زهرا خدایی
پس از ماهها تنش میان واشنگتن و اسلام آباد، بالاخره مقامات سیاسی قراردادی را امضاء نمودند که ظاهراً بیانگر تلطیف فضای سرد میان دو کشور است. در قراردادی که به تازگی میان پاکستان و آمریکا به امضاء رسیده، قرار است امدادرسانی به نیروهای ناتو در افغانستان بدون مشکل از طریق راههای پاکستان ادامه پیدا کند و در مقابل آمریکایی ها نیز با اختصاص کمک ۱ میلیارد دلاری موافقت کرده اند. لازم به یادآوری است فضای میان دو کشور پس از کشته شدن ۱۲ سرباز پاکستانی در حملات هوایی نیروهای آمریکایی تیره شده بود و مقامات پاکستانی نیز در پاسخ به آن، راه عبور امدادرسانی به نیروهای ناتو را مسدود کرده بودند. بعد از عذرخواهی تلویحی مقامات آمریکایی، راه عبور هم اکنون باز شده و ظاهراً امور تا اندازه ای آرام شده است. خبرآنلاین در گفتگویی با پیرمحمد ملازهی، کارشناس شبه قاره، ابعاد و زوایای قرارداد جدید و فضای سیاسی حاکم بر روابط واشنگتن- اسلام آباد را مورد بررسی قرار داده که در پی می آید.
ظاهراً قرارداد منعقد شده میان پاکستان و آمریکا را باید اتفاق مهمی میان دو کشور دانست.
بعد از بحث هایی که پیرامون بازگشایی مسیر تدارکات ناتو از پاکستان به افغانستان صورت گرفت، صحبت از این شد که قرارداد جدیدی بین آمریکا و پاکستان امضاء شود تا براساس آن قرارداد انتظارات پاکستان نیز تأمین شود؛ مثلاً در پارلمان این کشور پیش شرط هایی برای این مسئله به تصویب رسیده بود. در این میان انتقاداتی از دولت دربارۀ بازگشایی مسیر وجود داشت و مطبوعات و رسانه های پاکستان موضوع معذرت خواهی مقامات آمریکایی را زیر سوال برده و می گفتند آمریکایی ها عذرخواهی نکردند بلکه خانم کلینتون تنها اظهار تأسف کرده و این به معنای عذرخواهی نیست. از این رو فشار زیادی بر سر بازگشایی مسیر تدارکات ناتو متوجه دولت بود که تظاهرات گروههای اسلامی نیز به آن اضافه شد. تظاهرات از لاهور شروع شد، به اسلام آباد، کراچی، کویته، پیشاور هم کشیده شد و در نهایت به مرز توکم و چمن در مرز بلوچستان رسید و متعاقباً این گروهها به تحصن دست زدند. هر چند که دولت پاکستان تسلیم این فشارها نشد، ولی حقیقت اینست که دولت در ارتباط با بازگشایی مسیر دچار مشکل شد و فضایی به وجود آمده بود که هم آمریکایی ها تشخیص دادند که باید به یک جمع بندی جدید برسند و هم دولت حزب مردم پاکستان توانست آمریکایی ها را قانع کند که این وضعیت قابل دوام نیست. مجموعۀ این شرایط پاکستان و آمریکا را به این جمع بندی رساند که توافق جدیدی صورت دهند و براساس آن توافق راه تدارکاتی باز شود و در صورت نیاز نیروهای پلیس پاکستان نیز از این مسیر حمایت مسلحانه کنند. ظاهراً در پیشاور اعلام شده است ۳۰ نقطه از مرز کراچی تا مرز توکم مشخص شده است.
آیا این قرارداد به معنای پایان اختلاف میان دو کشور است؟ با توجه به خروج نیروهای ناتو و احتمال جایگزینی پاکستان، آیا قرارداد جدید را باید نقطۀ عطفی در روابط دو کشور دانست؟
اینگونه نیست که مشکلات میان آمریکا و پاکستان با این نوع قراردادها تمام شود. ظهیرالاسلام، رییس آی اس آی هم اکنون عازم آمریکاست و امید پاکستانی ها اینست که ظهیراسلام با سران سیا به خصوص ژنرال پترائوس به یک تفاهم کلی برای بازسازی مناسبات دو کشور دست پیدا کنند. اگر مذاکرات ظهیرالاسلام موفقیت آمیز باشد، در آن صورت می توان گفت که حداقل مشکلات کاهش پیدا کرده است، اگر نگوییم که مشکلات کاملاً از میان رفته است. ولی بستگی به این دارد که واقعاً ظهیرالاسلام بتواند به یک جمع بندی کلی با پترائوس بر سر مناسبات آمریکا و پاکستان برسد یا خیر. اهمیت این مسئله در اینست که از دید آمریکایی ها جایگاهی که پاکستان در دوران جنگ سرد داشت، متعلق به زمان گذشته است و قابل تجدید نیست. به همین دلیل هم اکنون آمریکایی ها در حال سرمایه گذاری و برنامه ریزی بر روی هند هستند و انتخاب شان هندوستان است.
