فرهنگ‌های بیگانه در کتابفروشی‌های خودی
سال گذشته «مردان مریخی، زنان ونوسی» نوشته «جان‌گری» جزو فهرست ۱۰ کتاب پرفروش ایران بود. این کتاب که اکنون چاپ پنجاهم آن در بازار نشر عرضه شده درباره تفاوت‌های زن و مرد است و به قول نویسنده‌اش قرار است راهکارهایی برای درک تفاوت‌های زوجین و در نتیجه زندگی بهتر به آن‌ها ارائه کند.
جان‌گری نویسنده آمریکایی این کتاب شوهر «باربارا دی آنجلیس» دیگر نویسنده‌ای است که کتاب‌های او با عناوین «اصول صحیح همسریابی» و «آنچه زنان می‌خواهند مردان درباره آن‌ها بدانند» در ایران بار‌ها تجدید چاپ شده است.
البته ناگفته نماند که زندگی این زوج روان‌شناس چندان به طول نینجامید و آن‌ها در سال ۱۹۸۴ از یکدیگر جدا شدند. اگرچه به نظر می‌رسد‌گری در ازدواج دوم خود موفق بوده اما دی آنجلیس به گفته خودش ۷ بار ازدواج کرده و تازه اصول صحیح همسریابی را یاد گرفته است!
مسئله مهمی که درباره این کتاب‌ها نباید از نظر دور داشت نوع فرهنگی است که این نویسنده‌ها آن را نمایندگی می‌کنند. این دو نویسنده آمریکایی در کتاب‌های روانشناسی خود الگوی زوج موفق آمریکایی را معرفی می‌کنند که تفاوت‌های اساسی با زوج‌های ایرانی دارند. حتی راهکارهایی که در این کتاب‌ها برای بهبود روابط توصیه شده است در بسیاری موارد با فرهنگ اسلامی و ایرانی ما همخوان نیست.
کتاب‌های «برایان تریسی» که عموما موضوعاتی مثل موفقیت، کار و سرمایه را شامل میشود وضعیتی مشابه دارند. این کتاب‌ها بیشتر از همه چیز نشان از اقتصادی لیبرال دارند و نگاه لیبرالی به اقتصاد را ترویج می‌کنند. نگاهی که رواج آن بین جوانان آسیب‌های بسیاری را متوجه اقتصاد کشور خواهد شد. به‌علاوه بسیاری از کتاب‌های روانشناسی موجود در بازار ترجمه‌هایی بسیار ضعیف از نویسنده‌های دست چندم خارجی هستند.
البته بعضی از این کتاب‌ها توسط روان‌شناسان برجسته نوشته شده و توسط روان‌شناسان وطنی ترجمه و بومی‌سازی شده‌اند که خواندن آن‌ها باید توسط خود متخصصین این علم توصیه شود نه ناشران و فروشندگان.
مفید کتاب‌های روانشناسی از مضر آن‌ها کمتر است
دکتر نصرالله منصوری، روان‌شناس درباره دلایل رواج کتاب‌های روانشناسی در ایران به «فردا» گفت: «ما در جامعه با مشکلاتی درگیر هستیم و خانواده‌ها، زن و شوهر، والدین و فرزندان و… در روابطشان با یکدیگر دچار آشفتگی هستند. همچنین سال گذشته آماری داشتیم که ۳۰ تا ۳۵ درصد جامعه ما مشکلات روحی و روانی دارند. اما یکی از دلایل رو آوردن به چنین کتاب‌هایی این است که افرادی که مشکلی دارند فکر می‌کنند مراجعه به روان‌شناس یعنی اینکه آن‌ها روانی هستند! درصورتی‌که در بسیاری مواقع مراجعه به مشاور و روان‌شناس برای پیشگیری از مشکلات روحی و روانی است و نشان‌دهنده بیمار بودن فرد نیست. در نتیجه افرادی که مشکلی دارند به جای مراجعه به متخصص به این کتاب‌ها روی می‌آورند.»
او همچنین افزود: «گروه دیگری از افراد که به کتاب‌های روانشناسی جذب می‌شوند کسانی هستند که متاسفانه ارتباط با خدا را از دست داده‌اند و در نتیجه دچار سردرگمی شده‌اند و می‌خواهند جواب سئوالاتشان را با قیمت گزاف در این کتاب‌ها پیدا کنند اما دست آخر هم به ثبات و آرامش نمی‌رسند.»
این روان‌شناس تاکید کرد: «متاسفانه ما داریم نسل جوان را از دست می‌دهیم. چون نتوانسته‌ایم موجودی‌های خودمان را که در ادبیات دینی و ادبیات فرهنگیمان موجود است به آن‌ها عرضه کنیم. کتاب‌های روانشناسی با زرق و برقی که دارند فرهنگ غیر را تبلیغ می‌کنند و ما اگر بتوانیم معادل محصولات وارداتی را به جوانان عرضه کنیم، هجمه فرهنگی علیه کشورمان کم میشود.»
او همچنین خاطرنشان کرد: «اگر دقت کنیم فرهنگ غنی اسلام در مورد مسائل امروز هیچ چیزی کم نگذاشته است. خود نهج‌البلاغه در علم روانشناسی یک عجوبه است. اما ما به چیزی که در دستمان هست بی‌توجه هستیم.»
منصوری همچنین هشدار داد: «برخی از این کتاب‌ها تبلیغات مذهبی دارند و می‌خواهند مقاصد خودشان را پیاده کنند. بنابراین متولیان امر وظیفه دارند با کار تخصصی خالص را از ناخالص تشخیص دهند. با این وجود باز هم به نظر من مفید این کتاب‌ها از مضر آن‌ها بیشتر است.»
او درباره محتوای این کتاب‌ها گفت: «نکته‌ای که باید خریداران این کتاب‌ها به آن دقت کنند این است که این کتاب را چه کسی نوشته است؟ چه مایه علمی و چه جایگاهی دارد؟ بعضی از این کتاب‌ها خط به خط کپی‌برداری است. بعضی دیگر هم که نویسنده از ذهن خودش نوشته است چندان محتوایی ندارد.»
او افزود: «بیشترین دلیل مقبولیت کتاب‌های روانشناسی نام‌گذاری کتاب است زیرا بعضی از نویسنده‌ها در نام‌گذاری کتاب‌ها آنچنان تبحری دارند که خواننده را از چند کیلومتری جذب می‌کنند.»
این روان‌شناس تاکید کرد: «وقتی کتابی را می‌بینیم باید تشخیص دهیم که آیا ارزش وقت گذاشتن را دارد یا نه؟ یعنی یا خودمان در جایگاهی هستیم که این موضوع را بفهمیم یا اگر نیستیم از صاحبنظران این حوزه سئوال کنیم. بعضی از مردم برای خوردن یک پیتزا دنبال یک غذاخوری خوب می‌روند اما برای کتاب وقت نمی‌گذارند. کتاب هم غذای روح است و باید از خود پرسید که رهاورد این کتاب برای آدم چیست؟»
منصوری ادامه داد: «ائمه کتاب را به بوستان تشبیه کرده‌اند. باید دید کتاب مثل بوستان پر از گل است یا خار هم دارد و بعد کتابی را انتخاب کرد که کمترین خار را دارد.»
او افزود: «متولیان امور فرهنگی مثل وزارت ارشاد که وظیفه مجوز دادن به این کتاب‌ها را بر عهده دارد در درجه اول مسئولیت دارد که جلوی کتاب‌هایی را که محتوای مناسبی ندارند، بگیرد.»
پایگاه خبری تحلیلی ممتاز | Momtaz News