سابقه درخشان جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهای مستقل عضو در نفی سلطه قدرت‌های استعماری و همخوانی ذاتی فلسفه سیاسی آن با اصول جنبش عدم تعهد موجب شد تا در تیرماه ۱۳۸۸ و طی جریان اجلاس پانزدهم سران در شرم الشیخ مصر، ریاست جمهوری اسلامی ایران بر جنبش و شانزدهمین نشست سران عدم تعهد با اجماع به تصویب برسد.
جنبش عدم تعهد (NAM) بـه عنوان بزرگترین ندای جمعی استقلال طلـبی سیاسی، نظامی و اقتصادی کشورهای مستقل جهان در سال ۱۹۶۱ و دوران جنگ سرد پایه‌گذاری شد، دورانی که ویژگی اصلی نظام بین‌الملل برمبنای دو قطب بزرگ سیاسی – نظامی آن دوران یعنی بلوک شرق به رهبری شوروی سابق و بلوک غرب به رهبری امریکا شکل گرفته بود.
مهمترین اهداف تعیین شده این جنبش عبارت بودند از: حق تعیین سرنوشت، حاکمیت و استقلال ملی، عدم الحاق به پیمان‌های نظامی چند جانبه، استقلال عمل کشورهای عضو در مقابل نفوذ بلوک بندی‌های سیاسی قدرت‌های بزرگ، مبارزه با امپریالیسم، نفی نژاد پرستی و اشغال خارجی، دموکراتیزه کردن روابط بین‌الملل و همکاری اقتصادی براساس اصل برابری در حاکمیت.
در واقع روح اصلی اهداف بنیانگذاران فهیم جنبش عدم تعهد، نفی سلطه قدرت‌های سلطه گر و مبارزه با بی‌عدالتی در نظام بین‌الملل بوده است. با وجود آنکه بیش از نیم قرن از زمان تشکیل این جنبش سپری شده است اما با این وجود دغدغه‌های جنبش با پیچیده شدن معضلات بین‌المللی پایان نپذیرفته است.
استمرار مشکلات بین‌المللی مانند تهدید ناشی از تسلیحات هسته‌ای، استمرار شکاف میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، استمرار تبعیض‌های ناروا در سطح بین‌المللی، مسائل محیط زیست، مسایل حقوق بشری و لزوم اجتناب از برخورد‌های گزینشی و بسیاری دیگر از این معضلات چالش‌های جدی در جهت تحقق اهداف و اصول ملل متحد بوده است.
جنبش عدم تعهد در طول سال‌های گذشته در نیل به آرمانهای خود و همچنین در راستای تحقق مقاصد و اصول ملل متحد به‌گونه‌ای بارز به ایفای نقش پرداخته است.
نظام جمهوری اسلامی ایران نیز از بدو تأسیس با توجه به اصول انقلاب اسلامی از جمله اصل «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی»، سیاست خارجی خود را همسو با اهداف جنبش عدم تعهد یافت که در نخستین فرصت یعنی سال ۱۳۵۸ (اکتبر ۱۹۷۹) در نشست ششم سران در هاوانا به عنوان هشتاد و هشتمین کشور عضو پذیرفته شد.
با عنایت به همسویی یاد شده و اندیشه سیاسی اصیل و جهانشمول ایران اسلامی، کشورما از آغاز الحاق به این جنبش به عنوان یکی از کشورهای پیشرو و صاحبنظر در پیشبرد اهداف آن شناخته می‌شود. در این راه ایران همواره طی همکاری و هماهنگی با اعضا در تدوین مواضع و تصمیمات جنبش در مسائل و تحولات بین‌المللی نقش فعالی ایفا کرده است.
با سپری شدن دوران جنگ سرد و فروپاشی شوروی سابق و تغییر برخی مبانی مناسبات بین‌المللی، به دلیل تداوم روح سلطه‌گری و تبعیض توسط قدرت‌های بزرگ جهان و درمقابل، فلسفه وجودی عدم تعهد، اعضای جنبش با استفاده از همان روح استقلال‌طلبی و دموکراتیزه نمودن روابط بین‌الملل با انرژی تازه‌ای روندهای جدید نظام بین‌الملل را به حوزه‌های همکاری خویش اضافه کردند.
در واقع اصول اولیه پی ریزی جنبش مورد بحث عمدتاً مطابق با ارزش‌های مشترک جامعه بشری، ازجمله، عدم مداخله در امور داخلی، احترام به حق تعیین سرنوشت، آزادی خواهی و بهره‌مندی بدون تبعیض همه آحاد بشر از مواهب زندگی است.
