قرارگاه مرکزی مشترک کربلا، آماده اجرای عملیات شدند و مطابق طرح ریزی در قرارگاه کربلا جبهه ایران شکل گرفت، این عملیات در واقع طرح عملیاتی کربلای ۴ بود که به دلیل اجرای آن در ماه رمضان «عملیات رمضان» نام گرفت.
پس از فتح خرمشهر و برترى سیاسى- نظامى ایران، رژیم بعث عراق درحالى مسئله صلح را مطرح کرد که هیچ تغییرى در ماهیت رفتار سران این رژیم مشاهده نمى شد.
پافشارى عراق بر ادعاى قبلى عدم پذیرش قرارداد ۱۹۷۵الجزایر، حضور در بخشى از خاک ایران و ادامه حملات، تایید این مسئله بود و تلاش عراق و مجامع بین المللى وکشورهاى حامى آن در منطقه براى طرح صلح نه از روى اعتقاد بلکه به دلیل شرایط حادى بود که آنان را در موضع ضعف قرار داده و منافعشان را تهدید مى کرد. علاوه بر این، تصمیم گیرندگان سیاسى و فرماندهان نظامى ایران با توجه به برترى مطلق جمهورى اسلامى در این زمان حاضر نبودند بدون دستیابى به حداقل امتیاز ( تنبیه متجاوز وگرفتن غرامت ) قرارداد پایان جنگ را امضاء کنند.
از این رو هدف اصلى ایران از ورود به خاک عراق و ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر وادار کردن جامعه بین المللى به تنبیه متجاوز بود تا از این رهگذر خدشه ای به ماهیت انقلاب اسلامى وارد نشود.
پس از پیروزى در عملیات بیت المقدس که به آزاد سازى بخش اعظمى از مناطق اشغالى منجر شد، ایران براى اجراى عملیاتى که سرنوشت جنگ را مشخص کند چاره اى جز ورود به خاک عراق نداشت و با اذن امام خمینى(ره) مبنى بر ورود به خاک عراق، فرماندهان، منطقه شلمچه و بصره را براى حمله نهایى خود برگزیدند که بر اساس پیش بینى هاى صورت گرفته با رسیدن نیروهاى ایرانى به بصره یا نزدیکى آن، رژیم صدام سقوط می کرد، اما مستکبرین از طریق رژیم صهیونیستی حمله گسترده از زمین و هوا به لبنان را به اوج خود رساندند.
در این زمان طی جلسه ای در شوراى عالى دفاع، پس از چندین ساعت بحث و تبادل نظر تصمیم گرفته شد ایران به جنوب لبنان نیرو اعزام کند ،اما شهید صیاد شیرازى که در آن مقطع به سوریه سفر کرده بود از قراین و شواهد متوجه شد که پرداختن به لبنان و غفلت از عراق دامى براى ایران است و نظر خود را در این خصوص در بازگشت به محضر امام (ره) رساند و اعلام این استراتژی از سوی امام خمینی (ره) که « راه قدس از کربلا می‌گذرد»، همگان را در کشور متوجه اولویت مسئله جنگ با عراق کرد و در واقع ترفند رژیم صهیونیستی با شکست مواجه شد و نیروها از لبنان بازگشتند. هرچند ایران از این دام نجات یافت اما صدام طی این یک ماه، نهایت استفاده را کرد و ضمن ساماندهى ارتش خود به سرعت بر استحکامات شرق بصره افزود.
عملیات رمضان اولین هجوم سراسری و گسترده ایران جهت نفوذ به خاک عراق بود و یگان‌ها و نیروهای خودی شرکت کننده در آن، بیش از ۱۵۰ گردان از ارتش و سپاه بودند که با آمادگی مناسب وارد نبرد شدند.
این عملیات در منطقه غرب جاده اهواز و شمال کانال ماهیگیری و شمال شرق بصره اجرا شد. عملیات رمضان تا تاریخ هفتم مردادماه همان سال یعنی بیش از سه هفته ادامه داشت و در منطقه به وسعت بیش از ۱۵۰۰کیلومتر مربع با هدف تصرف مناطقی از عراق به ویژه بصره به مرحله اجرا درآمد.
در مرحله نخست این عملیات، به علت موانع و استحکامات پدافند مثلثی شکل و میادین مین فراوان، نیروهای ایرانی نتوانستند با سرعت عمل به تمایم اهداف مورد نظر دست پیدا کنند و با روشن شدن هوا از ادامه پیشروی خودداری شد،ولی در محور جنوبی پاسگاه زید چند تیپ از سپاه و ارتش توانستند با سرعت عمل چشمگیری همه مواضع دشمن را در هم بکوبند و تا عمق ۳۰ کیلومتری مواضع عراقی‌ها برسند و خود را به نهر «کتیبان» شرق اروند و کانال «ماهیگیری» برسانند به گونه‌ای که به قرارگاه لشگر ۹ زرهی عراق دست یافته و ضمن به غنیمت گرفتن خودروی فرماندهی، قرارگاه را منهم نمودند. با وجود این موفقیت، جناح راست نیروها بازمانده بود و با روشن شدن هوا عراقی‌ها با یک لشکر زرهی فشار اصلی را معطوف به این منطقه کرده و از تامین نیروهای پیشروی ایرانی ممانعت به عمل آوردند. در این مرحله از عملیات تعدادی تانک و نفربر و نیز نفربر و نیز توپ دشمن منهدم و چند دستگاه تانک و نفربر نیز به غنیمت گرفته شد.