این مسئله دلایل متفاوتی دارد که یکی از آنها چین است. آمریکایی ها در حال ورود به رقابت با چین در مناطق مختلف هستند. بنابراین پاکستان نمی تواند امیدوار باشد که جایگاه قدیم را در نزد آمریکایی می تواند پیدا کند یا خیر. البته این نکته را باید در نظر داشت که آمریکایی ها نمی خواهند پاکستان را به طور کلی رها کنند و یا از دست بدهند. آنها به دنبال آنند که ضمن چرخش سیاست اصلی خود به سوی هند، پاکستان را هم داشته باشند یعنی سیاست متوازنی را در ارتباط با دو کشور داشته باشند اما مسئله اینجاست که پاکستانی ها آمادگی پذیرش این واقعیت را ندارند. آمریکا آرام آرام در حال حرکت در مسیری است که پاکستانی ها را قانع کند و به مقامات این کشور بگوید که آنها جایگاه شان را در سطح گذشته از دست داده اند اما هنوز برای آمریکایی جایگاه دارند ولی انتخاب اصلی آمریکا، هند است. اگر پاکستانی ها این مسئله را بپذیرند، تا حدی زیادی مشکلات شان کاهش پیدا می کند.
آیا پاکستان همچنان می خواهد به بازی دوگانه در مقابل آمریکا ادامه بدهد؟
نظامیان ارتش پاکستان، ژنرال های کارکشته و باتجربه ای هستند. هر زمانی که فشار آمریکا به حدی رسیده که برای پاکستانی ها خطراتی را در برداشته است، آنها عقب نشینی کرده اند، ولی عقب نشینی آنها به این معنا نبوده است که صد درصد سیاست های خود را با آمریکا هماهنگ کنند. بلکه به گونه ای عقب نشینی کرده اند که همزمان راه حل دیگری برای کاهش فشارها را نیز مدنظر داشته اند و اینکه چگونه می توانند آمریکایی ها را دور بزنند.
من فکر می کنم هم اکنون نیز پاکستان در حال اجرای همان بازی است. نباید فکر کرد که با این قرارداد پاکستانی ها کاملاً دست های خود را بالا آورده اند و آمریکایی ها می توانند هر کاری بکنند. پاکستان تحت فشار شدید مجبور به باز کردن راه تدارکاتی ناتو شده است، اما در همان حال به ابراز کاهش فشار نیز می اندیشد. مثلاً تظاهراتی که گروههای اسلامی به راه انداخته اند بدون شک از حمایت ارتش پاکستان برخوردار بوده است. البته اینگونه گفته می شود که اعتراضات نیروهای مذهبی ارتباطی به آنها ندارد و می گویند که نمی توانند مردم مخالف را سرکوب کنند. ولی واقعیت اینست که در پشت پرده حداقل واکنش مثبت ارتش وجود داشت که گروههای اسلامگرا توانستند دست به این اعتراضات بزنند.
اما باید به این مسئله توجه داشت که ارتش و یا نیروهای پلیس در قبال حمایت مسلحانه از نیروهای امدادی ناتو و کاروانهای آنها بدون شک امتیاز بزرگ می خواهند. قطعاً پاکستان به این سادگی دست به معامله نزده است. حتما باید آمریکایی ها امتیازات بزرگی به پاکستان بدهند. ممکن است حتی در قراردادها در ظاهر آن چیزی که اعلام می شود به دلایلی قید نشود.
چه تضمینی وجود دارد که گروه تحریک طالبان به کاروانها حمله نکند؟
قضیه گروه تحریک طالبان متفاوت است. آنها پیشتر این کار را کرده بودند و همچنان نیز به حمله ادامه خواهند داد. آنها بخشی از طالبان هستند که با ارتش پاکستان نیز درگیر هستند و دارند با ارتش می جنگند و برای آنها فرقی نمی کند که با نیروهای نظامی ارتش دارند می جنگند و یا با نیرویی که دارد تدارکات آمریکایی به افغانستان را حفاظت می کند. آنها عملیات نظامی خود را خارج از معاملات میان آمریکا و پاکستان دارند ولی در کل برداشت من اینست که پاکستانی ها بازی خود را می کنند و در این بازی مهارت دارند؛ به اندازه کافی تجربه دارند و سعی می کنند حداکثر امتیاز را از آمریکایی ها بگیرند و بعد اجازه بدهند. پاکستانی ها این کاروانها را تا چمن در ایالت بلوچستان همراهی می کنند و از آن به بعد تهدید طالبان باز هم وجود دارد. همان طالبانی که با پاکستانی ها ارتباطات نزدیکی دارند و در داخل افغانستان نیز می توانند این کاروانها را مورد حمله قرار دهند. بنابراین قرارداد مذکور مقداری فشار آمریکا را کاهش می دهد اما این کاهش فشار به این معنا نیست که صد درصد آمریکایی ها خیالشان راحت باشد.
۲۶۳ ۴۹
دانلود
خبرآنلاین