تکیه بر همین اصول رمز بقای این میراث گرانبهای بنیانگذاران فقید تشکل مورد نظر را تضمین کرده است.
توجه به مفاد فصل‌های سه گانه آخرین پیش‌نویس سند اجلاس وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در شرم الشیخ (۱۰-۷ می ۲۰۱۲) که در واقع مبانی محتوایی جهت شانزدهمین نشست سران در تهران را (۲۰۱۲) مهیا می‌کند، بیانگر ادعای فوق است.
به عنوان یادآوری در فصل نخستین پیش‌نویس مزبور موضوعات مهم جهانی مانند: تقویت چندجانبه گرایی، ترویج فرهنگ صلح و گفت‌وگوی فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و مذاهب، جلوگیری از اهانت به ادیان،اصلاح ساختار سازمان ملل و خلع سلاح بین‌المللی یا در فصل دوم، چالش‌های منطقه‌ای مانند مسئله خاورمیانه (فلسطین و لبنان)، افغانستان، عراق، سودان، سومالی و همینطور فصل سوم موضوعاتی مانند توسعه، حقوق بشر و بحران‌های مالی و اقتصادی جهان و امنیت غذایی با هم‌فکری اعضا گنجانده شده‌اند.
اجماع بیش از ۱۲۰ کشور عضو عدم تعهد که بخش عظیمی از جهان را رهبری می‌کنند بر ارزش‌های جهانی و نگاه چاره‌جویانه آن به مهمترین چالش‌های فراروی جامعه بشری، اهمیت جنبش عدم تعهد را برجسته‌تر کرده است و مشارکت فعال عدم تعهد در غالب نشست‌ها و تحولات بین‌المللی در حوزه‌های مختلف خود مؤید جایگاه مهمی است که عدم تعهد در معادلات بین‌المللی یافته است.
از طرف دیگر تنوع سلایق و نظام‌های سیاسی گردهم آمده تحت نام یک جنبش و تعقیب اصول مشترک سیاسی و اقتصادی توسط آنان خود نشان دهنده اهمیت وحدت جامعه جهانی پیرامون ارزش‌های واحد است. در این میان وفاق عام کشورهای عضو در نفی سلطه گری و سلطه پذیری از جمله مهمترین عواملی بوده که موجب شده عدم تعهد علی‌رغم برخی افتراق آرا دورهم گرد آمده و برای تحقق این آرمان‌ها تلاش کنند.
هیچگاه نباید از نظر دور داشت که نفی سلطه‌گری و سلطه‌پذیری عدم تعهد در طول چند دهه گذشته از زمان تشکیل جنبش از مهمترین موانع بر سر راه سیاست‌های سلطه‌گرایانه برخی قدرت‌های بزرگ بوده است؛ سیاست‌هایی که در طول چند دهه گذشته موجب تلف شدن جان هزاران انسان بیگناه شده و به فتنه‌های بشری عمیقی نیز انجامیده است.
باید یادآور شد؛ سابقه درخشان جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهای مستقل عضو در نفی سلطه قدرت‌های استعماری و همخوانی ذاتی فلسفه سیاسی آن با اصول جنبش عدم تعهد موجب شد تا در تیرماه ۱۳۸۸ و طی جریان اجلاس پانزدهم سران در شرم الشیخ مصر، ریاست جمهوری اسلامی ایران بر جنبش و شانزدهمین نشست سران عدم تعهد با اجماع به تصویب برسد.
بدین ترتیب جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان رئیس آتی جنبش عدم تعهد (که ریاست کمیته هماهنگی و عضویت تروئیکای جنبش را نیز به‌مدت ۹ سال به عهده دارد) طی دوران ریاست ۳ ساله خویش بر دومین سازمان بین‌الدولی بزرگ جهان پس از سازمان ملل متحد، نقش مؤثری بر هدایت فعالیت‌های جنبش عدم تعهد ایفا خواهد کرد.
جمهوری اسلامی ایران با عنایت به تعهد مسئولانه و آرمانهای ذکر شده در این دوره به فضل الهی بیشترین تلاش خود را برای عملی ساختن منویات بنیانگذاران و اعضای آن از جمله از طریق حفظ وحدت و همدلی اعضا و مشارکت فعال جنبش در مناسبات بین‌المللی در جهت منافع اعضا به کار خواهد بست.
در اینجا مایلم به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران آمادگی کامل دولت و ملت بزرگ ایران را برای میزبانی گرم و صمیمانه ویژه ایرانی از سران و سایر اعضای هیات کشورهای عضو، ناظر، مهمان و همچنین سازمان‌های بین‌المللی اعلام نمایم.
آخرین اخبار