مرحله دوم نیز در محور میانی جنوب پاسگاه زید و با همان یگان‌ها و با تقویت دو تیپ دیگر در تاریخ ۲۵ مرداد ماه ۱۳۶۱ صورت گرفت که چندان موفقیت‌آمیز نبود و تنها مقداری خسارت به دشمن وارد آمد و شماری از آنان کشته ، زخمی و اسیر شدند.
در مرحله سوم احتمال می‌رفت که دشمن با تجمع نیروهای زرهی و آرایش وسیع آنان قصد پاتک دارد. بنابر این در تاریخ ۳۰ مرداد ماه ۱۳۶۱ از شرکت نیروهای زرهی خودی صرف نظر شد تا نیروهای پیاده بتوانند به انهدام تانک ها و نفربرها بپردازند. بنابراین مرحله سوم از جنوب پاسگاه زید آغاز شد و نیروهای ایرانی مواضع دشمن را در هم شکستند و تصرف کردند. رزمندان کشورمان توانستند در این مرحله مهم، در زمینی به وسعت ۱۸۰ کیلومتر مربع، تعدااد قابل توجهی تانک و نفربر را منهدم کنند و به غنیمت بگیرند.
مرحله چهارم عملیات در یکم شهریور ماه ۱۳۶۱ از محور جنوبی منطقه عملیاتی شلمچه شروع شد ولی به دلیل هوشیاری و آمادگی عراقی‌ها و استحکامات و مواضعی که تعبیه شده بود، راهی از خط نخست دشمن، به روی نیروهای خودی باز نشد. مرحله پنجم و پایانی که تلاش نهایی و اصلی این عملیات بود، در تاریخ ۶ شهریور ماه ۱۳۶۱ از شمال پاسگاه زید در حد فاصل دژ مرزی عراق و خاکریز‌های مثلثی آغاز شد.
در بدو درگیری و نبرد همه چیز طبق طرح فرماندهان ایرانی پیش می‌رفت و نیروهای ارتش و سپاه توانستند گذشته از پاکسازی و الحاق، خاکریزی مناسب و دو جداره در جناح شمالی بسازند. ولی از آنجا که دقت کافی در ساخت آن به کار نرفت، دشمن توانست ۵ کیلومتر در آن رخنه کند. در این مرحله نیز چندین دستگاه تانک و نفربر منهدم و به غنیمت گرفته شد و همچنین ۸۰۰ تن از نیروهای دشمن کشته و زخمی شدند و به دلیل عدم عدم آگاهی نیروهای خودی از عمق موانع دشمن و چگونگی پدافند جدید عراقی‌ها در این منطقه، با وجود پیشروی خوب اولیه، اهدفا تصرفی غیر از منطقه‌ای در پاسگاه زید تثبیت نشد.
در عملیات رمضان بسیاری از اهداف عملیاتی ایران محقق و تثبیت نشد که شهید صیاد شیرازى علت روانی عدم موفقیت عملیات رمضان را احساس غرور از موفقیت در عملیات‌های گذشته در میان نیروهای خودی برشمرد.
هرچند عملیات رمضان برابر طرح هاى تهیه شده به اهداف نهایى خود نرسید اما رزمندگان اسلام به هدف اصلى که تنبیه متجاوز، انهدام هر چه بیشتر نیروهاى بعثى و مقابله با تمامى فشارهاى سیاسى- تبلیغاتى دنیاى استکبار بود، دست یافتند.
از دیگر دستاوردهای این عملیات می توان به انهدام بى سابقه ۱۰۹۷ دستگاه تانک و نفربر، به غنیمت نیروهای اسلام گرفته شدن ۵۰ تانک و نفربر و کشته، زخمی و اسیر شدن۸۷۱۵ نفر از نیروهای بعثی عراق و آزادسازی حدود ۲۵۰ کیلومتر مربع از خاک ایران و ۸۰ کیلومتر از خاک عراق اشاره کرد.
در پایان یاد و خاطره شهداى مظلوم عملیات رمضان را که اکثرا با لب تشنه به شهادت رسیدند گرامى داشته و به روحشان درود مى فرستیم.
گرد آورنده: مرضیه ارجمندی
باشگاه خبرنگاران